Samorządy to nie tylko wydawanie pieniędzy

Samodzielność finansowa jest niezbędnym warunkiem suwerenności samorządów, lecz ich sprawczość nie powinna się ograniczyć do efektywnego zarządzania pieniędzmi.

Publikacja: 17.03.2025 04:50

Które elementy zapewnią samorządom odpowiednią sprawczość? – zastanawiali się uczestnicy sympozjum n

Które elementy zapewnią samorządom odpowiednią sprawczość? – zastanawiali się uczestnicy sympozjum naukowego w Krynicy-Zdroju

Foto: mat. pras.

Samorządy cieszą się wysokim, bo 70-proc., zaufaniem społecznym, znajdują się pod wnikliwym nadzorem społecznym, najszybciej mogą zareagować na różne problemy i wyzwania, bo mają największą wiedzę o potrzebach lokalnych. A mimo to są niedoceniane – uważa Małgorzata Małuch, wójt gminy Sękowa, prezes zarządu Forum Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Małopolski. – Obserwuję jak przez ostatnie lata zaciska się nam gorset na szyi. Często regulacje centralne nie uwzględniają specyfiki gmin.

Ona, inni samorządowcy, ekonomiści, naukowcy i studenci Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz innych małopolskich uczelni rozmawiali o roli samorządu lokalnego i jego miejscu w życiu społecznym podczas 55. sympozjum naukowego z cyklu „Współczesna gospodarka i administracja publiczna” zorganizowanego przez Fundację GAP w Krynicy-Zdroju.

Czytaj więcej

Dwukadencyjność i finanse samorządu – co dalej?

– Reforma dochodów wprowadzona w tym roku poprawiła kondycję finansową samorządów, a przekazanie do budżetów lokalnych o ponad 24 mld zł więcej pieniędzy niż rok temu jest wysiłkiem dla całego budżetu – podkreśliła Hanna Majszczyk, wiceminister finansów. Przypomniała podstawowe zasady reformy finansów samorządowych i zaznaczyła, że do ustawy wpisano monitoring jej rezultatów. To oznacza, że w tym i w przyszłym roku rząd oraz reprezentacje samorządów lokalnych zastanawiać się będą nad tym, czy i jakie korekty zasad finansowania lokalnego są potrzebne. Dopiero w 2027 r., gdy przestaną obowiązywać rozwiązania przejściowe, możliwa będzie ocena, w jaki sposób nowy system dochodów wpłynął na samodzielność samorządów oraz czy i jak zapewnił rozwój lokalny.

Prof. Tadeusz Markowski z Uniwersytetu Łódzkiego zwrócił uwagę na to, iż nierozwiązanym problemem jest dbałość o planowanie przestrzenne i podatki lokalne, w tym majątkowe. Jego zdaniem trudno będzie samorządom (i administracji centralnej) poradzić sobie z wyzwaniami dotyczącymi obronności i cyfryzacji bez spójnej koncepcji planowania przestrzennego. – W świecie na planowaniu przestrzennym zarabiają samorządy, a w Polsce tracą, a zarabiają deweloperzy – dodał. Zapytał samorządowców, na ile zastanawiają się nad możliwością rozwoju, który nie jest oparty na wsparciu z pieniędzy UE.

– W strategii rozwoju Małopolski wpisanych jest siedem inteligentnych specjalizacji, w nich upatruję możliwości rozwojowych – odpowiedział Andrzej Bańka, zastępca dyrektora departamentu nadzoru właścicielskiego i gospodarki w małopolskim urzędzie marszałkowskim.

Czytaj więcej

W budżecie brakuje dużo pieniędzy. Czy podobnie będzie w 2025 roku?

Mirosław Czekaj, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego, uważa, że samorządy są wiarygodnymi partnerami finansowymi. Bank jest operatorem największego obecnie programu pożyczkowego dla samorządów z pieniędzy KPO – to ok. 40 mld zł przeznaczonych na zieloną transformację. Przyznał, że początkowo samorządy ostrożnie analizowały program i oczekiwały przede wszystkim dotacji. Ale zasady programu są na tyle atrakcyjne, że coraz więcej samorządów jest nim zainteresowanych. Najwięcej umów i o największej wartości podpisano z samorządami z województw: małopolskiego, kujawsko-pomorskiego i mazowieckiego.

O konieczności zastanowienia się nad finansami, tak w skali makro jak i mikro, mówił z kolei dr Sławomir Dudek, prezes Instytutu Finansów Publicznych.

– Dzięki reformie dochodów samorządy otrzymały więcej pieniędzy, zniwelowano ubytki w podatku PIT spowodowane rozwiązaniami sprzed kilku lat, lecz dziura w finansach publicznych została. Rzeczywisty deficyt wynosi ponad 300 mld zł – wskazał Dudek. Jego zdaniem nie jest rozważne patrzenie na finanse samorządowe w oderwaniu od kondycji finansowej państwa. Przestrzegał, by tego nie robić i by oceniać, czy samorządy będzie stać na utrzymanie poszczególnych inwestycji. – Sytuacja finansowa państwa jest trudna, nie do utrzymania w dłuższej perspektywie, potrzebne będą nowe rozwiązania: podniesienie podatków lub ograniczenie wydatków – ocenił Dudek. Zapytał retorycznie, kto to zrobi i dodał, że przy analizowaniu sprawczości nie uda się uciec od odpowiedzialności, od tego, kto odpowiada za decyzje, a kto ponosi koszty.

Czytaj więcej

Ranking Samorządów „Rzeczpospolitej” 2024. Znamy już zwycięzców

Eksperci zastanawiali się także, czy to właśnie finanse są w stanie zapewnić samorządom sprawczość, czy potrzebne są inne elementy.

– Zaczęliśmy mylić samorząd z administracją samorządową, a to obywatele są samorządem – uważa dr hab. Wojciech Misiąg, z Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Według niego, zaangażowanie mieszkańców w działalność na rzecz lokalnych społeczności jest sporym wyzwaniem dla administracji samorządowej. Jest to trudne, tym bardziej że edukacja obywatelska, pokazanie zasad partycypacji społecznej, praw i obowiązków względem społeczności lokalnych, czy państwa, nie jest mocną stroną edukacji szkolnej.

Sympozja naukowe z cyklu „Współczesna gospodarka i administracja publiczna” odbywają się od 1995 r. Ich inicjatorem jest prof. Jerzy Hausner, przez wiele lat wykładowca Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, były wicepremier i minister gospodarki, były członek RPP, przewodniczący Rady Programowej Open Eyes Economy Summit oraz Rady Fundacji Gospodarki i Administracji Publicznej.

Samorządy cieszą się wysokim, bo 70-proc., zaufaniem społecznym, znajdują się pod wnikliwym nadzorem społecznym, najszybciej mogą zareagować na różne problemy i wyzwania, bo mają największą wiedzę o potrzebach lokalnych. A mimo to są niedoceniane – uważa Małgorzata Małuch, wójt gminy Sękowa, prezes zarządu Forum Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Małopolski. – Obserwuję jak przez ostatnie lata zaciska się nam gorset na szyi. Często regulacje centralne nie uwzględniają specyfiki gmin.

Pozostało jeszcze 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Finanse
Notowania złota przebiły 3000 dolarów za uncję. Historyczna cena
Finanse
Złoto z rekordem. Cena bliska 3000 dolarów
Finanse
Prezes PFR Piotr Matczuk: Będzie debiut na GPW spółki z portfela Funduszu
Finanse
Rynek brokerów na rozdrożu. Jak zachęcić Polaków do inwestycji?
Materiał Promocyjny
Współpraca na Bałtyku kluczem do bezpieczeństwa energetycznego
Finanse
Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole BP: W Unii idziemy w kierunku luzowania reguł fiskalnych
Materiał Promocyjny
Sezon motocyklowy wkrótce się rozpocznie, a Suzuki rusza z 19. edycją szkoleń