Gwarancje dla premiera Izraela Beniamina Netanjahu? „Naruszałyby Statut Rzymski”

Rząd, w odpowiedzi na apel prezydenta zadeklarował, że zapewni wolny i bezpieczny dostęp i udział w obchodowych 80 rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau „najwyższym przedstawicielom państwa Izrael”. Tymczasem premier Beniamin Netanjahu, jest poszukiwany przez Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze. MTK wydał nakaz aresztowania przywódcy Izraela, któremu zarzuca popełnienie zbrodni wojennych w Gazie. Już sama informacja o apelu prezydenta wzbudziła niedowierzanie i wprawiła ekspertów w konsternację.

Gwarancje bezpieczeństwa dla Netanjahu. Czy są dopuszczalne?

 – Jak głowa polskiego państwa może apelować do premiera, by przyjął poszukiwanego listem gończym MTK polityka oskarżonego o zbrodnie wojenne? Ja wiem, że wobec Beniamina Netanjahu nie zapadł jeszcze żaden wyrok, ale jest on ścigany listem gończym przez trybunał haski tak samo jak oskarżany o podobne zbrodnie Władimir Putin. Natomiast Polska jako strona Statutu Rzymskiego jest zobowiązana współpracować z MTK i dostarczać mu żądanych osób – mówi dr Piotr Milik, specjalista od międzynarodowego prawa karnego z Akademii Sztuki Wojennej.

Czy zatem takie gwarancje na gruncie naszych zobowiązań międzynarodowych są w ogóle dopuszczalne?

 – Teoretycznie Polska może próbować się uchylić od wspomnianego obowiązku w oparciu o art. 98 Statutu Rzymskiego, powołując się na immunitet dyplomatyczny lub immunitet państwa, co w przypadku urzędującego premiera mogłoby mieć zastosowanie. Takie przypadki miały już miejsce w przeszłości. Przykładowo powołała się na ten przepis Nigeria, do której z wizytą udał się Umar al-Baszir, prezydent Sudanu, dziś już obalony, oskarżony o zbrodnie ludobójstwa popełnione w Darfurze. W teorii jest więc możliwe, by premier na prośbę prezydenta, poprzez ministra spraw zagranicznych udzielił gwarancji bezpieczeństwa premierowi Izraela, a Polska, powołując się na art. 98 statutu, odmówiła zatrzymania Netanjahu i dostarczenia go do trybunału haskiego – dodaje ekspert.

Czytaj więcej

Polityka

Zwrot o 180 stopni. Netanjahu może przyjechać do Polski

Rząd nie będzie respektował postanowień Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) o aresztowaniu premiera Izraela, jeśli ten pojawi się na obchodach 80. rocznicy wyzwolenia Auschwitz 27 stycznia.

Gwarancje dla premiera Izraela. Jest furtka w przepisach?

Jednak warto zaznaczyć, że uchylenie się od obowiązku współpracy z MTK dzięki furtce z art. 98 nie jest takie oczywiste. Gdy inne państwo będące stroną Statutu Rzymskiego – Jordania, nie wykonało nakazu aresztowania wobec al-Baszira, to MTK w pod koniec 2017 r. stwierdził naruszenie przez nią art. 87 ust. 7 statutu.

Zgodnie z tym przepisem, jeśli strona nie wykonuje wniosku o współpracę, uniemożliwiając w ten sposób trybunałowi wykonywanie jego funkcji i uprawnień, może on dokonać ustalenia w tym względzie i przedstawić sprawę Zgromadzeniu Państw-Stron lub Radzie Bezpieczeństwa. Decyzja w sprawie Jordanii jest jednak nieprawomocna w razie wniesionego przez nią odwołania i wciąż pozostaje nierozstrzygnięta. Niedawno w podobnej sprawie Izba Przygotowawcza MTK orzekła, że również Mongolia złamała postanowienia statutu, którego jest sygnatariuszem, ponieważ nie aresztowała Władimira Putina podczas wrześniowej wizyty w tym kraju pomimo wydanego przez MTK nakazu.

Poza tym warto zaznaczyć, że do tej pory po ten instrument sięgały głównie kraje afrykańskie. W każdym razie nie zdarzyło się to w przypadku państwa będącego członkiem UE, choć tuż po wydaniu przez MTK nakazu aresztowania Netanjahu, premier Węgier Viktor Orbán, wyrażając ostentacyjne lekceważenie wobec MTK, zaprosił go do złożenia wizyty w Budapeszcie.

Czytaj więcej

Polityka

Netanjahu jak Putin? Konsekwencje decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego

Nakaz aresztowania premiera Izraela to polityczny test dla Zachodu. Czy można podważać decyzje międzynarodowego sądu, gdy za wzór także dla innych stawia się przestrzeganie prawa?

Co w razie odmowy kooperacji z Międzynarodowym Trybunałem Karnym? 

Ewentualne konsekwencje wynikające z odmowy kooperacji z MTK przez państwo stronę Statutu Rzymskiego analizował wówczas prof. Norbert Tóth, specjalista od prawa międzynarodowego wykładający na uniwersytetach w fińskim Turku oraz Budapeszcie (na łamach bloga EJTL Talk! poświęconego problematyce prawa międzynarodowego). Oprócz możliwego stwierdzenia naruszenia traktatu zwracał uwagę na uwarunkowania wynikające z prawa unijnego.

Jak zwraca uwagę ekspert, „chociaż sama Unia Europejska nie jest stroną Statutu MTK, a jedynie jej państwa członkowskie, UE ma własne zasady i ramy, aby pomóc MTK w wypełnianiu jego zadań”. Chodzi m.in. o decyzję Rady 2003/335/WSiSW w sprawie dochodzenia i ścigania ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych. Nakazuje ona współpracę pomiędzy organami ścigania w celu poszukiwania osób podejrzanych o popełnienie zbrodni.