Mandat za wykroczenie drogowe: po jakim czasie nie można karać kierowcy

We wrześniu 2011 r. popełniłem wykroczenie drogowe jadąc służbowym autem – przekroczyłem prędkość o 23 km. Dwa tygodnie temu otrzymałem wezwanie do wskazania sprawcy wykroczenia. Mam wątpliwości, czy nie został przekroczony ustawowy termin 30 dni do wystawiania mandatu od ujawnienia wykroczenia. Czy straż gminna ma prawo do wystawienia mandatu po 30 dniach od popełnienia wykroczenia, jak to jest?

– pyta czytelnik.

30-dniowy termin, o którym pisze czytelnik obowiązywał do 30 grudnia 2010 r. Następnego dnia weszła w życie

nowelizacja ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. nr 225, poz. 1466)

, która zmieniła m.in. art. 97

kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia

(dalej k.p.w). Zatem w przypadku wykroczeń popełnionych po 31 grudnia 2010 nałożenie mandatu karnego za wykroczenie zarejestrowane przez fotoradar jest możliwe przed upływem 180 dni od ujawnienia wykroczenia.

Nie znaczy to jednak, że później sprawca wykroczenia nie może być ukarany. Może, tyle że nie mandatem karnym.

Trzeba wyjaśnić, kto prowadził

Postępowanie mandatowe w sprawach o wykroczenia, również drogowe, jest prostsze, szybsze i tańsze niż postępowanie sądowe. Ale kara w tym postępowaniu (czyli po prostu grzywna w drodze mandatu) może być skutecznie wymierzona tylko wtedy, gdy spełnione są pewne warunki:

W przypadku, gdy fakt popełnienia wykroczenia zarejestruje fotoradar, nie można nałożyć mandatu bez uprzedniej identyfikacji sprawcy. Wszak nie musi nim być właściciel samochodu, a nie można tego jednoznacznie stwierdzić wyłącznie na podstawie zdjęcia.

Zidentyfikowanie sprawcy wykroczenia wymaga przeprowadzenia czynności wyjaśniających przez Inspekcję Transportu Drogowego lub straż gminną (w zależności od tego, do kogo należy fotoradar). Ustawodawca nakazuje je podjąć niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia i – w miarę możności - zakończyć w ciągu miesiąca (art. 54 § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia). W praktyce wygląda to tak, że na podstawie numeru rejestracyjnego auta ustalany jest jego właściciel lub posiadacz oraz adres jego zameldowania lub siedziba firmy. Na ten adres trafia wezwanie do wskazania osoby, która danego dnia, o danej godzinie i danym miejscu kierowała konkretnym pojazdem. Obowiązek odpowiedzi na takie wezwanie wynika z art. 78 ust. 4 prawa o ruchu drogowym.

Czynności wyjaśniające zwykle udaje się zakończyć w ciągu kilku miesięcy. Wtedy sprawca może spodziewać się przesyłki z mandatem. Inspekcja Transportu Drogowego albo straż  gminna (w zależności od tego, do kogo należy fotoradar) mogą nałożyć grzywnę tą drogą tylko przed upływem 180 dni od daty ujawnienia wykroczenia. Potem sprawa musi być skierowana do sądu.

Czy dniem ujawnienia wykroczenia jest dzień jego popełnienia? Prawnicy nie są co do tego zgodni (czytaj artykuł Znowu o mandatach z fotoradaru Andrzeja Skowrona).

ITD uznaje jednak, że stwierdzenie popełnienia wykroczenia za pomocą fotoradaru następuje w momencie zrobienia zdjęcia ujawniającego przekroczenie prędkości.

Zdaniem Inspekcji od tej chwili liczy się – w myśl art. 97 § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia – termin 180 dni umożliwiający ukaranie grzywną w drodze mandatu karnego.

- Generalnie zdjęcia z fotoradarów obsługiwanych przez Inspekcję Transportu Drogowego są obrabiane chronologicznie i na bieżąco. Zdarzają się przypadki nakładania mandatu karnego na sprawcę wykroczenia popełnionego 2 tygodnie wcześniej, na przykład w sytuacji odesłania oświadczenia właściciela, że on osobiście kierował pojazdem w trakcie popełnienia wykroczenia. Czas prowadzenia postępowania zależy między innymi od prawidłowego i terminowego wypełniania oświadczeń. Odnotowaliśmy pojedyncze przypadki, kiedy wezwanie do właściciela pojazdu zostało wysłane po upływie więcej niż kilku tygodni od czasu wykonania zdjęcia, pamiętajmy jednak, że właściciel pojazdu nadal ma obowiązek wypełnienia wysłanych do niego dokumentów – mówi Aleksandra Kobylska, starszy specjalista w Wydziale Informacji i Promocji Gabinetu Głównego Inspektora Transportu Drogowego.

Straże gminne uznają, że datą ujawnienia wykroczenia jest dzień, w którym odczytano dane z fotoradaru. Najczęściej ma to miejsce dzień lub dwa po sfotografowaniu wykroczenia. Wiele jednostek przyjmuje jednak – podobnie jak ITD - że data ujawnienia, to po prostu data widniejąca na zdjęciu z fotoradaru.

Nasz czytelnik otrzymał zatem wezwanie do wskazania tożsamości potencjalnego sprawcy wykroczenia, a nie mandat karny.

Termin odpowiedzi na takie wezwanie nie jest określony w przepisach (na wezwaniu zwykle widnieje termin 7 dni), ale jeśli pozostanie ono bez odpowiedzi albo właściciel auta odpowie, że nie jest w stanie wskazać, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania, to i tak naraża się na grzywnę do 500 zł za inne wykroczenie z art. 96 § 3

kodeksu wykroczeń

.

Nie mandatem go, to sądem

Po upływie 180 dni od ujawnienia wykroczenia ITD i straż gminna nadal mogą prowadzić działania zmierzające do ustalenia i ukarania sprawcy wykroczenia. Karalność czynu ustaje bowiem dopiero po roku - jeśli nie zostało wszczęte postępowanie, lub po dwóch latach - jeśli postępowanie wszczęto (art. 45 § 1 kodeksu wykroczeń). Nie można jednak po tym czasie wymierzyć grzywny w drodze mandatu karnego. Wniosek o ukaranie sprawcy kierowany jest do sądu i to on wymierza karę.

Jeśli więc od ujawnienia wykroczenia minęło już 180 dni, ale jednocześnie nie minęły 2 lata od daty popełnienia tego wykroczenia, to nadal można spodziewać się kary.

Przykład

Pan Wojtek popełnił wykroczenie 10 września 2011 r., a dokumentujące je zdjęcie z fotoradaru zostało udostępnione strażnikom gminnym dzień później. Za datę ujawnienia wykroczenia przyjęli oni 11 września 2011. Zgodnie z przepisami możliwość ukarania pana Wojtka mandatem karnym minęła 9 marca 2012 r. Straż nadal ma jednak prawo skierować wniosek o ukaranie sprawcy wykroczenia do sądu. Prawo do tego straci dopiero z upływem 2 lat od popełnienia wykroczenia. Zatem p. Wojtek nie będzie musiał bać się odpowiedzialności 11 września 2013 roku.

Terminy na kierowców

Zobacz, ile czasu możesz czekać na mandat, kiedy musisz go zapłacić, w jakim czasie może ukarać cię sąd.

a) terminy, w których możliwe jest nałożenie na sprawcę grzywny w drodze mandatu karnego