Materiał partnera: GAZ-SYSTEM

W tym roku obchodzimy 20-lecie istnienia spółki GAZ-SYSTEM, czyli krajowego operatora gazociągów przesyłowych. Ta rocznica nie tylko symbolizuje ważny etap w rozwoju polskiego sektora energetycznego, ale także nawiązuje do istotnego momentu w historii kraju – integracji z Unią Europejską. Zbieżność dat nie jest przypadkowa, bowiem konieczność wydzielenia przesyłu i dystrybucji gazu od obrotu tym paliwem była jednym z warunków postawionych wówczas Polsce podczas negocjacji akcesyjnych.

Dziś GAZ-SYSTEM nie tylko wzorowo wypełnia rolę krajowego operatora gazociągów przesyłowych, zapewniając bezpieczny przesył gazu ziemnego czy dywersyfikując źródła i kierunki jego dostaw, ale także zapewnia nam międzynarodowe połączenia i integrację z europejskimi strukturami, co ma wpływ na rozwój polskiego sektora energetycznego.

7,4 mld zł unijnego wsparcia

Przez lata działalności spółka zrealizowała największy w historii polskiego gazownictwa program rozwojowy, budując łącznie ponad 3 tysiące kilometrów gazociągów oraz przeprowadzając kluczowe dla naszego bezpieczeństwa energetycznego inwestycje, takie jak m.in. połączony z szelfem norweskim Baltic Pipe, korytarz Północ-Południe, zmieniający tradycyjną oś przesyłu gazu i zwiększający integrację regionalnych rynków gazu, oraz terminal LNG w Świnoujściu, który otwiera Polskę na rynki światowe.

Istotne w tym kontekście było zdywersyfikowanie źródeł dostaw gazu zmniejszające uniezależnienie Polski od jednego dostawcy i jedynego kierunku dostaw, czyli Wschodu. Ważnym źródłem finansowania tych ambicji były fundusze europejskie, z których GAZ-SYSTEM otrzymał łącznie ponad 7,4 mld zł.

Bezpieczeństwo dzięki wsparciu Unii

Działania podejmowane przez spółkę z wykorzystaniem funduszy unijnych miały na celu rozbudowę infrastruktury oraz budowę nowych gazociągów i połączeń międzysystemowych. To z kolei przyczyniło się do zwiększenia elastyczności systemu i niezawodności dostaw gazu, czyli kluczowych aspektów mających wpływ na niezależność energetyczną kraju. Dzięki środkom europejskim spółka może również eksplorować nowe źródła gazu, tworząc alternatywne trasy dostaw i wspierając proces dywersyfikacji źródeł energii i zmianę miksu energetycznego na bardziej zielony.

Całokształt tych działań wpisuje się w szerszy kontekst budowy jednolitego i zrównoważonego rynku energetycznego w Europie, przyczyniając się do wzmocnienia integracji energetycznej między państwami członkowskimi oraz poprawy bezpieczeństwa dostaw energii na kontynencie.

Wsparcie finansowe Unii Europejskiej dla poszczególnych projektów obejmowało różne aspekty procesu inwestycyjnego – począwszy od prac projektowych, studiów wykonalności, na pracach budowlanych skończywszy.

GAZ-SYSTEM z powodzeniem ubiegał się o wsparcie unijne w ramach dwóch programów Unii Europejskiej – Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) oraz Łącząc Europę (CEF, Connecting Europe Facility).

Pierwszy z nich zapewniał finansowanie inwestycji mających na celu promowanie gospodarki niskoemisyjnej, ochronę środowiska, przeciwdziałanie i adaptację do zmian klimatycznych, poprawę transportu i bezpieczeństwo energetyczne, a także ochronę zdrowia i dziedzictwa kulturowego. POIiŚ obejmował dwie perspektywy finansowe, 2007–2013 oraz 2014–2020, i w ramach obu spółka GAZ-SYSTEM otrzymała dofinansowanie do projektów infrastrukturalnych.

Drugi program Komisji Europejskiej, CEF, jest natomiast kluczowym unijnym instrumentem finansowania na rzecz wspierania wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i konkurencyjności poprzez ukierunkowane inwestycje infrastrukturalne na poziomie europejskim. Wspiera rozwój wydajnych, zrównoważonych i dobrze połączonych transeuropejskich sieci w zakresie transportu, energii oraz telekomunikacji. Tym samym działalność spółki wpisywała się w założenia programu.

Połączenia międzynarodowe priorytetem

Spośród wszystkich projektów objętych unijnym wsparciem finansowym największe kwoty otrzymały terminal LNG w Świnoujściu (zarówno jego budowa, jak i rozbudowa) oraz dwa międzynarodowe przedsięwzięcia: Baltic Pipe i dwukierunkowy interkonektor Polska – Litwa. Taka decyzja Unii Europejskiej nie była zaskoczeniem, bowiem wymienione projekty wpływały na integrację rynków gazowych oraz podnosiły bezpieczeństwo energetyczne w regionie bałtyckim.

Największy napływ środków z EU nastąpił w ostatnich latach, które były okresem intensywnych prac w GAZ-SYSTEM. Strategiczne projekty wchodziły w fazę realizacji. Rekordowy okazał się rok 2022. Spółka nie tylko oddała wówczas do eksploatacji rekordową liczbę 890 kilometrów nowych gazociągów, rozbudowywała i budowała nowe tłocznie, ale także otrzymała z Unii Europejskiej 1,34 miliarda złotych wsparcia.

Solidne fundamenty

– Miliardy środków europejskich, które dofinansowały rozbudowę krajowego systemu przesyłowego w ramach dwóch perspektyw unijnych, zapewniły Polsce niezależność gazową od Rosji oraz infrastrukturę, która może w przyszłości transportować zeroemisyjne źródła energii. Dzięki kompleksowemu podejściu spółka konsekwentnie rozwijała kompetencje własne oraz budowała zaufanie ze strony instytucji Unii Europejskiej. Inwestycje były realizowane zgodnie z wymogami unijnymi i rozliczane w terminie – podkreślił Sławomir Hinc, prezes zarządu GAZ-SYSTEM.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej stale podkreślały konieczność rozwoju i integracji infrastruktury energetycznej na kontynencie. Dzięki unijnym funduszom zapewniono rozbudowę infrastruktury gazowej w Polsce i regionie. Sprzyjały temu również nastroje panujące na arenie międzynarodowej. Takie działania miały zwiększać poczucie solidarności między państwami członkowskimi oraz stanowić gwarant bezpieczeństwa, co po agresji Rosji na Ukrainę w 2022 r. okazało się niezwykle istotne.

Dziś spółka zarządza ponad 12 tys. km gazociągów, a zainstalowane moce sprężania wszystkich 14 tłoczni wynoszą 247 MW w skali kraju, co stanowi prawie 100-proc. wzrost w porównaniu z rokiem 2004. Oznacza to, że możemy przesyłać gaz dalej i pod większym ciśnieniem, a rozbudowany system połączeń ze wszystkimi sąsiadami gwarantuje nam alternatywne kierunki dostaw gazu ziemnego, co wpływa na bezpieczeństwo zasilania i dostęp do surowca po konkurencyjnych cenach.

Agresja Rosji i zdany egzamin

W 2022 roku, w obliczu agresji Rosji na Ukrainę, spółka stanęła przed wyzwaniem, które przetestowało jej zdolność do działania w warunkach niepewności geopolitycznej. Mimo trudnej sytuacji krajowy system przesyłowy był gotowy na ewentualne odcięcie dostaw z kierunku wschodniego. Dzięki wcześniejszym inwestycjom, takim jak terminal LNG, rurociąg Baltic Pipe oraz inne połączenia międzysystemowe, udało się zapewnić dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw. Ta wieloaspektowa i przemyślana strategia gwarantowała ciągłość i stabilność zaopatrzenia w gazowe źródło energii i ciepła nawet w czasach największego napięcia.

Obecnie ani jeden metr sześcienny gazu ziemnego nie płynie już z Rosji, a Polska zyskała większą autonomię w kształtowaniu własnej polityki energetycznej. Zrealizowane przy tak znaczącym wsparciu finansowym Unii Europejskiej inwestycje poprawiły płynność przesyłu gazu i zwiększyły jego dostępność dla polskiej gospodarki, co ułatwia proces transformacji energetycznej krajowego przemysłu.

Perspektywy na przyszłość

Przystąpienie do Unii Europejskiej było nie tylko przełomowym wydarzeniem dla krajowej gospodarki, ale również kluczowym krokiem w procesie harmonizacji z europejskimi standardami. Od tamtego czasu Polska jest pełnoprawnym uczestnikiem unijnego rynku energetycznego, co zwiększa naszą konkurencyjność i bezpieczeństwo energetyczne.

Na tym jednak nie kończą się ambicje GAZ-SYSTEM. Spółka planuje dalszą rozbudowę infrastruktury oraz adaptację krajowego systemu gazowego do przesyłu niskoemisyjnych źródeł energii. Aktywnie uczestniczy w europejskich inicjatywach energetycznych i regulacyjnych, które mają na celu realizację wyzwań związanych z transformacją energetyczną i redukcją emisji gazów cieplarnianych z wykorzystaniem biometanu i wodoru.