Przede wszystkim można podziwiać dzieła wybitnych polskich malarzy: m.in. Jana Matejki, Józefa Chełmońskiego, Juliana Fałata, Aleksandra i Maksymiliana Gierymskich, Jacka Malczewskiego, Józefa Mehoffera, Henryka Siemiradzkiego, Artura Grottgera, Henryka Rodakowskiego, Olgi Boznańskiej. Ale także porównać je ze sztuką twórców francuskich, niemieckich, austriackich, rosyjskich. Tło europejskie tworzy ważny kontekst dla pokazania różnorodnych poszukiwań artystycznych w XIX wieku, od klasycyzmu do Młodej Polski.
To poszerzone spojrzenie na sztukę polską na tle europejskim było akcentowane już w poprzedniej galerii, która funkcjonowała przez 10 lat. Ale w nowej odsłonie Galerii Sztuki XIX Wieku zostało jeszcze bardziej rozbudowane, bo polscy artyści byli doskonale zorientowani w głównych artystycznych nurtach tamtego czasu. W czasach zaborów studiowali przecież niejednokrotnie na artystycznych uczelniach w Monachium, Wiedniu, Paryżu. Choć ich sztuka często miała wyraźne przesłanie - służyła ku pokrzepieniu serc i silne było w niej poczucie polskiej tożsamości, rozbudzające nadzieje na odzyskanie niepodległości, to zarazem podążała za nowymi powszechnymi zjawiskami artystycznymi.
Interesujących porównań znajdziemy wiele, np. w interpretacji tego samego motywu z historii wojen napoleońskich – bitwy pod Samosierrą z 1808 roku ze zwycięską szarżą polskich szwoleżerów, która utorowała drogę Napoleonowi do Madrytu. Obok siebie znalazły się jej przedstawienia sławnego francuskiego batalisty Horace Verneta – ze sceną po bitwie oraz kompozycja jego polskiego ucznia Januarego Suchodolskiego - niezwykle dynamiczna w momencie szarży (z postacią pułkownika Kozietulskiego na białym koniu).
Albo obserwując zestawienie w sąsiedztwie malarstwa dwóch przedstawicieli grupy Pont-Aven (skupionej w latach 1888-1890 wokół Paula Gauguina): Polaka Władysława Ślewińskiego i Francuza Paula Sérusiera. Obaj malarskie inspiracje czerpali z pobytów w Bretanii.
