W postępowaniu administracyjnym nie wolno lekceważyć ekologów

Uprawnienia wszystkich organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym określa przede wszystkim art. 31 kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z jego treścią organizacja społeczna może żądać zarówno wszczęcia postępowania, jak i dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione jej celami statutowymi i przemawia za tym interes społeczny.

Pod kontrolą

Organizacja uczestniczy wówczas w postępowaniu na prawach strony. Jeżeli organ administracji publicznej nie chce dopuścić organizacji do postępowania lub wszcząć go na jej wniosek, czyni to w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie (postanowienia więc nie wymaga samo dopuszczenie organizacji, ale odmowa dopuszczenia).

Tak więc udział organizacji jest w szerszym stopniu kontrolowany. Ponadto ustawodawca przewiduje inną możliwość: gdy organ administracji publicznej wszczyna jakieś postępowanie w sprawie dotyczącej innej osoby, sam może zawiadomić o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że może być ona zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje postępowanie. Ta ostatnia reguła nie dotyczy jednak organizacji ekologicznych w postępowaniach środowiskowych.

Trochę inaczej prawa określa względem organizacji ekologicznych (stanowiących jeden z przykładów organizacji społecznych) art. 44 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Otóż organizacje te, po zgłoszeniu chęci uczestnictwa w określonym postępowaniu środowiskowym, uczestniczą w nim na prawach strony, jeżeli prowadzą działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania. Jest to więc odmienny warunek od tego wyrażonego względem wszystkich organizacji w zwykłym postępowaniu administracyjnym.

Różne kryteria

W postępowaniu środowiskowym udział organizacji obwarowany jest prowadzeniem przez nią działalności statutowej w zakresie ochrony środowiska lub przyrody (a nie tylko posiadanie takich zapisów w statucie) przez określony czas. Tak więc obowiązkiem organu prowadzącego dane postępowanie jest zweryfikowanie, czy prowadzone postępowanie należy zaliczyć do ogólnych czy też tych szczególnych, środowiskowych (wymagających również udziału społeczeństwa). Jeżeli tak, podstawą będą wyłącznie kryteria wskazane w art. 44 ustawy dotyczącej ocen oddziaływania na środowisko (wyrok NSA z dnia 10 marca 2015 r., II OSK 1919/13). Pamiętać w tym kontekście trzeba, że zakres spraw środowiskowych i przyrodniczych może być bardzo szeroki. Dominuje bowiem ich szeroka wykładnia (wyrok WSA w Kielcach z dnia 4 grudnia 2013 r., II SA/Ke 920/13).

Organizacji ekologicznej służy również prawo wniesienia odwołania od decyzji wydanej w postępowaniu środowiskowym, jeżeli jest to uzasadnione jej celami statutowymi. Ma takie prawo nawet w sytuacji, gdy nie brała wcześniej udziału w tym konkretnym postępowaniu. Wniesienie odwołania będzie wtedy równoznaczne ze zgłoszeniem chęci uczestniczenia w takim postępowaniu przez organizację.

Udział organizacji w postępowaniu odwoławczym nie wprowadza żadnych modyfikacji w zakresie liczenia na jej rzecz terminu do wniesienia odwołania (wyrok NSA z dnia 15 lipca 2014 r., II OSK 315/13). Czyli odwołanie może być przez organizację wniesione jedynie w takim terminie, w jakim przysługuje on stronie postępowania.

Przekroczenie tego terminu skutkuje niedopuszczalnością składania skutecznego odwołania. I warto podkreślić, że samo wniesienie odwołania (i skargi) nie musi być już uzależniane od wykazania przez organizację ekologiczną konkretnych działań w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Tutaj wystarczą same zapisy statutowe.

Skarga do sądu

Od decyzji organizacji ekologicznej, która nie brała udziału w postępowaniu środowiskowym, również służy skarga do sądu administracyjnego (czego konsekwencją będzie wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego). Znów oczywiście swój udział w sprawie organizacja musi uzasadnić celami statutowymi, ale warto podkreślić, że nie jest w tym kontekście wymagany udział organizacji we wcześniejszych stadiach postępowania. Przedmiotem zaskarżenia mogą być jedynie decyzje administracyjne, a nie akty prawa miejscowego, jak np. miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (postanowienie NSA z dnia 2 lutego 2010 r., II OSK 40/10). Ustawodawca zawiera w tym zakresie jednoznaczne rozstrzygnięcie. W dotyczącym tej kwestii art. 44 ust. 3 ustawy mowa jest tylko o zaskarżaniu decyzji administracyjnych.

W postępowaniach środowiskowych mogą uczestniczyć również inne organizacje niż ekologiczne. Będzie to możliwe na podstawie przepisów ogólnych, wyrażonych w kodeksie postępowania administracyjnego. Nie można bowiem wykluczyć przypadku, że jakaś inna organizacja, z zupełnie innych względów (społecznych, gospodarczych, kulturowych) będzie zainteresowana udziałem w jakimś postępowaniu środowiskowym.

dr Maciej J. Nowak radca prawny