Komentarz do KP: Dział dziesiąty - BHP rozdział IX Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

Redakcyjny komentarz "Rzeczpospolitej" do kodeksu pracy stan prawny: maj 2011 r.

Publikacja: 20.05.2011 03:00

Art. 237

. Obowiązek zapewnienia środków ochrony indywidualnej

§ 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.

§ 2. skreślony

§ 3. Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

Komentarz

• Pracodawca zapewnia zatrudnionym, bezpłatnie, środki ochrony indywidualnej, czyli noszone lub trzymane przez pracownika w celu ochrony przed co najmniej jednym zagrożeniem związanym z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu (§ 2 ust. 9 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp).

Zasadą jest ograniczenie stosowania środków ochrony indywidualnej do sytuacji, w których istniejącego zagrożenia nie można zlikwidować przy użyciu ochron zbiorowych. Ale w załączniku nr 2 wskazuje zagrożenia i rodzaje prac, których wystąpienie lub wykonywanie rodzi konieczność stosowania ochron indywidualnych.

Wylicza ponadto w załączniku nr 2 rodzaje środków ochrony indywidualnej, dzieląc je na dziesięć kategorii w zależności od rodzaju zagrożenia i narażonych kończyn lub narządów.

• Pracodawca ma obowiązek stosować odpowiednie środki ochrony nie tylko, gdy wymaga tego przepis, ale też gdy doświadczenie życiowe wskazuje, że dana praca jest niebezpieczna i wymaga stosowania środków ochronnych (wyrok SN z 24 kwietnia 1959 r., III CR 907/58).

• Przekazane pracownikom środki ochrony indywidualnej muszą spełniać zasadnicze lub szczególne wymagania dotyczące oceny zgodności, czyli powinny być oznaczone znakiem CE lub mieć deklarację zgodności z zasadniczymi wymaganiami. Europejski system oceny zgodności wprowadza u nas ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (DzU z 2010 r. nr 138, poz. 935).

Uwaga!

Dostarczenie pracownikom środków ochrony indywidualnej niespełniających zasadniczych wymagań oceny zgodności stanowi wykroczenie z art. 283 § 2 pkt 4 k.p.

Art. 237

. Obowiązek zapewnienia odzieży i obuwia roboczego

§ 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

1) jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 3. Przepis § 2 nie dotyczy stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.

§ 4. Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z § 2, pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.

Komentarz

• Odzież i obuwie robocze muszą być zgodne z wymaganiami Polskich Norm, określonymi wustawie z 12 września 2002 r. o normalizacji (DzU nr 169, poz. 1386 ze zm.). PN są stosowane przez wytwórców odzieży i obuwia roboczego dobrowolnie, a sam produkt może być oznaczony znakiem zgodności z PN pod warunkiem uzyskania certyfikatu zgodności.

Obowiązek dostarczenia pracownikom odzieży i obuwia roboczego zależy od wymagań technologicznych, bhp i sanitarnych, choć uzasadnieniem roszczenia pracowników są też przypadki znacznego niszczenia lub brudzenia odzieży własnej.

• Na niektórych stanowiskach zatrudnieni mogą używać własnej odzieży i obuwia, jeśli spełniają one wymagania bhp, a pracownicy otrzymają ekwiwalent pieniężny uwzględniający aktualne ceny wykorzystywanych rodzajów odzieży i obuwia. Wypłaca się go przed upływem okresu używalności odzieży lub obuwia, aby pracownik mógł wymienić zużyte elementy stroju roboczego.

Wykaz stanowisk, na których dopuszczalne jest stosowanie własnej odzieży i obuwia, ustala pracodawca, ale stosowanie własnego ubrania wymaga zgody pracownika. Wymóg zapewnienia odzieży i obuwia roboczego przez wypłatę ekwiwalentu za prywatną odzież pracowników, która nie musi spełniać wymagań PN, lecz jedynie być zgodna z ogólnymi wymaganiami bhp, ogranicza § 3 tego przepisu.

Jest to niedopuszczalne u zatrudnionych na stanowiskach, na których wykonywane są prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych oraz przy pracach powodujących intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.

Art. 2378. Tabele przydziału środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego

§ 1. Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne w związku z art. 237

§ 1 i art. 237

§ 1, oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

§ 2. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, o których mowa w art. 23

§ 1 i art. 237

§ 1, stanowią własność pracodawcy.

Komentarz

• Rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego wymaganych na poszczególnych stanowiskach pracy określa pracodawca i tej decyzji nie musi podejmować w porozumieniu z przedstawicielami związków zawodowych bądź załogi, ale powinien ją z nimi skonsultować.

Dobór środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego powinien uwzględniać zapewnienie bhp, zasady ergonomii, w tym trwałość, wygodę użytkowania, czyszczenia i konserwacji. Tabela przydziału powinna przewidywać też okresy używalności elementów wyposażenia pracownika, po których następowałaby ich wymiana na nowe.

Brak tabeli przydziału odzieży i obuwia roboczego lub nieujęcie w niej określonego stanowiska nie zwalnia pracodawcy z wymogu dostarczenia jej tym, którzy wykonują prace grożące zniszczeniem bądź znacznym zabrudzeniem odzieży własnej oraz prace, przy których ze względów technologicznych, sanitarnych lub bhp odzież ta jest wymagana.

• Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze stanowią własność pracodawcy. Wynika to też z art. 124 § 1 pkt 2 k.p., zgodnie z którym środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze są mieniem powierzonym pracownikowi z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się.

Art. 2379. Dopuszczenie do pracy oraz pranie i konserwacja środków ochrony indywidualnej

§ 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

§ 3. Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika.

Komentarz

• Pracodawca nie może dopuścić do wykonywania pracy osoby zatrudnionej na stanowisku, na którym przewidziano konieczność stosowania środków ochrony indywidualnej bądź odzieży i obuwia roboczego, jeżeli nie jest ona w nie wyposażona.

Podobnie pracownik, który dysponując kompletnym wyposażeniem, przystępuje do pracy bez wymaganej odzieży, obuwia lub ochron indywidualnych, powinien być niezwłocznie odsunięty od zadań. W razie niedostarczenia wymaganych elementów stroju roboczego lub środków ochrony indywidualnej pracownika należy uznać za gotowego do pracy, a więc zachowa on prawo do wynagrodzenie (art. 81 § 1 k.p. w zw. z art. 210 § 1 i 3 k.p.).

• Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze muszą skutecznie chronić podwładnego przed szkodliwymi czynnikami środowiska pracy. Powinny też mieć właściwości użytkowe gwarantujące ergonomię ich użytkowania i możliwość dopasowania do potrzeb używających je pracowników.

Muszą także spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności i Polskich Norm. Za niedopełnienie tego wymogu pracodawca odpowiada tak jak za każde naruszenie przepisów bhp.

• Pracodawca jest odpowiedzialny za utrzymanie walorów użytkowych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Obejmuje to pranie, odpylanie, odkażanie, konserwowanie i naprawy. Obowiązek ten może w części przenieść na pracownika, ale jedynie przy praniu odzieży.

Nie może to być przy tym odzież skażona środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub materiałem biologicznie zakaźnym. Warunek – szef nie może zapewnić prania odzieży oraz przyznaje pracownikom ekwiwalent pieniężny za poniesione na to koszty.

Mimo że ustawodawca posłużył się słowem „ekwiwalent”, wprowadzony w § 3 tego przepisu obowiązek należy rozumieć jako konieczność zwrotu kosztów poniesionych przez pracownika na pranie odzieży.

Art. 23710. Skażenie odzieży, obuwia lub środków ochrony indywidualnej

§ 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.

§ 2. Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotów, o których mowa w § 1, jest niedopuszczalne.

Komentarz

• Przepis wprowadza absolutny zakaz powierzania pracownikom obowiązku prania lub choćby przechowywania elementów stroju roboczego lub środków ochrony indywidualnej, które uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.

Pracodawcy, u których istnieje ryzyko skażenia odzieży, obuwia lub środków ochrony indywidualnej podwładnych przy pracy, muszą zapewnić miejsca właściwe do ich przechowywania.