Żona eksmitowana po rozwodzie

Czytelniczka mieszka z narzeczonym w mieszkaniu będącym jego własnością. Chce wiedzieć, jako osoba przezorna, jakie będzie miała prawo do lokum po ślubie i czy w razie rozwodu mąż może wyrzucić ją na bruk ze swojego mieszkania, nawet gdyby przez wiele lat wspólnie w nie inwestowali. Pyta, jak można już teraz temu zapobiec.

W trakcie małżeństwa sytuacja małżonka jest jasna. Zgodnie z art. 281 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), jeśli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. To samo dotyczy przedmiotów urządzenia domowego. Nie jest przy tym istotne, czy małżonek uzyskał prawo do lokum w trakcie małżeństwa, np. w spadku albo w drodze darowizny, czy przed ślubem. Dotyczy to nie tylko mieszkania czy domu stanowiącego własność, ale także mieszkań spółdzielczych własnościowych i lokatorskich oraz takich, których najemcą jest tylko jeden z małżonków.

Małżonek traci prawo do korzystania z mieszkania żony czy męża i do będącego jego własnością wyposażenia lokum w razie ustania małżeństwa, i to nie tylko wskutek rozwodu, ale także po śmierci męża czy żony oraz wskutek separacji. Traci je także, gdy w wyniku jego nagannego zachowania dochodzi do faktycznego rozpadu małżeństwa, bo w takim wypadku nie sposób przecież mówić, że korzysta on z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.

Wspomniany art. 281 został wprowadzony do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dopiero w 2005 r. Również jednak wcześniej, jeśli małżeństwo trwało, nikt nie kwestionował prawa do mieszkania jednego małżonka w mieszkaniu drugiego. Problem zaczyna się z reguły po rozwodzie, a nawet wcześniej, gdy dochodzi do faktycznego rozpadu małżeństwa.

Utrata prawa do zajmowania mieszkania będącego własnością męża lub żony oznacza, że właściciel może się domagać opuszczenia tego lokum przez byłą żonę czy byłego męża, a jeśli ten dobrowolnie się nie wyprowadzi – wnieść sprawę do sądu o eksmisję

i doprowadzić do przymusowego usunięcia. Nie wchodzi jednak w grę eksmisja na bruk.

Sąd Najwyższy w wyroku z 21 marca 2006 r. (sygn. V CSK 185/ 05) stwierdził, że małżonek, któremu stosownie do art. 281 k.r.o. przysługuje prawo do zamieszkiwania w mieszkaniu będącym osobistym majątkiem męża czy żony, jest lokatorem w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów.

Podobne stanowisko zajął w kilku wcześniejszych wyrokach. To zaś oznacza, że sąd, orzekając eksmisję, musi zadecydować, czy małżonkowi, którego taki wyrok dotyczy, należy się lokal socjalny.

Do zapewnienia lokalu socjalnego zobowiązana jest gmina. Jeśli sąd przyzna eksmitowanemu to prawo, to do czasu zaoferowania go przez gminę eksmisja jest wstrzymana. Co ważne, sąd nie może odmówić przyznania takiego lokalu przede wszystkim: kobiecie w ciąży, obłożnie choremu, emerytowi i renciście spełniającym warunki do korzystania z pomocy społecznej, bezrobotnemu, osobie sprawującej opiekę nad wspólnie zamieszkałym z nią małoletnim dzieckiem. Takim osobom lokal socjalny się nie należy, jeśli mogą zamieszkać w innym mieszkaniu niż dotychczas zajmowane.

Również jednak wtedy, gdy w wyroku eksmisyjnym nie zostało przyznane prawo do lokalu socjalnego, małżonek czy były małżonek nie może być eksmitowany na bruk. Komornik musi się w takiej sytuacji wstrzymać z eksmisją, dopóki gmina albo żądający eksmisji nie wskaże mu tymczasowego pomieszczenia. Jeśli eksmisja dotyczy osób małoletnich lub ubezwłasnowolnionych, komornik musi o niej zawiadomić sąd opiekuńczy i może podjąć dalsze kroki, jeśli sąd wskaże miejsce pobytu tych osób.

Fakt, że żona czy mąż w trakcie małżeństwa inwestował w lokum stanowiące majątek osobisty współmałżonka, nie wyklucza utraty prawa do mieszkania w nim po rozwodzie i możliwości eksmisji. Możliwe jest jednak żądanie zwrotu takich nakładów po rozwodzie, w związku z podziałem majątku wspólnego, dorobkowego. Zostały bowiem poniesione z majątku wspólnego na majątek osobisty.