Czy dobrze wydaliśmy 300 mld zł koronadługu

W całym 2020 r. deficyt sektora general government wyniósł 6,9 proc. PKB – podał ostatnio GUS we wstępnej notyfikacji fiskalnej. „Rzeczpospolita" sprawdziła, jak z takim wynikiem plasujemy się na tle UE. Nie wszystkie kraje przedstawiły taką informację, ale wygląda na to, że nie jest tak źle, jak można byłoby się spodziewać.

Czytaj także: Rząd spowiada się Brukseli z budżetu. "Trzeba bić na alarm"

Okazuje się, że istotnie wyższy deficyt odnotowały choćby takie państwa jak Francja, Austria, Węgry czy Słowenia (w tych krajach deficyt przekroczył 8 proc. PKB). Mniejszy był w Niemczech (wedle wstępnych danych z lutego – 4,2 proc. PKB), Szwecji czy Czechach. Tym samym nie sprawdziły się czarne scenariusze formułowane jesienią, że rok 2020 r. Polska zakończy jako kraj o największej dziurze w kasie państwa wśród krajów UE. Także rekordowy wzrost naszego zadłużenia aż o 11,5 pkt proc. jest średnim wynikiem w Unii.

Na euforię za wcześnie

– Rzeczywiście, ostateczny wynik jest niższy od prognoz polskiego rządu czy Komisji Europejskiej, co może tylko cieszyć – komentuje Sławomir Dudek, główny ekonomista Fundacji FOR. – Jednak nie zmienia to faktu, że mieliśmy ogromny przyrost zadłużania, prawie 300 mld zł w ciągu jednego roku, ponieważ rząd prefinansował wydatki za 2021 r. Dlatego stan finansów publicznych trzeba oceniać w perspektywie dwuletniej, w latach 2020–2021. Możliwe, że o ile inne kraje będę już redukować deficyt w tym roku, o tyle w Polsce może być on nawet wyższy niż w 2020 r. – zaznacza Dudek.

Czytaj także: Wirus dziurawi kasę państwa

Także Aleksander Łaszek z Towarzystwa Ekonomistów Polskich podkreśla, że za wcześniej na samozadowolenie. – Przyrost długu w 2020 r. wynikał z trzech przyczyn. Po pierwsze, podczas kryzysu pandemicznego nastąpiło osłabienie aktywności gospodarczej i wpływów podatków, co trzeba było jakoś zrównoważyć. I nie znam nikogo, kto wówczas nawoływałby do podnoszenia podatków, by dochody budżetu się zgadzały – mówi Łaszek.

Po drugie, rząd musiał znaleźć finansowanie nadzwyczajnych wydatków związanych z koniecznymi w tej sytuacji programami pomocowymi. – Te przyczyny były w pełni uzasadnione, ale można mieć zastrzeżenia, jeśli chodzi o trzeci powód – dodaje Łaszek.

Pod przykrywką pandemii

Jak wylicza, akurat w 2020 r. wchodziły w pełnym wymiarze rozwiązania z tzw. piątki Morawieckiego, czyli 500+ na wszystkie dzieci, obniżenie podatku PIT, czy 13. i 14. emerytura. – To wszystko było finansowane pod przykrywką długu covidowego, bo wbrew temu, co mówił rząd, przed pandemią nie było pieniędzy na tego typu wydatki – wytyka ekonomista TEP.

Gorzej, że tego typu programu będą dalej kontynuowane, a do tego ustawowo zapisano już wzrost wydatków na zdrowie i obronność, co będzie wywierać dużą presję na finanse publiczne. – Pandemia była wyjątkowym okresem, ogromny wzrost zadłużenia jest tolerowany przez rynki finansowe czy agencje ratingowe. Ale jeśli nadmierny deficytu utrzyma się po pandemii, będziemy już surowo rozliczani – ostrzega Łaszek.

Cena za ekspansję

W poniedziałkowym raporcie agencja ratingowa Standard & Poor's (S&P) oceniła, że obecna perspektywa ratingu dla Polski jest na poziomie stabilnym. Podniesienie oceny byłoby możliwe, gdyby po chwilowym szoku wzrost gospodarczy powrócił na ścieżkę wzrostu bez tworzenia nierównowagi fiskalnej. Z drugiej zaś strony rating mógłby znaleźć się pod presją w razie znacznie głębszego i dłuższego od prognoz spowolnienia gospodarczego, co doprowadziłoby do pogorszenia się sytuacji fiskalnej znacznie bardziej od bieżących oczekiwań.