Równe szanse kobiet i mężczyzn. Rośnie wskaźnik równouprawnienia

Równość, w tym także identyczne prawa i traktowanie kobiet i mężczyzn, to jedna z naczelnych zasad Unii Europejskiej. „Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości” – mówi art. 2 traktatu o Unii Europejskiej. Z kolei art. 8 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi: „We wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet”.

Zasady antydyskryminacyjne funkcjonują więc w unijnym prawie już od 1957 r. Niestety, wciąż pozostaje wiele do zrobienia, a sytuacja jest różna w poszczególnych krajach.

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Negatywne stereotypy główną przyczyną nierówności płci

– Unia Europejska jest w połowie drogi do pełnej równości kobiet i mężczyzn – mówi prof. Aleksandra Szczerba, prawniczka, ekspertka Team Europe Direct, współautorka raportu KE.

W przygotowanym właśnie przez Komisję Europejską raporcie „Unia równości. Między założeniami a rzeczywistością” autorstwa Anny Drabarz, Aleksandry Szczerby i Marcina Szewczyka czytamy, że w 2023 r. Gender Equality Index, czyli wskaźnik stosowany przez Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn, wynosił w UE 70,2 pkt. „0” oznacza stan całkowitej nierówności, a „100” – stan pełnej równości płci w ocenianych sferach.

W Polsce sytuacja też się poprawia, ale wciąż pozostajemy w tyle w stosunku do średniej unijnej. Gender Equality Index wzrósł dla Polski z 55,2 pkt w 2019 r. do 61,9 pkt w 2023 r. To 18. miejsce w w gronie państw UE pod względem równości płci.

Unia chce walczyć

Wśród największych wyzwań dla równości płci w UE „Strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025” wskazuje zjawisko przemocy wobec kobiet ze względu na płeć, czyli przemocy skierowanej przeciwko kobiecie, ponieważ jest kobietą. Chodzi też o przemoc, która dotyka kobiety w nieproporcjonalnie większym stopniu niż mężczyzn.

Dane pokazują, że co trzecia kobieta w Unii Europejskiej doświadczyła przemocy seksualnej, 22 proc. – przemocy ze strony partnera życiowego, a 55 proc. kobiet molestowania seksualnego, coraz częściej w internecie.

Czytaj więcej

Wywiad

Profesor Małgorzata Dajnowicz: Sytuacji społecznej kobiet nie da się zmienić przepisami

- To kobiety muszą doceniać swoją wartość, być przekonane, że w niczym nie ustępują mężczyznom i że mogą domagać się tego, co oni - mówi badaczka historii kobiet.

„Do tej i innych form nierówności płci przyczyniają się funkcjonujące stereotypy. Są one jednym z czynników występowania różnicy w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn (w 2020 r. wynosiła ona 13 proc. na niekorzyść kobiet), większego obciążenia kobiet nieodpłatną pracą, w tym obowiązkami opiekuńczymi czy związanym z tym wyższym odsetkiem kobiet (28,6 proc.) niż mężczyzn (7,5 proc.) zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy” – czytamy w raporcie Komisji.

Sytuacja pogorszyła się w czasie pandemii Covid-19. Eurobarometr – sondaż przeprowadzony w 2022 r. – pokazuje, że 77 proc. respondentek uważa, iż pandemia spowodowała nasilenie się przemocy fizycznej i psychicznej wobec nich, zaś 38 proc. kobiet stwierdziło, że wpłynęła ona negatywnie na ich dochody. Zdaniem 44 proc. respondentek w tym czasie zakłócona została równowaga między ich życiem zawodowym a rodzinnym.

Wspomniana wyżej „Strategia na rzecz równouprawnienia płci 2020–2025” zakłada walkę o równość na kilku płaszczyznach. To np. wolność od przemocy i stereotypów, która ma na celu wspieranie ofiar przestępstw i karanie sprawców. Służyć ma temu konwencja stambulska czy rozszerzenie katalogu europrzestępstw o te związane z płcią ofiary.

Unii zależy także na równości kobiet i mężczyzn w sferze gospodarczej jak promowanie zatrudniania kobiet, równowaga płci w poszczególnych sektorach gospodarki, niwelowanie różnic w obowiązkach opiekuńczych poprzez dedykowanie części urlopów związanych z narodzeniem dziecka właśnie mężczyznom czy zmniejszanie luki płacowej. Dane pokazują, że kobiety w UE zarabiają o 16 proc. mniej niż mężczyźni, a ich emerytury są średnio o 30 proc. niższe. Z badań wynika jednocześnie, że 75 proc. niepłatnej pracy w domu wykonują kobiety.

Prawo zmienia świat

Kolejną sprawą, którą należałoby rozwiązać, jest równy dostęp do wyższych stanowisk kobiet i mężczyzn. Dziś przeważają na nich mężczyźni.

W listopadzie 2022 r. Parlament Europejski uchwalił dyrektywę w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych. Wymaga ona, by państwa członkowskie zapewniły nałożenie na spółki giełdowe obowiązku osiągnięcia do 30 czerwca 2026 r. jednego z dwóch celów: co najmniej 40 proc. stanowisk dyrektorów niewykonawczych zajmowanych przez osoby należące do płci niedostatecznie reprezentowanej lub co najmniej 33 proc. wszystkich stanowisk dyrektorskich, w tym zarówno dyrektorów wykonawczych, jak i niewykonawczych, zajmowanych przez osoby należące do płci niedostatecznie reprezentowanej.

Innym rozwiązaniem jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej (UE) w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę. Ma temu pomóc mechanizm przejrzystości i informowania o zarobkach na analogicznych stanowiskach. Innym rozwiązaniem jest tzw. dyrektywa work-balance zakładająca równowagę między życiem zawodowym a rodzinnym.

Czytaj więcej

Ludzie

Kobiety na wojnie - bardziej niż bomb boją się przemocy seksualnej

Jak kobiety doświadczające przemocy radzą sobie w czasach konfliktów zbrojnych, co daje im siłę i czy są w stanie mimo traumatycznych przeżyć nieść pomoc innym?

Na etapie projektu jest dyrektywa w sprawie przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

Wszyscy równi

Raport KE analizuje sprawy równościowe także wśród mniejszości seksualnych, osób z niepełnosprawnościami, wykluczonych społecznie, Romów i przedstawicieli różnych ras.

W stosunku do osób LGBT+, jak czytamy w raporcie, „sytuacja nie napawa optymizmem”. Bo choć akceptacja rośnie (z 71 proc. w 2015 r. do 76 proc. w 2019 r.), to równocześnie wzrasta skala dyskryminacji (do 42 proc. z 37 proc. w 2012 r.).

Duża część osób LGBT+ była także zagrożona ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Często też te osoby nie czuły się na tyle bezpiecznie, by zgłaszać przypadki naruszenia ich praw do organów ścigania.