Skąd ta śmiertelna fala

Pod dnem morskim w pobliżu Sumatry jest tzw. strefa subdukcji, obszar graniczny, gdzie napierają na siebie płyty litosfery. Trzęsienia ziemi to w tym rejonie norma, dość często towarzyszą im tsunami, ale tak wielkie i tragiczne w skutkach zdarzyło się po raz pierwszy od ponad 100 lat. 26 grudnia 2004 r. gigantyczne fale spowodowały śmierć ok. 240 tys. ludzi.

Na czele ekspedycji stanął Simon Dean z Uniwersytetu Southampton w Wielkiej Brytanii. Zespół przeprowadził szereg badań składu geologicznego dna u wybrzeży Sumatry. Badacze mieli do dyspozycji najnowocześniejszy sprzęt. Sporządzili obrazy sejsmiczne skał dna w rejonie epicentrum obu trzęsień ziemi.

W przypadku tego pierwszego, z roku 2004, nasuwanie się na siebie płyt miało miejsce na znacznie większym obszarze niż podczas trzęsienia trzy miesiące później. Uczeni odkryli, że właściwości skał w miejscach, gdzie spotykają się i wybrzuszają dwie płyty tektoniczne gdzie doszło do obu trzęsień ziemi, różnią się od siebie.

– Oba trzęsienia ziemi zainicjowane zostały w takim samym typie uskoku, ok. 30 – 40 km pod dnem morskim – powiedział Simon Dean. – Nasze ustalenia pozwalają lepiej zrozumieć, dlaczego w każdym przypadku wślizgujące się na siebie płyty zachowywały się inaczej. Wiedza taka jest niezbędna do przewidywania trzęsień ziemi i łagodzenia ich skutków.

Skała w miejscu katastrofy z grudnia 2004 r. w obrazie sejsmicznym jest bardziej klarowna niż ta w miejscu późniejszego wstrząsu. Dane te sugerują, że inny jest jej skład i struktura. Dotyczy to zarówno samych płyt tektonicznych, jak i przestrzeni między nimi. Różnica w budowie skał jest główną przyczyną odmiennych skutków obu trzęsień. Naukowcy przypuszczają, że w miejscu, gdzie powstało gigantyczne tsunami, skała była mniej „gęsta”. Specyficzne rozmieszczenie jej wzdłuż granicy płyt spowodowało, że trzęsienie ziemi z roku 2004 rozprzestrzeniło się głęboko w ocean, powodując fatalne w skutkach fale.

Badacze doszli do wniosku, że strefa subdukcji, w której miały miejsce trzęsienia ziemi w roku 2004 i 2005, różni się znacznie od innych. Ostrzegają, że ryzyko wystąpienia trzęsień ziemi wraz z wielkim tsunami w tym rejonie wciąż jest wysokie. – Chcemy dokładnie wiedzieć, jakie są granice wielkości zjawisk tektonicznych u wybrzeży Sumatry i jakie właściwości uskoku powodują gigantyczną falę tsunami – powiedział Sean Gulick.