Potężny strumień radiowy z wczesnego wszechświata. Namierzono rekordowy obiekt

Dzięki kombinacji danych z kilku teleskopów udało się odkryć rekordowo długi strumień radiowy, pochodzący z wczesnego wszechświata. Badaczy zaskoczyły także wymiary obiektu, który wyemitował sygnał.

Publikacja: 09.02.2025 07:32

Kwazary to jedne z najjaśniejszych obiektów we wszechświecie / zdjęcie ilustracyjne

Kwazary to jedne z najjaśniejszych obiektów we wszechświecie / zdjęcie ilustracyjne

Foto: Adobe Stock

Wyniki najnowszego badania opublikowano 6 lutego w czasopiśmie „Astrophysical Journal Letters”. Nad publikacją pracował zespół badaczy pod kierunkiem Anniek Gloudemans z NOIRLab.

Namierzono strumień rozciągający się na rekordowej długości

Jak podaje portal space.com, w publikacji opisano wyniki obserwacji „największego strumienia wystrzelonego przez czarną dziurę, jaki kiedykolwiek widziano we wczesnym wszechświecie”. Zaobserwowany strumień ma dwa płaty i rozciąga się na długości ok. 200 tys. lat świetlnych. Nietypowe są nie tylko wymiary strumienia, ale także źródło i okres pochodzenia. Według obliczeń astronomów potężny dżet pochodzi z okresu, gdy wszechświat miał 1,2 miliarda lat. Do tej pory wielokrotnie odkrywano strumienie radiowe pochodzące z kwazarów. Po raz pierwszy jednak wykryto sygnał pochodzący z tak wczesnego okresu.

Czytaj więcej

Rośnie groźba zderzenia Ziemi z asteroidą. Chodzi o 2032 rok

Nietypowe źródło kosmicznego sygnału

Badany sygnał pochodzi z kwazara oznaczonego symbolem J1601+3102. Jak wyjaśniają autorzy publikacji, szacowany ciężar obiektu odpowiada masie ok. 450 milionów razy większej niż masa Słońca. Kwazary powstają, gdy supermasywna czarna dziura jest otoczona gazem i pyłem, którymi może się „żywić”. Materia ta tworzy charakterystyczny, spłaszczony dysk akrecyjny. Masa czarnej dziury generuje ogromne tarcie w dysku doprowadzając do intensywnego podgrzewania obiektu. Część materii znajdującej się w dysku akrecyjnym nie wpada do centrum czarnej dziury, ale jest przyciągana do jej biegunów, a następnie wyrzucana pod postacią silnego strumienia. Dżety pochodzące z kwazarów można zlokalizować za pomocą radioteleskopów.

Technologia w służbie astronomii

Najnowsze odkrycie to efekt obserwacji dokonanych przy użyciu kilku teleskopów. Rekordowy dżet został zaobserwowany po raz pierwszy przez sieć radioteleskopów Low-Frequency Array (LOFAR). Obserwacje uzupełniające w bliskiej podczerwieni wykonano za pomocą spektrografu Gemini (GNIRS), a w zakresie optycznym przy pomocy teleskopu Hobby Eberly. Połączone dane z wszystkich typów obserwacji pozwoliły stworzyć pełny obraz kwazara i dżetu, który został z niego wystrzelony.

Czytaj więcej

Uderzenie asteroidy drastycznie zmieni Ziemię. Naukowcy przeprowadzili symulację

Badanie dżetów radiowych 

Jak wyjaśniają autorzy badania, najnowsze odkrycie może przybliżyć mechanizmy powstawania pierwszych, tak dużych strumieni pochodzących z okresu wczesnego wszechświata. „Szukaliśmy kwazarów z silnymi strumieniami radiowymi we wczesnym wszechświecie, co pomoże nam zrozumieć, jak i kiedy powstają pierwsze strumienie i jak wpływają na ewolucję galaktyk” - wyjaśnia główna autorka badania Anniek Gloudemans.

Zdaniem badaczki rekordowo długi, dwupłatowy strumień został odkryty dzięki połączonej mocy teleskopów, działających na różnych długościach fal. „Natura tego odległego źródła utrudnia jego wykrycie na wyższych częstotliwościach radiowych, co pokazuje moc LOFAR-a samodzielnie i jego synergię z innymi instrumentami” – podsumowuje współautor badania Frits Sweijen z Uniwersytetu w Durham. Kolejnym krokiem dla ekspertów może być badanie warunków, w których powstają dżety radiowe o tak dużej sile.

Wyniki najnowszego badania opublikowano 6 lutego w czasopiśmie „Astrophysical Journal Letters”. Nad publikacją pracował zespół badaczy pod kierunkiem Anniek Gloudemans z NOIRLab.

Namierzono strumień rozciągający się na rekordowej długości

Pozostało jeszcze 94% artykułu
Kosmos
Uderzenie asteroidy drastycznie zmieni Ziemię. Naukowcy przeprowadzili symulację
Kosmos
Rośnie groźba zderzenia Ziemi z asteroidą. Chodzi o 2032 rok
Kosmos
Zbliża się pełnia Księżyca w lutym 2025. Kiedy obserwować Śnieżny Księżyc?
Kosmos
NASA: Na Marsie pobrano próbkę skały „niepodobną do niczego, co widzieliśmy”
Kosmos
Co pogarsza wzrok astronautów? Ważne wyniki eksperymentów polskich badaczek