W uchwale rządu nie ma nazwiska Beniamina Netanjahu. To szansa na uniknięcie kompromitacji

Potężny kryzys wizerunkowy, który podważył wiarygodność Polski jako kraju szanującego zobowiązania międzynarodowe i dążącego do ścigania sprawców zbrodni wojennych, został wywołany przez list prezydenta Andrzeja Dudy apelującego o umożliwienie udziału w obchodach wyzwolenia obozu koncentracyjnego premierowi Izraela Beniaminowi Netanjahu. Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze wydał wobec Netanjahu nakaz aresztowania (a także Joawa Galanta, byłego ministra obrony i Mohammeda Diaba Ibrahima Al-Masriego, dowódcy palestyńskich Brygad Al-Kassam) w listopadzie ub. roku.

Czytaj więcej

Polityka

Premier Netanjahu w Polsce bez immunitetu. Jak zareagowałyby służby?

Od chwili wydania nakazu aresztowania przez haski Trybunał, premiera Izraela Beniamina Netanjahu w Polsce nie chroni ani immunitet dyplomatyczny, ani Służba Ochrony Państwa.

Immunitet dla Beniamina Netanjahu? Co zapisał rząd Donalda Tuska w swojej uchwale

W odpowiedzi w ostatni czwartek Rada Ministrów przyjęła uchwałę, w której oświadcza, iż rząd „zapewni wolny i bezpieczny dostęp i udział w tych obchodach najwyższym przedstawicielom Państwa Izrael”.

– Doszło do sytuacji skandalicznej, wręcz katastrofy. Została ona jednoznacznie odczytana, również przez sam MTK, jako zaprzeczenie możliwości wykonania nakazu aresztowania i obiecanie ochrony osobie ściganej przez Trybunał. Mimo, że ani w jednym, ani w drugim piśmie nie padło żadne nazwisko. Jak się możemy domagać ścigania innych zbrodniarzy oskarżanych o najpoważniejsze zbrodnie międzynarodowe, w szczególności popełnione w Ukrainie, jeśli osobom ściganym przez MTK obiecujemy zapewnić bezpieczeństwo? Jak Polska może twierdzić, że dąży do zapobiegania popełnianiu i ścigania najpoważniejszych zbrodni międzynarodowych, jeśli rząd komunikuje, że nie zamierza uznawać swoich zobowiązań międzynarodowych wynikających ze Statutu Rzymskiego? – komentuje prof. Hanna Kuczyńska z Instytutu Nauk Prawnych PAN.

Czytaj więcej

Prawo na świecie

Gwarancje dla premiera Netanjahu? „Naruszałyby Statut Rzymski”

Niewykonanie obowiązku aresztowania osoby objętej nakazem aresztowania MTK, choć jest teoretycznie możliwe, to może być uznane za złamanie Statutu Rzymskiego, a nawet prawa unijnego.

Sprawa Beniamina Netanjahu. Prymat polityki nad prawem

Jak podkreśla, uchwała stanowiła nieakceptowalny – z punktu widzenia konstytucji i prawa międzynarodowego – dowód tego, że prawo międzynarodowe i krajowe jest nierozłącznie związane z polityką, jeśli chodzi o ściganie najpoważniejszych zbrodni międzynarodowych.

– Taka sytuacja nie powinna mieć miejsca. Polska zobowiązała się do wykonywania nakazów aresztowania wydanych przez MTK, ratyfikując Statut Rzymski, na mocy umowy międzynarodowej, która ma pierwszeństwo przed ustawą. Żadna uchwała podjęta na szczeblu rządowym nie może stanowić podstawy do niewywiązania się z umowy międzynarodowej, prowadzącego do naruszenia prawa międzynarodowego – podkreśla ekspertka.

Czytaj więcej

Komentarze

Dlaczego sprawą Netanjahu zaszkodziliśmy sobie na dekady?

Zignorowanie przez Polskę decyzji Międzynarodowego Trybunały Karnego w sprawie premiera Izraela Beniamina Netanjahu będzie miało długofalowe konsekwencje w kluczowych dla nas sprawach: bezpieczeństwa i praworządności.

Tak samo uważa prof. Patrycja Grzebyk z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.

– Niewykonanie nakazu aresztowania oznaczałoby nie tylko naruszenie Statutu MTK, ale też obowiązku zapobiegania zbrodniom międzynarodowym. Trudno bowiem zapobiegać zbrodniom, jeśli nie aresztuje się oskarżanych o nie osób. A przecież jeszcze kilka tygodni temu polskie władze fetowały podpisanie umowy z MTK o wykonywaniu wyroków Trybunału. Dlatego, by nie narażać naszego kraju na odpowiedzialność międzynarodową i ratować wizerunek RP, należy przyjąć propaństwową wykładnię uchwały Rady Ministrów – mówi prof. Grzebyk.

Czytaj więcej

Prawo na świecie

Jak wygląda procedura dostarczania poszukiwanych przez MTK. Wyjaśniamy

Uchwała Rady Ministrów stoi niżej w hierarchii źródeł prawa niż ratyfikowana umowa międzynarodowa. A to oznacza, że gdyby Beniamin Netanjahu pojawił się jednak w Polsce, to Adam Bodnar byłby zobowiązany do wszczęcia procedury przekazania go do Hagi.

Propaństwowa wykładnia uchwały rządu Donalda Tuska. Czy można uznać, że nie chodzi o Netanjahu?

Jak przyznaje, przy „ekstremalnie dużych ilościach dobrej woli” nie trzeba jej wcale interpretować jako zapowiedzi złamania obowiązków państwa strony Statutu Rzymskiego, czemu sprzyja enigmatycznie sformułowana i lapidarna treść dokumentu.

– Wszyscy interpretują uchwałę w kontekście premiera Izraela, ale w uchwale nie jest wymienione jego nazwisko. Nie ma tam także słowa o nakazie aresztowania wydanym przez MTK i jakiekolwiek odniesienia się do tej kwestii. Można więc tłumaczyć, że chodzi o bezpieczeństwo delegacji Izraela, która planuje wziąć udział w obchodach. Wiadomo przecież, że w związku z działaniami wojennymi w Gazie przedstawiciele tego państwa spotykają się z różnymi, czasem agresywnymi reakcjami protestujących osób – tłumaczy prof. Grzebyk.

Czytaj więcej

Prawo na świecie

Nietykalność dla premiera Izraela w Polsce. Jest odpowiedź MTK

Międzynarodowy Trybunał Karny odniósł się do deklaracji polskiego rządu, że zapewni wolny i bezpieczny dostęp i udział w obchodach 80. rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau „najwyższym przedstawicielom państwa Izrael”. MTK wydał za premierem Izraela Beniaminem Netanjahu nakaz aresztowania.

Ekspertka: Zapewnienie bezpieczeństwa może przecież oznaczać bezpieczny transfer do Hagi

Jej zdaniem nawet jeśliby przyjąć, że sformułowanie odnoszące się do „najwyższych przedstawicielach państwa”, za których zwyczajowo uznaje się osoby pełniące funkcje prezydenta, premiera czy ministra spraw zagranicznych, odnosi się do premiera Izraela (o którego udział z imienia i nazwiska upominał się przecież w liście do premiera prezydent Andrzej Duda), to w uchwale nie padają żadne zapewniania przyznania mu gwarancji bezpieczeństwa na terytorium RP.

– Warto zwrócić uwagę, że mowa jest tylko o zapewnieniu wolnego i bezpiecznego udziału w obchodach 80. rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Nie jest powiedziane, że Polska nie wykona nakazu aresztowania, np. po uroczystościach czy poza terenem obozu zagłady. Ba, sformułowanie o zapewnieniu bezpieczeństwa może też spokojnie oznaczać np. bezpieczny transfer do Hagi. Trzymając się ściśle tekstu uchwały można więc ją interpretować w zgodzie z wymogami prawa międzynarodowego – mówi ekspertka.

Czytaj więcej

Publicystyka

Michał Szułdrzyński: Wyjątkowa jednomyślność Dudy i Tuska w sprawie Netanjahu

Prezydent Andrzej Duda i premier Donald Tusk jednym głosem w sprawie immunitetu dla Beniamina Netanjahu podczas obchodów wyzwolenia Auschwitz w obliczu jurysdykcji MTK. Majstersztyk dyplomacji czy ryzykowna gra na arenie międzynarodowej?

Dodaje, że w przeciwnym razie Polska zaprzeczyłaby wielokrotnie prezentowanemu stanowisku na arenie międzynarodowej w podejściu do ścigania zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości.

Zbędna uchwała rządu Donalda Tuska. Apel Andrzeja Dudy ws. Netanjahu należało przemilczeć?

Przykładowo, w trwającej właśnie debacie towarzyszącej pracom w Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ na temat immunitetu wysokich przedstawicieli państw trzecich od jurysdykcji karnej, Polska stoi na stanowisku, że nie powinien on stanowić ochrony przed pociągnięciem do odpowiedzialności za tego rodzaju czyny.

– Gdyby uchwała Rady Ministrów była interpretowana jako gwarancja nietykalności premiera Netanjahu w Polsce, Rzeczpospolita zaprzeczyłaby sama sobie – zaznacza prawniczka.

Dlatego jej zdaniem bardzo źle się stało, że, po pierwsze, temat został przez prezydenta wywołany, a po drugie, że rząd dał się sprowokować do zajęcia stanowiska w tej sprawie.

– Najlepszym wyjściem byłoby przemilczenie apelu prezydenta albo stanowcza deklaracja, że Rzeczpospolita przestrzega prawa międzynarodowego, a przedstawiciele Izraela, którzy nie są ścigani przez międzynarodowe trybunały za popełnienie zbrodni wojennych, są zawsze mile widziani – konkluduje prof. Patrycja Grzebyk.