Czas na odważne decyzje zwiększające wiarygodność fiskalną. Debata TEP i „Rzeczpospolitej”

Jedną z konkluzji debaty jest potrzeba wyraźnego i odważnego komunikowania społeczeństwu, że nie żyjemy w czasach, kiedy możliwe jest dowolne zwiększanie wydatków.

Publikacja: 05.12.2024 14:00

Z perspektywy ostatnich lat wyraźnie widać wiele czynników, które wpływają negatywnie na wiarygodność polityki fiskalnej. To m.in. rosnąca różnica między polską a unijną metodologią liczenia deficytu i długu publicznego, odchylenie od ścieżki realizacji planowanych wielkości fiskalnych, nowelizowanie w trakcie roku realizowanej już ustawy budżetowej, a także wzrost nierównowagi fiskalnej, który doprowadził do nałożenia na Polskę procedury nadmiernego deficytu.

Na wiarygodność polityki fiskalnej składa się wiele elementów, ale należy zwrócić szczególną uwagę przynajmniej na trzy: przewidywalność, przejrzystość i skuteczność polityki fiskalnej. Przewidywalność polityki fiskalnej odnosi się do wiarygodności rządowych prognoz i ich realizacji.

Przejrzystość to możliwość oceny, czy władze fiskalne realizują zapisane w prawie reguły fiskalne czy też ograniczając przejrzystość, stwarzają jedynie wrażenie, że realizują cele fiskalne (patrz rosnące różnice pomiędzy metodologią krajową i unijną liczenia deficytu i długu).

Wreszcie skuteczność polityki fiskalnej dotyczy realizacji założonych celów fiskalnych, wynikających z planów zapisanych na dany rok budżetowy lub z umów międzynarodowych (kryteria z Maastricht).

Można odnieść wrażenie, że wiarygodna polityka fiskalna jest czasami rozumiana jako polityka ukierunkowana na realizację przedwyborczych obietnic, które będą się podobały wyborcom. Tymczasem z roku na rok pole manewru dla zarządzających finansami publicznymi jest coraz mniejsze. Wydatki budżetowe rosną całkowicie w oderwaniu od sytuacji gospodarczej. Coraz większą ich część stanowią przy tym koszty obsługi długu publicznego.

Od wielu lat ograniczanie wydatków jest dla polityków trudne lub wręcz niemożliwe do przeprowadzenia z uwagi na ryzyko utraty poparcie społecznego. Tymczasem potrzebujemy trwałego ograniczenia deficytu, aby nie dopuścić do eksplozji zadłużenia. Z uwagi na rosnący dług w średnim okresie nie możemy liczyć na łagodniejsze traktowanie przez Komisję Europejską.

W takiej sytuacji niezbędne jest prowadzenie działań na rzecz edukacji ekonomicznej społeczeństwa. Potrzebny jest silny głos, głos zauważalny i zrozumiały dla większości obywateli. Być może taką rolę będzie po części spełniała powstająca Rada Fiskalna, której argumenty będą mogły się wyraźniej przebić się w mediach i dotrzeć do społeczeństwa.

Pod koniec września Towarzystwo Ekonomistów Polskich przeprowadziło debatę na temat jakości finansów publicznych. Byliśmy wtedy jeszcze przed decyzjami o nowelizacji finansów publicznych. Jedną z konkluzji debaty jest potrzeba wyraźnego i odważnego komunikowania społeczeństwu, że nie żyjemy w czasach, kiedy możliwe jest dowolne zwiększanie wydatków.

Potrzebne są działania na rzecz poprawy wiarygodności fiskalnej, zwiększania oszczędności krajowych oraz wprowadzania strukturalnych zmian sprzyjających wzrostowi dochodów i ograniczania wydatków. Inaczej będziemy tracili szanse na stabilny rozwój. Jeden z uczestników debaty TEP, profesor Jacek Tomkiewicz, podkreślił, że najwyższy czas, aby się obudzić, to jest czas na odważne decyzje. Powinny one wyraźnie wzmocnić wiarygodność polityki fiskalnej.

O autorze

Jarosław Janecki

Przewodniczący Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich

Z perspektywy ostatnich lat wyraźnie widać wiele czynników, które wpływają negatywnie na wiarygodność polityki fiskalnej. To m.in. rosnąca różnica między polską a unijną metodologią liczenia deficytu i długu publicznego, odchylenie od ścieżki realizacji planowanych wielkości fiskalnych, nowelizowanie w trakcie roku realizowanej już ustawy budżetowej, a także wzrost nierównowagi fiskalnej, który doprowadził do nałożenia na Polskę procedury nadmiernego deficytu.

Na wiarygodność polityki fiskalnej składa się wiele elementów, ale należy zwrócić szczególną uwagę przynajmniej na trzy: przewidywalność, przejrzystość i skuteczność polityki fiskalnej. Przewidywalność polityki fiskalnej odnosi się do wiarygodności rządowych prognoz i ich realizacji.

Finanse
Jak Polska walczy z praniem pieniędzy. Najnowsze badanie
Finanse
Gigantyczna luka w finansach NFZ. Ściana tuż-tuż, a o ratunek coraz trudniej
Finanse
Z BLIK-a korzysta już pół Polski. Przełomowe wydarzenia po 10 latach
Finanse
Jest nowy program mieszkaniowy. „Rząd na wojnie z deweloperami i flipperami"
Finanse
Pary, które rozmawiają o pieniądzach i wspólnie nimi zarządzają, są szczęśliwsze