Jakub Kokowski: Szybka restrukturyzacja to jednorazowa szansa

Nowa procedura restrukturyzacyjna umożliwia od 24 czerwca przeprowadzenie sprawnego oddłużenia bez nadmiernej ingerencji sądu.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne odwołuje się do postępowania o zatwierdzenie układu („PZU") uregulowanego w prawie restrukturyzacyjnym, z istotnymi modyfikacjami wynikającymi z przepisów art. 15–25 ustawy z 19 czerwca 2020 r. (tzw. tarcza 4.0). Tak jak w dotychczasowym PZU, dłużnik z pomocą doradcy restrukturyzacyjnego przedstawia wierzycielom propozycje układowe, zbiera od nich głosy i dopiero na koniec występuje do sądu o zatwierdzenie przegłosowanego układu.

Czytaj także: Koronawirus: Szybka restrukturyzacja to nie antidotum, ale szansa

Otwarcie i jego skutki

Postępowanie otwiera obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ze wskazaniem danych dłużnika, dnia układowego oraz nadzorcy układu. Dłużnik przygotowuje i przekazuje wybranemu nadzorcy układu propozycje układowe, spis wierzytelności oraz spis wierzytelności spornych. Należy oczekiwać, że będzie współpracował z nadzorcą układu w ich przygotowaniu.

Zaletą uproszczonej restrukturyzacji jest dalekosiężna ochrona przed egzekucją sądową inicjowaną zarówno przez wierzycieli niezabezpieczonych, jak i zabezpieczonych na majątku dłużnika. Od dnia obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do dnia jego zakończenia lub umorzenia dotychczasowe postępowania egzekucyjne zostają zawieszone z mocy prawa, a nowe nie mogą być wszczęte. W okresie uproszczonej restrukturyzacji obowiązuje zakaz wypowiadania, bez zezwolenia nadzorcy układu, kluczowych umów z dłużnikiem, w tym najmu, dzierżawy, leasingu czy kredytu.

Nowością jest możliwość objęcia układem wierzytelności zabezpieczonej na majątku dłużnika bez zgody wierzyciela rzeczowego. Warunkiem jest przedstawienie dla tego wierzyciela propozycji układowej przewidującej pełne zaspokojenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi, które były przewidziane w umowie będącej podstawą ustanowienia zabezpieczenia albo jej zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jaki byłby do uzyskania przy dochodzeniu wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia. Ocena spełnienia tej ostatniej przesłanki może być kontrowersyjna, bo zmieniająca się w czasie wartość przedmiotu zabezpieczenia wpływa na poziom zaspokojenia wierzyciela.

Możliwość negatywnego oddziaływania uproszczonej restrukturyzacji na interesy wierzycieli została dalece ograniczona. Każdy wierzyciel może wnioskować do sądu o uchylenie w całości skutków obwieszczenia o otwarciu postępowania, w tym zakazu egzekucji z majątku dłużnika. Zważywszy jednak na ramy czasowe omawianej procedury, reakcja sądu na wniosek wierzycieli może być spóźniona i przynieść uchylenie negatywnych dla wierzycieli skutków otwarcia postępowania dopiero w jego końcowej fazie. Z uwagi na wąski horyzont czasowy postępowania nie przewidziano możliwości zaskarżenia postanowienia sądu w przedmiocie uchylenia skutków dokonanego obwieszczenia.

Nowe finansowanie

Ustawodawca przewiduje możliwość udzielenia dłużnikowi, za zgodą nadzorcy układu, nowego finansowania po otwarciu uproszczonej restrukturyzacji, w celu sfinansowania wykonania układu lub zaspokojenia kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu. Nowe finansowanie może być również, za zgodą nadzorcy układu, zabezpieczone na majątku dłużnika. Problematyczne może być jednak utrzymanie skuteczności nowych zabezpieczeń względem masy upadłości albo masy sanacyjnej, bo dla ich skuteczności przewidziany został warunek zawarcia informacji o udzieleniu zabezpieczenia we wniosku o zatwierdzenie układu i prawomocnego zatwierdzenia układu. Podmiot finansujący będzie zatem ponosił ryzyko odmowy zatwierdzenia układu i w konsekwencji, w razie ogłoszenia upadłości lub otwarcia sanacji dłużnika, utraty zabezpieczeń. Można sobie jedynie wyobrazić udzielenie dłużnikowi pożyczki albo kredytu celem sfinansowania wykonania układu, przy czym warunkiem uruchomienia takiego nowego finansowania będzie prawomocne zatwierdzenie układu.

Ważnym rozwiązaniem w dobie pandemii jest możliwość zdalnego przeprowadzenia zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji. Dopuszczalna jest również tradycyjna formuła zgromadzenia, któremu przewodniczy nadzorca układu.

Niepowodzenie i możliwe scenariusze

W razie niepowodzenia uproszczonej restrukturyzacji dłużnik może złożyć uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego albo uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości. Ustawodawca przewiduje drugą szansę dla dłużnika w kryzysie poprzez otwarcie postępowania sanacyjnego i utrzymanie ochrony przed egzekucją, a w braku perspektyw odzyskania płynności finansowej – ogłoszenie upadłości.

Zgodnie z nową regulacją dokonanie obwieszczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu w terminie wymaganym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (tj. nie później niż 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości) wyłącza odpowiedzialność reprezentantów dłużnika za: szkodę wyrządzoną wskutek nieterminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości; zobowiązania dłużnika będącego spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, co do których egzekucja okazała się bezskuteczna; zaległości podatkowe.

Dodatkowym warunkiem zwolnienia reprezentantów dłużnika z odpowiedzialności osobistej za długi jest wykazanie, że w postępowaniu o zatwierdzenie układu doszło do prawomocnego zatwierdzenia układu, a w razie niepowodzenia restrukturyzacji – do otwarcia postępowania sanacyjnego na skutek uproszczonego wniosku o otwarcie tego postępowania lub złożenia uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jeśli w ciągu czterech miesięcy od obwieszczenia nie zostanie złożony wniosek o zatwierdzenie układu w uproszczonej restrukturyzacji i w konsekwencji postępowanie zostanie umorzone, dłużnik nie może złożyć uproszczonych wniosków o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania sanacyjnego, ale i tak jego reprezentanci mogą być chronieni przed odpowiedzialnością za długi, o ile w terminie siedmiu dni od umorzenia postępowania złożą wniosek o ogłoszenie upadłości albo wniosek o otwarcie któregokolwiek z dostępnych postępowań restrukturyzacyjnych i dojdzie do otwarcia takiego postępowania.

To regulacja dość zawiła, ale najważniejsze, by w terminie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dokonać obwieszczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu. O zachowaniu terminu decyduje faktyczne dokonanie obwieszczenia, a nie samo złożenie wniosku o jego dokonanie.

W przypadku dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej wobec reprezentantów dłużnika ich obrona będzie mogła być skuteczna, jeżeli w pierwszej kolejności wykażą, że dochowali terminu na dokonanie obwieszczenia o otwarciu uproszczonej restrukturyzacji. Oznacza to, że w praktyce wnioski o dokonanie obwieszczenia – podobnie jak w innych postępowaniach restrukturyzacyjnych – będą składane równolegle z wnioskami o ogłoszenie upadłości, aby uchronić reprezentantów dłużnika przed ujemnymi skutkami nieterminowego dokonania obwieszczenia, na którego wykonanie nie mają wpływu po złożeniu wniosku do Monitora Sądowego i Gospodarczego.

Z uproszczonej restrukturyzacji można skorzystać do 30 czerwca 2021 r., który ustawodawca ocenia jako czas oddziaływania negatywnych skutków ekonomicznych epidemii Covid-19. Prawdopodobieństwo nadmiernego obciążenia w tym czasie sądów wnioskami upadłościowymi jest duże, dlatego zdecydowano się udostępnić dłużnikom parasol ochronny w postaci procedury w istocie pozasądowej, w której wiodącą rolę będą odgrywać doradcy restrukturyzacyjni.

Efektywność nowego postępowania będzie jednak w dużej mierze zależała od samych dłużników, którzy nie powinni traktować uproszczonej restrukturyzacji jako czasowej ucieczki przed egzekucją, lecz na transparentnych zasadach podjąć negocjacje z wierzycielami w celu zawarcia układu.