Lex Kaczyński do kosza. Nakazane przeprosiny muszą coś znaczyć

To jedna ze zmian w kodeksie postępowania cywilnego, jakie proponuje Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego w przyjętym kilka dni temu projekcie. Art. 1050 § 4 k.p.c., czyli tzw. lex Kaczyński, obowiązuje od 15 kwietnia 2023 roku. Jego przyjęcie zbiegło się w czasie ze sporem pomiędzy Jarosławem Kaczyńskim a Radosławem Sikorskim co do wykonania przez tego pierwszego wyroku w sprawie naruszenia dóbr osobistych obecnego ministra spraw zagranicznych. Sąd nakazał prezesowi PiS opublikowanie przeprosin na portalu Onet za to, że zarzucił Sikorskiemu „zdradę dyplomatyczną”. Z uwagi na to, że Jarosław Kaczyński nie wykonał sądowego nakazu (co miało kosztować 700 tys. zł), przeprosiny miały zostać opublikowane na koszt Radosława Sikorskiego (wierzyciela), który następnie miał być od dłużnika wyegzekwowany przez komornika.

Czytaj więcej

Prawo karne

Art. 212. Niskie koszty sprzyjają nadużywaniu oskarżeń o zniesławienie

Wynosząca 300 zł opłata nie stanowi żadnej bariery dla pieniactwa czy wywoływania efektu mrożąceg...

15 tys. zł grzywny i problem z głowy

Egzekucja wyroku nakazującego publikację przeprosin miała charakter czynności zastępowalnej. Obowiązek usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych polegający na złożeniu przez dłużnika przeprosin odpowiedniej treści podlegał egzekucji na podstawie art. 1049 k.p.c. Jednak dodanie § 4 do art. 1050 k.p.c. wyłączyło możliwość stosowania art. 1049 k.p.c.

Zgodnie bowiem z treścią § 4 art. 1050 k.p.c. w przypadku braku dobrowolnego wykonania przeprosin wynikających z wyroku w sprawie o ochronę dóbr osobistych, sąd nakłada grzywnę w wysokości do 15 tys. zł i nakazuje publikację odpowiedniego oświadczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Ostatecznie sam Jarosław Kaczyński nie stał się beneficjentem tej regulacji. Skorzystał bowiem z propozycji Radosława Sikorskiego, wpłaty w wysokości 50 tys. zł na fundusz sił zbrojnych Ukrainy w zamian za odstąpienie od wyegzekwowania wyroku.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Prof. Paweł Grzegorczyk: Mniej zażaleń poziomych i barier dla potrąceń

Projekt nie sprowadza się do odwrócenia ostatnich zmian w k.p.c. Dotyczy też m.in. zakresu pełnom...

Problem jednak ze stosowaniem art. 1050 § 4 pozostał, bo publikacja wyroku w publikatorze, który co do zasady nie jest adresowany do szerokiego grona odbiorców, wypacza sens przeprosin. Zwłaszcza gdy naruszające czyjeś dobra osobiste treści odbiły się szerokim echem w opinii publicznej. Groźba zaś nałożenia grzywny w wysokości maksymalnej wynoszącej jedynie 15 tys. zł (plus koszt publikacji w MSiG wynoszący 0,7 zł za znak) wręcz zachęca do lekceważenia orzeczeń, zwłaszcza przez ludzi majętnych. 

Przepis do usunięcia. Dlaczego lex Kaczyński jest zły

Jak mówił „Rzeczpospolitej” prof. Paweł Grzegorczyk z Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, art. 1050 § 4 k.p.c. „egzemplifikuje złą, instrumentalną legislację, która w braku dobrowolnego wykonania wyroku przez pozwanego odbiera w istocie osobom wygrywającym proces o naruszenie dóbr osobistych uprawnienie do domagania się przymusowego wyegzekwowania świadczenia, w takim kształcie, w jakim sąd uznał je za zasadne w prawomocnym wyroku”.

A jednym z aspektów konstytucyjnego prawa do sądu jest prawo do wykonania prawomocnego orzeczenia, którego nie można ustawowo obejść, dając wierzycielowi, wbrew jego woli, coś innego niż to, co wynika z wyroku. Dlatego projekt przewiduje uchylenie tej regulacji i przywrócenie dotychczasowych reguł przymusowego wykonywania orzeczeń zobowiązujących do złożenia odpowiedniego oświadczenia tytułem usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego. 

Zdaniem dr. Krzysztofa Drozdowicza wyeliminowanie z porządku prawnego art. 1050 § 4 k.p.c w obecnym kształcie to jedyne słuszne rozwiązanie.

 – Instytucja ta zmarginalizowała znaczenie przeprosin za naruszenie dóbr osobistych, sprowadzając je do jednego z tysiąca ogłoszeń ukazujących się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, których w zasadzie nikt nie czyta. Co więcej, regulacja ta jest niesymetryczna względem innych instytucji prawa prywatnego, gdzie dłużnik na mocy wyroku sądowego również zostaje zmuszony do opublikowania odpowiedniego oświadczenia i nie ma możliwości jego legalnego obejścia. Otwarta zaś pozostaje dyskusja na temat wprowadzenia rozwiązań umożliwiających ograniczenie odpowiedzialności dłużnika za finansowe skutki przeprosin mających ukazać się w mediach, zwłaszcza tych ogólnopolskich – zastrzega ekspert.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Im więcej reform, tym wolniejsze sądy. Obywatele czekają coraz dłużej

Pomimo ciągłych reform wymiaru sprawiedliwości średni czas oczekiwania na wyrok jest już prawie d...