Dyżury aresztowe będą płatne? Raczej nieprędko, ale jest światełko w tunelu

Petycja dotyczyła zmiany art. 517j kodeksu postępowania karnego, ustanawiającego obowiązek pełnienia przez radców prawnych i adwokatów dyżurów w postępowaniu przyspieszonym. Te ostatnie – wg propozycji – miałyby być odpłatne. Nowe przepisy zobowiązywałyby ministra sprawiedliwości do ustanowienia dokładnej kwoty wynagrodzenia za dyżury (nie mniejszej niż minimalne wynagrodzenie godzinowe w danym roku).

Obecnie pełnomocnik dostaje pieniądze tylko za realnie świadczoną w ramach takiego dyżuru pomoc. Tymczasem praktyka pokazuje, że w trakcie dyżurowania bardzo rzadko potrzeba świadczenia pomocy prawnej rzeczywiście występuje. 

Pełnomocnik pozostaje więc przez kilka godzin w siedzibie sądu rejonowego albo – jeśli uzyska zgodę prezesa SR – w innym miejscu (najczęściej własnej kancelarii), ale musi pozostać w gotowości, by w każdym czasie stawić się w siedzibie sądu i pełnić obowiązki obrońcy. Według uzasadnienia petycji ogranicza to konstytucyjne wolności takiego adwokata czy radcy, np. swobodę przemieszczania się i wykonywania zawodu. Brak rekompensaty ma naruszać też art. 65 ust. 4 konstytucji (minimalne wynagrodzenie za pracę) i art. 23 Powszechnej deklaracji praw człowieka (prawo do pracy i płacy).

Czytaj więcej

Zawody prawnicze

Kto ma płacić za dyżury obrończe? Prawnicy mogą być rozczarowani

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego uznała, że kwestia wynagrodzenia za dyżury adwokatów i radców...

Sejmowa komisja prosi MS o stanowisko i dane. Resort sprawiedliwości odpowiada – brak podstaw do zapłaty za gotowość do pomocy prawnej

Jak pisaliśmy na łamach „Rz” 30 kwietnia 2024 r., omawianą petycję w pełni poparła Naczelna Rada Adwokacka. 8 maja 2024 r. rozpatrzyła ją sejmowa Komisja ds. Petycji, która zdecydowała o zwróceniu się do Ministerstwa Sprawiedliwości o kompleksową analizę i stanowisko. Poprosiła też o przekazanie danych o liczbie „dyżurów obrończych” (oddzielnie adwokatów i radców prawnych), liczbie obrońców uczestniczących w tym procesie oraz spraw rozpoznawanych w postępowaniu przyspieszonym, w których oskarżeni korzystali z pomocy obrońcy pełniącego dyżur, jak również wypłaconych z tego tytułu wynagrodzeń. Komisja chciała też informacji o czasie dyżurowania i liczbie dyżurów, w trakcie których adwokaci i radcowie nie udzielili żadnej pomocy prawnej z urzędu (a więc nie otrzymali żadnego wynagrodzenia).

W odpowiedzi resort wskazał, że ani kodeks postępowania karnego, ani prawo o adwokaturze i ustawa o radcach prawnych nie dają podstaw do zapłaty przez Skarb Państwa za samą gotowość do świadczenia pomocy prawnej. Powołano się przy tym na postanowienie Sądu Najwyższego z 2005 r., w którym wskazano, że obowiązek takiej zapłaty istnieje tylko w odniesieniu do „udzielonej” pomocy prawnej, a więc zasądzenie kosztów na rzecz adwokata (lub radcy prawnego) zależy od tego, czy faktycznie wykonał on jakieś czynności w sprawie. To stanowisko zostało podtrzymane w uchwale SN z 2012 r.

„Trzeba mieć także na względzie, że w przypadku gdyby adwokaci i radcy prawni otrzymywali wynagrodzenie za gotowość w ramach pełnienia przez nich dyżurów obrończych, poniesione z tego tytułu przez Skarb Państwa wydatki nie mogłyby być rozumiane jako koszty sądowe, o których mowa w przepisie art. 616 k.p.k. Obejmują one bowiem wydatki poniesione w danym postępowaniu karnym, w tym koszty pomocy prawnej już udzielonej w tym postępowaniu” – czytamy w odpowiedzi resortu.

Czytaj więcej

Zawody prawnicze

Prawnik walczy o pieniądze za dyżur. Adwokatura przyłącza się do pozwu

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej zdecydowało o przystąpieniu do postępowania wytoczonego prze...

Ministerstwo Sprawiedliwości – płatność za dyżury możliwa do wprowadzenia w ramach szerszych zmian w procedurze karnej

Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości wskazuje, że proponowana zmiana ma charakter wieloaspektowy i „wymaga dokonania kompleksowej analizy przepisów pod kątem kierunku ewentualnych zmian w obowiązującym systemie prawnym umożliwiających realizację prawa do obrony w postępowaniu karnym”. Tymczasem trwają już prace nad nowelizacją zarówno kodeksu karnego, jak i kodeksu postępowania karnego (oraz innych ustaw), zmierzające do „wprowadzenia systemowych zmian regulacji odnoszących się do realizowanego w postępowaniu karnym prawa do obrony”. 

Projekt, będący przedmiotem prac rządowych pod numerem UD153, znajduje się na etapie konsultacji, uzgodnień i opiniowania. W piśmie resortu wskazano, że w ramach prac legislacyjnych nad nim możliwe jest też opracowanie zmian w przepisach dotyczących dyżurów w postępowaniu przyspieszonym, w tym formy i zakresu wynagrodzenia za nie. Nowelizacja ta przewiduje bowiem wprowadzenie dyżurów obrończych we wszystkich sprawach (nie tylko w postępowaniu przyspieszonym). Koszty pomocy prawnej udzielonej przez takiego obrońcę pokrywałby Skarb Państwa. W związku z tym MS uznaje, że prowadzenie odrębnych prac w kwestii art. 517j nie jest w tym momencie ani trafne, ani zasadne.

– Moim zdaniem ta odpowiedź raczej odbiera nadzieję na zmianę, niż ją daje – mówi adwokat Robert Pogorzelski, autor wspomnianej petycji.