Wybory prezydenckie 2015: czas na rozliczenie sztabów wyborczych

Zakończyły się wybory prezydenckie, które wygrał Andrzej Duda. Koniec kampanii wyborczej nie oznacza jednak końca pracy dla członków sztabów wyborczych obu kandydatów oraz urzędników, którzy odpowiedzialni są za wykonywanie obowiązków związanych z wyborami.

Sprzątanie plakatów

W trakcie kampanii polskie miasta i wsie „przyozdobione" były licznymi ogłoszeniami wyborczymi. Plakaty z wizerunkami kandydatów na prezydenta wisiały na różnego rodzaju tablicach ogłoszeniowych, ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej, słupach, latarniach czy urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych.

Koniec kampanii wyborczej oznacza, że wszystkie plakaty i ogłoszenia wyborcze muszą zniknąć z krajobrazu polskich miast i wsi. Na powyborcze sprzątanie jest tylko 30 dni, które należy liczyć od zakończenia wyborów. W tym terminie powinny zostać usunięte wszystkie plakaty i hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia kampanii.

Niewypełnienie tego obowiązku w wyznaczonym terminie stanowi wykroczenie. Grozi za nie grzywna do 5 tys. zł. Wykroczenie to ma charakter indywidualny. W praktyce oznacza to, że ukarany nie może być każdy członek sztabu wyborczego czy każda osoba, która rozwieszała plakaty. Odpowiedzialność za to wykroczenie ponosi jedynie pełnomocnik wyborczy. Nie może on przy tym liczyć na uniknięcie odpowiedzialności za to wykroczenie, wskazując np. że przepis ten wprowadza odpowiedzialność za czyny, których w rzeczywistości on nie popełnił.

Czyste i przejrzyste finanse

W trakcie kampanii wyborczej komitety wyborcze mogą pozyskiwać środki finansowe jedynie na cele związane z wyborami. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 3 października 2012 r. (sygn. akt III SW 7/12) pozyskiwanie środków, to przyjmowanie przez komitet wyborczy wpłat pieniężnych dokonanych na jego rachunek bankowy w ramach finansowania kampanii wyborczej przez wszystkie uprawnione do tego podmioty. Co ważne, środki te mogą być pozyskiwane wyłącznie po dniu wydania postanowienia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu i wyłącznie do czasu zakończenia wyborów. Pozyskiwanie środków finansowych w innym terminie zagrożone jest karami grzywny – od 1 tys. zł do 100 tys. zł.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 3 października 2012 r. (sygn. akt III SW 6/12), pozyskanie środków przez komitet wyborczy następuje po dniu wyborów np. wówczas, gdy po tym dniu wpłacający złożył dyspozycję przelewu środków ze swego rachunku bankowego.

Po zakończeniu kampanii wyborczej podstawowym obowiązkiem pełnomocnika finansowego, a więc osoby odpowiedzialnej za prowadzenie gospodarki finansowej komitetu wyborczego, jest złożenie sprawozdania finansowego w terminie trzech miesięcy od dnia wyborów. Powinno być przedstawione organowi, w którym znalazło się zawiadomienie o utworzeniu komitetu – komisarzowi wyborczemu albo Państwowej Komisji Wyborczej.

Obowiązek sporządzenia i przedłożenia w terminie sprawozdania finansowego o źródłach pozyskania funduszy oraz poniesionych wydatkach na cele wyborcze spoczywa na pełnomocniku finansowym komitetu wyborczego. Niedopełnienie tego obowiązku stanowi przestępstwo. Grozi za nie kara grzywny, kara ograniczenia wolności, albo kara do dwóch lat pozbawienia wolności.

Dwa lata więzienia grozi także pełnomocnikowi finansowemu komitetu wyborczego za podanie nieprawdziwych danych w złożonym sprawozdaniu finansowym. Powinno ono zawierać dane o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu, jak również informacje o uzyskanych kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz imienny wykaz wpłat od osób fizycznych. Dane te powinny być rzetelne i zgodne z prawdą. W przeciwnym razie pełnomocnik finansowy naraża się na surową odpowiedzialność karną.

Takie same kary grożą osobie, która będzie uniemożliwiała lub utrudniała terminowe złożenie sprawozdania finansowego. Nawet na dwa lata może zostać pozbawiona wolności osoba, która np. zniszczy lub ukryje dokumenty finansowe komitetu wyborczego, bez których niemożliwe będzie sporządzenie i złożenie rzetelnego sprawozdania finansowego. Jeśli jednak osoba ta czynu swojego dopuści się nieumyślnie, to może liczyć na łagodniejszą odpowiedzialność karną. W takiej sytuacji grozi jej grzywna do 5 tys. zł.

Niezakłócona praca biegłych

Jeżeli sprawozdanie finansowe przedkładane jest Państwowej Komisji Wyborczej, to powinna być dołączona do niego opinia biegłego rewidenta wraz z raportem. Opinii tej i raportu nie sporządza się, jeżeli pełnomocnik finansowy zawiadomi, że komitet wyborczy nie miał przychodów, nie poniósł wydatków ani nie ma zobowiązań finansowych.

Na złożenie tego zawiadomienia pełnomocnik finansowy ma 30 dni od dnia wyborów. Co ważne, biegły ten powinien być niezależny i nie powinien być w żaden sposób powiązany z komitetem wyborczym. Z tego też względu biegłego wybiera Państwowa Komisja Wyborcza spośród kandydatów zgłoszonych przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów w liczbie uzgodnionej z PKW.

Rzetelność i prawdziwość złożonego sprawozdania finansowego może być zbadana przez biegłego rewidenta także wówczas, gdy zostało ono złożone komisarzowi wyborczemu. Może on bowiem zlecać sporządzenie przez biegłego rewidenta ekspertyz lub opinii i raportów.

W trakcie wykonywania przez biegłego obowiązków związanych ze sporządzaniem ekspertyz, opinii i raportów wszystkie osoby będące członkami komitetu wyborczego oraz inne osoby nie mogą uniemożliwiać lub utrudniać wykonywania przez niego obowiązków z tym związanych. Na wezwanie biegłego rewidenta muszą one zatem np. udostępniać wszelkie dokumenty i inne dane, które są niezbędne do przeprowadzenia kontroli i sporządzenia przez biegłego opinii lub raportu dotyczącego sprawozdania finansowego.

Uniemożliwianie lub utrudnianie pracy biegłemu stanowi przestępstwo. Grozi za to kara grzywny, kara ograniczenia wolności, albo kara do dwóch lat pozbawienia wolności. Jeśli jednak osoba ta czynu swojego dopuści się nieumyślnie, to może liczyć na łagodniejszą odpowiedzialność karną. W takiej sytuacji grozi jej grzywna do 5 tys. zł.

Sąd nakaże zwrócić pieniądze

Terminowe złożenie sprawozdania finansowego ma także duże znaczenie dla możliwości wydawania środków zgromadzonych na cele związane z kampanią. Po złożeniu tego sprawozdania komitety wyborcze nie mogą bowiem wydawać tych środków. Złamanie tego zakazu zagrożone jest surowymi grzywnami – od 1 tys. zł do 100 tys. zł.

W przypadku skazania za jeden z czynów polegających na nieprawidłowym gromadzeniu lub wydatkowaniu środków finansowych, obok kary sąd orzeknie również przepadek środków finansowych, które były nieprawidłowo zbierane lub wydawane.

podstawa prawna: ustawa z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (DzU z 2011 r. nr 21, poz. 112 ze zm.)

>Terminy i procedury

1.

W ciągu trzech miesięcy od dnia wyborów pełnomocnik finansowy składa do komisarza wyborczego albo do Państwowej Komisji Wyborczej sprawozdanie finansowe;

2.

Jeżeli sprawozdanie finansowe przedkładane jest do Państwowej Komisji Wyborczej, należy dołączyć do niego opinię biegłego rewidenta wraz z raportem;

3.

Państwowa Komisja Wyborcza w ciągu 30 dni od dnia złożenia sprawozdania finansowego podaje go do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej;

4.

Organ wyborczy, któremu złożono sprawozdanie finansowe, na jego przyjęcie bez zastrzeżeń ma sześć miesięcy od dnia jego złożenia;

5.

W ciągu sześciu miesięcy organ wyborczy może przyjąć złożone sprawozdanie, wskazując na jego uchybienia, w szczególności gdy naruszeniem przepisów było pozyskanie, przyjęcie lub wydatkowanie środków finansowych, których wysokość nie przekracza 1 proc. ogólnej kwoty przychodów komitetu wyborczego;

6.

W terminie sześciu miesięcy organ wyborczy może odrzucić złożone sprawozdanie finansowe, w szczególności gdy: