W ustawie o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) przewidziano, że gmina powinna podejmować działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród jej mieszkańców, w tym zwłaszcza wśród młodzieży, sprzyjać solidarności międzypokoleniowej oraz tworzyć warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej. Realizacji tych celów służy funkcjonowanie młodzieżowej rady gminy (art. 5b u.s.g.) i gminnej rady seniorów (art. 5c u.s.g.).
Do kogo należy inicjatywa
Na wniosek zainteresowanych środowisk rada gminy może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy, mającej charakter konsultacyjny. Młodzieżowa rada nie jest więc tworzona z inicjatywy rady gminy. Może ona jedynie wyrazić zgodę na jej utworzenie, po złożeniu wniosku przez zainteresowane środowiska (np. młodzież, środowisko nauczycielskie). Taka zgoda jest wyrażana w formie uchwały podejmowanej zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady (art. 14 u.s.g.).
Następnym krokiem jest powołanie przez radę gminy młodzieżowej rady gminy oraz nadanie jej statutu określającego tryb wyboru jej członków i zasady działania. Młodzieżowa rada gminy może więc powstać dopiero po powołaniu jej przez radę gminy, z jednoczesnym nadaniem statutu. Przyjmuje się, że członkowie rady młodzieżowej nie muszą być pełnoletni.
Przykład:
W uchwale nr XLVI/320/2014 rady gminy w Leśnej z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie wyrażenia zgody na utworzenie młodzieżowej rady gminy w Leśnej, powołania tej rady i nadania jej statutu (DzUrz woj. dolnośląskiego z 2014 r., poz. 2308) stwierdzono, że młodzieżową radę gminy w Leśnej tworzą przedstawiciele młodzieży zamieszkałej na terenie tej gminy, zainteresowanej pracami samorządu lokalnego i działalnością publiczną w gminie, wybrani w demokratycznych wyborach. W statucie młodzieżowej rady, stanowiącym załącznik do tej uchwały, przyjęto, że młodzieżowa rada składa się z dziewięciu radnych, a w jej skład wchodzą przedstawiciele uczniów w następującej liczbie: gimnazjum w Leśnej – czterech, szkoły podstawowej im. Jana Pawła II w Smolniku – jeden, szkoły podstawowej im. Jana Brzechwy w Grabiszycach – jeden, szkoły podstawowej w Pobiednej wchodzącej w skład zespołu szkolno-przedszkolnego – jeden, oraz zamieszkałych na terenie gminy Leśna i uczących się w szkołach ponadgimnazjalnych – dwóch. Radnym może być każda osoba zamieszkała w gminie Leśna, która ukończyła co najmniej 13 lat i nie ukończyła 20 lat, uczęszczająca do jednej z tych szkół. Jeżeli obsadzenie mandatu byłoby niemożliwe z powodu braku kandydatów z okręgu wyborczego, mandat ten pozostaje nieobsadzony, a liczba członków rady ulega zmniejszeniu. Kadencja rady trwa dwa lata. Przejście radnego na wyższy poziom kształcenia (np. ze szkoły gimnazjalnej do ponadgimnazjalnej) w trakcie trwania kadencji nie powoduje utraty mandatu.
Przykład
W uchwale nr V/39/15 rady miejskiej w Rychwale z 19 marca 2015 r. w sprawie powołania młodzieżowej rady miejskiej w Rychwale (DzUrz woj. wielkopolskiego z 2015 r., poz. 2102) ustalono, że młodzieżowa rada jest reprezentacją absolwentów gimnazjum do 21. roku życia oraz młodzieży uczącej się w szkołach podstawowych, gimnazjum i specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym z terenu gminy i miasta Rychwał. Młodzieżowa rada składa się z 15 członków, z zastrzeżeniem, że gdyby obsadzenie mandatu było niemożliwe z powodu braku kandydatów z okręgu wyborczego, mandat pozostaje nieobsadzony. Radnym może być każdy uczeń uczęszczający do klasy V lub klasy VI szkoły podstawowej, gimnazjum lub absolwent gimnazjum do 21. roku życia oraz uczeń specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego z terenu gminy i miasta Rychwał.
