Proces cywilny na nowych zasadach

Zgodnie z ustawą z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1860) część zmienionych przepisów procedury cywilnej wejdzie w życie jeszcze w 2023 r., a reszta najpóźniej 14 marca 2024 r. Główny nacisk położono tym razem na kwestie elektronicznego dostępu stron do akt prowadzonej sprawy i elektronicznych doręczeń, a także na nowe zasady odbywania się posiedzeń zdalnych i zmianę liczebności składu orzekającego w postępowaniu odwoławczym (liczba sędziów orzekających zostanie zmniejszona do jednego z wyjątkiem określonego katalogu spraw).

Z punktu widzenia pełnomocników najważniejsze wydają się być zmiany w zakresie doręczeń pism oraz zmiany odnośnie posiedzeń zdalnych. Brakowało regulacji w tym zakresie, a taka forma posiedzeń po zakończonej pandemii raczej zostanie z nami na stałe.

Czytaj więcej

W sądzie i w urzędzie

Niższe koszty sądowe czekają na podpis prezydenta. Nie wszyscy będą zadowoleni

Na przepisach skorzystają pracownicy. Pracodawcy mogą mieć z kolei duży problem. Nowe, niższe kos...

Doręczanie pism

Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z nowym art. 131^1a k.p.c. od 28 września 2023 r. doręczanie pism sądowych profesjonalnym pełnomocnikom, rzecznikowi patentowemu, prokuratorowi i organowi rentowemu następuje wyłącznie poprzez umieszczenie ich treści w portalu informacyjnym. Zastrzeżono jednak, że „Nie dotyczy to pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu, chyba że sąd dysponuje ich kopią utrwaloną w postaci elektronicznej”. Przepisu nie będzie się też stosować, jeżeli zajdzie potrzeba wydania stronie uwierzytelnionego odpisu orzeczenia lub tytułu wykonawczego.

Wyraźnie także wskazano, że w przypadku braku dokumentu potwierdzającego doręczenie jest ono uznawane za skuteczne po upływie 14 dni od dnia umieszczenia treści pisma w portalu informacyjnym. Określono też katalog sposobów, w jaki odbiorca potwierdza doręczenie pisma.

W kwestii posiedzeń zdalnych od 14 marca 2024 r. sąd w wezwaniu na posiedzenie będzie miał obowiązek oznaczyć nie tylko sąd, miejsce i czas posiedzenia, ale również informację o tym, czy wezwany może wziąć w nim udział w trybie zdalnym.

Zarządzenie posiedzenia zdalnego

Wyraźnie określone zostały również przesłanki zarządzenia posiedzenia zdalnego – może ono odbyć się tylko, „jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a  przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania”. Określono także, że w trakcie postępowania zdalnego na sali przebywają sąd i protokolant, natomiast pozostałe osoby mogą, lecz nie muszą przebywać w budynku sądu.

Na wniosek uczestnika

Nowością jest ponadto możliwość zarządzenia posiedzenia zdalnego również na wniosek osoby, która ma uczestniczyć w posiedzeniu i wskazała swój adres poczty elektronicznej. Przy czym termin na złożenie wniosku jest bardzo krótki – najpóźniej w ciągu 7 dni od dnia doręczenia osobie zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie. Ponadto samo złożenie wniosku nie gwarantuje możliwości połączenia się przez taką osobę z dowolnego miejsca, ponieważ przewodniczący może zastrzec, że musi ona podczas połączenia przebywać w budynku innego sądu. Co ciekawe, w odniesieniu do osób pozbawionych wolności lub objętych postępowaniem terapeutycznym sędzia będzie mógł zarządzić, że taka osoba będzie uczestniczyć w czynnościach procesowych wyłącznie w ramach posiedzenia zdalnego.

Na osoby uczestniczące w posiedzeniu zdalnie poza budynkiem sądu, znowelizowane przepisy nakładają obowiązek poinformowania sądu o miejscu, w którym przebywają. Będą one również zobowiązane „dołożyć wszelkich starań, aby warunki w miejscu jej pobytu licowały z powagą sądu i nie stanowiły przeszkody do dokonania czynności procesowych z jej udziałem”.

Wezwanie do sądu

W przypadku odmowy udzielenia informacji albo zachowywania się takiej osoby w sposób wzbudzający wątpliwości co do prawidłowego przebiegu czynności dokonanych zdalnie z jej udziałem, sąd będzie mógł wezwać tę osobę do osobistego stawiennictwa na sali sądowej. Pytanie brzmi natomiast, czy przez powyższy przepis należy rozumieć, że strona obowiązana jest samodzielnie zapobiec problemom technicznym z połączeniem zdalnym, gdyż w przeciwnym razie będzie to traktowane jako „przeszkoda do dokonania czynności procesowych”? Ustawodawca nie doprecyzował tutaj, na kim ciąży odpowiedzialność za często zdarzające się przy posiedzeniach zdalnych problemy techniczne i na czym ma polegać „dołożenie wszelkich starań”, by im zapobiec. Wydaje się, że ta luka wymaga uzupełnienia.

Dowód na odległość

Co więcej, nowelizacja umożliwi nie tylko sam zdalny udział stron w posiedzeniu, lecz również stworzy furtkę do przeprowadzenia na odległość dowodu, o ile jego charakter się temu nie sprzeciwia. Składając wniosek dowodowy będzie więc należało wskazywać, czy strona domaga się przeprowadzenia dowodu w ramach posiedzenia zdalnego.