Sankcje za naruszenie wymogów nowego Prawa wodnego

Niewątpliwie zamierzeniem ustawodawcy przy projektowaniu nowego Prawa wodnego było stworzenie kompleksowej ustawy, która jak najpełniej ureguluje materię związaną z gospodarowaniem wodami. Dlatego też od 2018 roku w Prawie wodnym znajdą się między innymi przepisy dotyczące jednego z instrumentów ekonomicznych związanych z wodami, czyli opłat podwyższonych. Opłaty te będą ponoszone jako sankcja za naruszenie zasad korzystania z usług wodnych w zakresie poboru wód podziemnych i powierzchniowych oraz wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi.

Obecnie opłaty podwyższone unormowane są w ustawie Prawo ochrony środowiska. Zostaną one zastąpione opłatami uregulowanymi w nowym Prawie wodnym, ale jedynie w zakresie opłat dotyczących korzystania z wód. To zaś oznacza, że przedsiębiorcy, których działalność wiąże się przykładowo z wprowadzaniem gazów i pyłów do powietrza oraz wprowadzaniem ścieków do wód, w przypadku naruszeń pozwoleń umożliwiających taką działalność będą musieli liczyć się z zastosowaniem sankcji finansowych uregulowanych w dwóch aktach prawnych.

Opłaty podwyższone aktualnie

Obecnie ustawa Prawo ochrony środowiska w odmienny sposób określa sankcje za brak wymaganego pozwolenia oraz za korzystanie ze środowiska z przekroczeniem warunków w nim określonych. W pierwszym przypadku podmioty korzystające ze środowiska mają obowiązek wniesienia tak zwanych opłat podwyższonych, w drugim zaś organy administracji publicznej nakładają administracyjne kary pieniężne. Podstawowe zasady ponoszenia opłat i kar są identyczne, niezależnie od tego, czy chodzi o emisję gazów i pyłów do powietrza, pobór wód czy też wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi.

Co istotne, obecnie obowiązek uiszczenia opłat podwyższonych powstaje z mocy prawa. Oznacza to, że przedsiębiorca oblicza je samodzielnie, a organy administracji publicznej nie wydają w tym zakresie żadnego rozstrzygnięcia. Wniesienie tych opłat, podobnie jak opłat za korzystanie ze środowiska, powinno nastąpić do 31 marca każdego roku za emisję dokonaną w roku poprzednim. Jeśli zaś podmiot zobowiązany nie dochowa tego terminu, wraz z opłatą podwyższoną powinien wnieść także obliczone samodzielnie, stosownie do regulacji Ordynacji podatkowej, odsetki za zwłokę. Dopiero brak samodzielnego uiszczenia opłat skutkuje ich wymierzeniem w drodze decyzji wydawanej przez marszałka województwa.

Kary administracyjne są natomiast nakładane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska w drodze decyzji. Na ich zapłatę dany podmiot ma 14 dni, licząc od dnia, w którym decyzja o nałożeniu kary stała się ostateczna. Brak uiszczenia kary w tym terminie sprawia, że jest się dodatkowo zobowiązanym do obliczenia i zapłaty należnych odsetek za zwłokę, stosownie do przepisów Ordynacji podatkowej.

Opłaty podwyższone na nowo

Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska dotyczące obowiązków związanych z uiszczaniem opłat za gospodarowanie wodą i ściekami zostaną uchylone. Regulacje dotyczące opłat znajdą się w nowym Prawie wodnym. Nie jest to jednak jedynie proste przeniesienie przepisów do nowej ustawy – odpowiednie uregulowania zostaną bowiem istotnie zmodyfikowane. W nowym Prawie wodnym opłaty podwyższone będą sankcją zarówno za korzystanie z niektórych usług wodnych bez wymaganego pozwolenia, jak i z przekroczeniem jego warunków. Stawki oraz sposób wymierzenia tych opłat będą uregulowane inaczej w zależności od tego, czy dany podmiot nie uzyskał pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego, czy też jedynie naruszył jego warunki.

Jeśli przedsiębiorca będzie działał bez wymaganego pozwolenia, wysokość opłaty podwyższonej będą ustalać Wody Polskie, wydając tzw. informację. Wówczas opłata będzie stanowić 500% należnej opłaty zmiennej odpowiednio: za pobór wód albo za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. Ukarany podmiot będzie miał obowiązek ponieść tę opłatę w ciągu 14 dni od otrzymania informacji o jej nałożeniu. Dopiero gdy opłata nie zostanie uiszczona, Wody Polskie będą miały obowiązek wydać decyzję administracyjną o wymierzeniu opłaty podwyższonej.

Natomiast podmiot, który pobrał wodę, naruszając wymogi pozwolenia wodnoprawnego czy też pozwolenia zintegrowanego, będzie zobowiązany do wniesienia opłaty podwyższonej w wysokości 10-krotności jednostkowej stawki opłaty zmiennej. W przypadku zaś wprowadzania ścieków niezgodnie z pozwoleniem, wysokość opłaty podwyższonej będzie zależeć między innymi od ilości i składu tych ścieków. Dokładną wysokość opłaty w przypadku korzystania z usług wodnych z przekroczeniem warunków z pozwolenia określi, w drodze decyzji, właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska, a przedsiębiorca będzie miał obowiązek ją wnieść w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.

Wątpliwości związane z opłatami podwyższonymi

Wprowadzenie do Prawa wodnego regulacji dotyczących opłat podwyższonych w zakresie korzystania z usług wodnych może być postrzegane jako działanie kontrowersyjne. Wiąże się to między innymi z tym, że sankcje przewidywane przez nową ustawę, nazwane „opłatami podwyższonymi", będą konstrukcyjnie w zasadzie identyczne jak administracyjne kary pieniężne. Jednocześnie należy pamiętać, że w Prawie ochrony środowiska wciąż znajdować się będą przepisy regulujące opłaty podwyższone na przykład za wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów. Zasady ich ponoszenia będą jednak odmienne. Ukształtowanie opłat podwyższonych w różny sposób na gruncie dwóch aktów prawnych może w przyszłości prowadzić do terminologicznych niejasności, a przede wszystkim wymagać będzie od adresatów przepisów szczególnej ostrożności.

Wątpliwości może również budzić to, czy do opłat podwyższonych w Prawie wodnym będzie należało stosować niedawno wprowadzone regulacje Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące administracyjnych kar pieniężnych. Zgodnie bowiem z kodeksową definicją: przez administracyjną karę pieniężną rozumie się określoną w ustawie sankcję o charakterze pieniężnym, nakładaną przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji, w następstwie naruszenia prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku albo naruszeniu zakazu ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. Wydaje się zatem, że opłaty podwyższone unormowane w Prawie wodnym będą stanowić administracyjne kary pieniężne w rozumieniu kodeksu, a zatem przy ich wymierzaniu organy administracji publicznej powinny opierać się także na regulacjach Kodeksu postępowania administracyjnego. Kwestia ta nie jest jednak jednoznaczna, zwłaszcza w świetle zawartego w Prawie wodnym odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów Ordynacji podatkowej w zakresie opłat podwyższonych.

Zakaz korzystania z wód

Kolejnym instrumentem sankcyjnym wprowadzanym przez Prawo wodne będzie zakaz korzystania z wód. Będzie on mógł zostać nałożony przez odpowiedni organ Wód Polskich, jeżeli ustali on, że dany zakład (czyli podmiot korzystający z wód, wykonujący urządzenia wodne lub wykonujący inne czynności wymagające zgody wodnoprawnej) działa bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego. Decyzja zakazująca korzystania z wód będzie ponadto opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności.