Czy przyjmowanie mas ziemi na swoją nieruchomość może być niezgodne z prawem?

Pan Karol zamierzał nieznacznie podnieść i wyrównać teren swojej nieruchomości. W celu zminimalizowania kosztów z tym związanych, ustalił, że ziemię wraz drobnym gruzem, pochodzącą z pobliskiego wykopu powstałego przy realizacji inwestycji drogowej – może uzyskać od wykonawcy robót budowlanych, który musiałby taki ładunek wywozić kilkadziesiąt kilometrów dalej, do miejsca, gdzie materiał ten mógłby zostać właściwie zagospodarowany, tj. na teren innej budowy. Wykonawca robót zgodził się zatem na przywiezienie tych mas ziemnych na pobliską nieruchomość pana Karola, w ilości kilku wywrotek o określonej pojemności. Strony tej transakcji ustaliły także odpłatność za usługę transportu mas ziemnych i sam przewieziony materiał. Usługa została wykonana zgodnie z ustaleniami stron. Strony nie sporządziły żadnego dokumentu potwierdzającego wykonanie tej usługi. Po kilku tygodniach pan Karol otrzymał zawiadomienie z urzędu gminy, że w odniesieniu do jego nieruchomości prowadzone jest postępowanie związane z nawiezieniem mas ziemnych. W zawiadomieniu tym wyraźnie wskazano, że sprawa dotyczy odpadów znajdujących się na nieruchomości.

Prawnik wyjaśnia

-Paweł Sowisło adwokat, Sowisło & Topolewski Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych P.J. S.K.A

Zasady gospodarowania masami ziemnymi określa m.in. ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach i przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie (>patrz podstawa prawna). Z przepisów wynika, że do odpadów nie zalicza się:

1) niezanieczyszczonej gleby i innych materiałów występujących w stanie naturalnym, wydobytych w trakcie robót budowlanych, pod warunkiem, że materiał ten zostanie wykorzystany do celów budowlanych w stanie naturalnym na terenie, na którym został wydobyty (art. 2 pkt 3) ustawy o odpadach);

2) mas ziemnych lub skalnych przemieszczanych w związku z wydobywaniem kopalin ze złóż, jeżeli koncesja na wydobywanie kopalin ze złóż lub plan ruchu zakładu górniczego zatwierdzony decyzją, o których mowa w ustawie z 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (DzU nr 163, poz. 981), lub miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla terenu górniczego określają warunki i sposób ich zagospodarowania (art. 2 pkt 11) ustawy o odpadach).

Każdy inny rodzaj mas ziemnych należy traktować jako odpad. Zagospodarowanie takiego odpadu musi się odbyć ściśle według zasad wynikających z ustawy o odpadach.

Zasadniczo masy ziemne, które nawożone są na nieruchomości stanowią masy ziemne wraz z gruzem i należy je traktować jako odpad o kodzie 17 05 04, tj. gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03, tj. substancje niebezpieczne.

Rozmieszczenie nawiezionych mas ziemnych na gruncie należy traktować jako prowadzenie procesu odzysku odpadów, a dokonywanie takiej czynności wymaga uzyskania stosownego zezwolenia, tj. zezwolenia na przetwarzanie odpadów.

Przez proces odzysku należy rozumieć jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce.

Z kolei przez proces przetwarzania należy rozumieć procesy odzysku lub unieszkodliwiania, w tym przygotowanie poprzedzające odzysk lub unieszkodliwianie.

Co mówią przepisy

Art. 41 ustawy o odpadach:

„1. Prowadzenie zbierania odpadów i prowadzenie przetwarzania odpadów wymaga uzyskania zezwolenia.

2. Zezwolenie na zbieranie odpadów i zezwolenie na przetwarzanie odpadów wydaje, w drodze decyzji, organ właściwy odpowiednio ze względu na miejsce zbierania lub przetwarzania odpadów.

3. Organem właściwym jest:

1) marszałek województwa:

a) dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,

b) dla odpadów innych niż niebezpieczne poddawanych odzyskowi w procesie odzysku polegającym na wypełnianiu terenów niekorzystnie przekształconych, jeżeli ilość umieszczanych w wyrobisku lub zapadlisku odpadów jest nie mniejsza niż 10 Mg na dobę lub całkowita pojemność wyrobiska lub zapadliska jest nie mniejsza niż 25 000 Mg,

c) dla regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych i dla instalacji określonych w wojewódzkim planie gospodarki odpadami jako regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych;

2) starosta – w pozostałych przypadkach.

4. Organem właściwym do wydania zezwolenia na zbieranie odpadów i zezwolenia na przetwarzanie odpadów na terenach zamkniętych jest regionalny dyrektor ochrony środowiska. (...).

Możliwość zagospodarowania odpadów bez uzyskania zezwolenia musi przewidywać wprost przepis prawa, np. art. 27 ust. 8 ustawy o odpadach.

Co mówią przepisy

Art. 27 ust. 8 ustawy o odpadach:

Osoba fizyczna i jednostka organizacyjna niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi tylko takie rodzaje odpadów, za pomocą takich metod odzysku (...) i w takich ilościach, które mogą bezpiecznie wykorzystać na potrzeby własne.

Z przepisów wykonawczych do ustawy o odpadach (>patrz podstawa prawna) wynika, że odpad o kodzie 17 05 04 może być wykorzystany do utwardzenia powierzchni (po ewentualnym rozkruszeniu odpadów, jeżeli jest to konieczne do ich wykorzystania) z zachowaniem przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa budowalnego i Prawa wodnego.

Pamiętaj!

Maksymalna dopuszczalna ilość odpadów do przyjęcia to 0,2 Mg/m2 powierzchni, tj. 200 kg na każdy metr kwadratowy gruntu.

Z powyższego wynika zatem, że osoba fizyczna może przyjąć na swój grunt jedynie masy ziemne sklasyfikowane według określonego kodu odpadu (np. 17 05 04) i to w określonym celu, tj. utwardzenia gruntu. Nadto ograniczenie stanowi ilość odpadów możliwych legalnie do przyjęcia.

Skutki przyjęcia na swój grunt mas ziemnych wbrew powyższym zasadom mogą być daleko idące. Każda tego rodzaju ilość odpadów będzie uznawana za przechowywaną niezgodnie z zasadami magazynowania lub składowania odpadów. W takim wypadku odpowiedni organ będzie mógł nakazać właścicielowi usunięcie mas ziemnych.

Co mówią przepisy

Art. 26 ustawy o odpadach

ust. 1 Posiadacz odpadów jest obowiązany do niezwłocznego usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania."

ust. 2 W przypadku nieusunięcia odpadów zgodnie z ust. 1, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, z wyjątkiem gdy obowiązek usunięcia odpadów jest skutkiem wydania decyzji o cofnięciu decyzji związanej z gospodarką odpadami.

W interesie właściciela leży zatem precyzyjne ustalenie jakie konkretnie odpady są przywożone na jego nieruchomość i w jakiej ilości. Okoliczności te winny zostać potwierdzone odpowiednimi dokumentami, które winna posiadać osoba przywożąca masy ziemne. Podkreślić należy, że bardzo rygorystyczna jest odpowiedzialność właściciela nieruchomości za stan nieruchomości. Jeżeli na nieruchomości znajdują się odpady, który nie powinny się tam znajdować, zasadniczo odpowiedzialnym za jej usunięcie będzie właśnie władający nieruchomością. W tym zakresie bowiem działa domniemanie prawne.