Przepisy o kwocie wolnej wątpliwe konstytucyjnie. Dłużnicy nierówno traktowani

Ograniczenia w egzekucji, a więc określenie składników majątku dłużnika, które z powodów gospodarczych oraz humanitarno-społecznych nie podlegają zajęciu komorniczemu, nie są ujęte w jednym akcie prawnym, lecz mają charakter rozproszony. Dość powiedzieć, że są one określone w kodeksie postępowania cywilnego, kodeksie pracy, ustawie o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych czy w prawie bankowym. Mało tego, ustawy te leżą w domenie trzech różnych resortów – odpowiednio Ministerstwie Sprawiedliwości, Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwie Finansów. To powoduje brak konsekwencji ustawodawcy w regulacji praw dłużników i obowiązków dłużników będących w podobnej sytuacji prawnej.

Czytaj więcej

Konsumenci

Komornika nie musi się bać już 3,5 mln Polaków. To pozornie dobra informacja

Wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia rośnie kwota wolna od egzekucji, co powoduje wzrost kosztów udzielanych pożyczek i coraz większe trudności w odzyskiwaniu długów przez banki, samorządy oraz Skarb Państwa.

Komornik może zostawić emerytowi na życie niecałe 1400 zł

Najbardziej rażące jest odmienne uregulowanie zwolnień spod egzekucji z wynagrodzenia za pracę (określonych w kodeksie pracy) i ze świadczeń emerytalno-rentowych (uregulowanych w ustawie o emeryturach i rentach). Gdy komornik ściąga alimenty, zasady są takie same: nieważne, czy dłużnik jest emerytem czy pracownikiem, czy zarabia płacę minimalną, czy też otrzymuje świadczenie emerytalne lub rentę w najniższej wysokości, można zająć do 60 proc. pensji lub emerytury.

Jednak już w przypadku egzekucji świadczeń innych niż alimentacyjne (zarówno przy egzekucji sądowej, jak i egzekucji należności o charakterze publiczno-prawnym dokonywanej w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji) sytuacja tych dwóch kategorii dłużników jest diametralnie różna.

Czytaj więcej

Praca, Emerytury i renty

Najniższa krajowa w 2025 roku: Ile wynosi płaca minimalna? Kwoty brutto i netto

Od 1 stycznia 2025 roku obowiązuje nowa kwota wynagrodzenia minimalnego. Ile wynosi? Ile dostanie pracownik „na rękę” i jakie koszty poniesie pracodawca?

Zgodnie z art. 87[1] k.p. wolna od zajęcia jest kwota wynosząca 100 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę netto, czyli ok. 3510 zł (płaca minimalna w 2024 r. wynosiła 4666 zł brutto). Natomiast w przypadku emerytów i rencistów kwota wolna od zajęcia wynosi 75 proc. pobieranego świadczenia. Co oznacza, że komornik może zająć 25 proc. emerytury lub renty – nawet wypłacanej w najniższej wysokości (minimalna emerytura wynosi w tym roku zaledwie 1884,61 zł. I to brutto).

Tymczasem, jak zauważa prof. Andrzej Marciniak, przewodniczący Rady Naukowej Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej, zarówno wynagrodzenia, jak i emerytury należą do jednej kategorii świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania dłużnika. – Dlatego nie widzę powodu, by sytuacja tych dwóch rodzajów dłużników miała być odmienna, zwłaszcza że nie sposób znaleźć uzasadnienia, dla którego dłużnik co do zasady biedniejszy miałby być mniej chroniony niż ten w lepszej sytuacji materialnej – mówi prof. Marciniak. I przypomina, że w przeszłości świadczenia emerytalno-rentowe w ogóle nie podlegały egzekucji.

– Jednak to ustawodawca uznał takie rozwiązanie za szkodliwe, ponieważ oznaczało nadmierne uprzywilejowanie dłużnika będącego emerytem czy rencistą względem wierzyciela, dlatego dopuścił możliwość zajęcia części świadczenia na poczet egzekucji długów – podkreśla prof. Marciniak. Tylko że teraz takie same zarzuty można podnieść w stosunku do dłużników zarabiających minimalną płacę, których jest już ok 3,5 mln i stanowią aż jedną piątą wszystkich osób pracujących.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Robert Damski: Kolejny już udany rok dla dłużników

Za rok mogę się już z Państwem nie spotkać w obecnej roli...

Przepisy sprzeczne z zasadą równości i sprawiedliwości społecznej

Mało tego. Takie zróżnicowanie jest wątpliwe konstytucyjnie. – W państwie prawnym sprawy podobne powinny być podobnie uregulowane. W tym przypadku cechą wspólną, ze względu na którą powinna być ukształtowana regulacja prawna, jest bycie dłużnikiem. Co do zasady, niezależnie od sytuacji zawodowej dłużnika, zasady egzekucji powinny być podobnie ukształtowane, w tym – co do kwoty wolnej od egzekucji. Odrębności od zasady powszechności regulacji, jeżeli ustawodawca chce je przewidzieć, powinny mieć uzasadnienie w innej wartości konstytucyjnej, której dajemy pierwszeństwo wobec równości – mówi prof. Jacek Zaleśny, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego. – W przepisach Konstytucji RP nie znajduję uzasadnienia dla uprzywilejowania pracujących dłużników wobec dłużników emerytów i rencistów. Przeciwnie, bardziej restrykcyjne potraktowanie przez ustawodawcę dłużnika, który ze względu na stan zdrowia lub wiek nie jest zdolny do pracy, wobec dłużnika, który jest zdolny do pracy, narusza zarówno zasadę równości, jak i sprawiedliwości społecznej – argumentuje ekspert.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Komornik: zarabiający minimalną pensję pod pseudoochroną

- Zawsze zachęcam osoby zarabiające minimalną pensję do dobrowolnych spłat długu, tłumacząc im, że wierzyciel o nich nie zapomni. Przypomni sobie o nich, gdy ci przejdą na emeryturę. Wówczas egzekucję z tego świadczenia, w przeciwieństwie do najniższego wynagrodzenia, będzie już można prowadzić. Tyle tylko, że emerytura będzie niska, za to narosłe przez lat odsetki ogromne - mówi Robert Damski, komornik sądowy z Lipna.