Jak ustalić składniki płacowe do podstawy trzynastki

Wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie. Uwzględnia się:

- wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,

- wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy,

- wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Katalog wyłączeń

Podkreślić trzeba, że trzynastki nie oblicza się jak ekwiwalentu za urlop, ale przyjmuje się takie składniki jak przy jego wyliczaniu. Dlatego trzeba sprawdzić, czy pracowników, dla których jest ona ustalana, nie dotyczą szczególne regulacje w zakresie sposobu wyliczenia ekwiwalentu za urlop. Jest tak w przypadku nauczycieli i nauczycieli akademickich. W podanych w tabeli rozporządzeniach wymienione są składniki, które uwzględnia się i pomija przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop.

Do innych pracowników jednostek sfery budżetowej stosuje się regulacje rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Z podstawy trzynastki wyłącza się zatem:

- jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,

- wynagrodzenie za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,

- gratyfikacje (nagrody) jubileuszowe,

- wynagrodzenie za czas innej niż urlop wypoczynkowy usprawiedliwionej nieobecności w pracy, np. za urlop szkoleniowy, okolicznościowy, za dni opieki nad dzieckiem na podstawie art. 188 k.p.,

- ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,

- dodatkowe wynagrodzenie radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,

- wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

- kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,

- nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne, należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,

- odprawy emerytalne lub rentowe albo inne odprawy pieniężne,

- wynagrodzenie i odszkodowanie przysługujące w razie rozwiązania stosunku pracy

Ważne:

Do podstawy wymiaru trzynastki nie wlicza się świadczeń z ubezpieczenia chorobowego – zasiłków:  chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego i  świadczenia rehabilitacyjnego.

Wątpliwości dotyczące dodatku stażowego

W myśl § 7 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych dodatek za wieloletnią pracę przysługuje zatrudnionemu za dni:

- za które otrzymuje wynagrodzenie,

- nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny – za które otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego.

Wielu pracodawców ma wątpliwości, jak wliczać ten dodatek do dostawy trzynastki, gdy przysługuje on za wymienione wyżej nieobecności w pracy.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 20 stycznia 2010 r. wyraziło pogląd, że dodatek za wieloletnią pracę przysługujący pracownikowi samorządowemu za dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za które otrzymuje wynagrodzenie (np. z powodu choroby, zwolnień od pracy na podstawie art. 37 i 188 k.p.), jak i za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które pracownik otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego, powinien być w całości uwzględniony w podstawie wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Są jednak eksperci z zakresu wynagrodzeń, którzy nie zgadzają się z tym stanowiskiem. Ich zdaniem absurdalne jest wliczanie do podstawy trzynastki, której zasadniczą przesłanką jest przepracowanie wymaganego okresu w danym roku kalendarzowym, kwoty dodatku otrzymanej z tytułu nieprzepracowania z powodu choroby. Przyjmują oni, że należałoby przeprowadzić wykładnię zgodną z ustawą o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym i wyłączyć dodatek stażowy za czas choroby z podstawy trzynastki. Dodatek trzeba zatem rozbić na dwie części zgodnie z § 11 rozporządzenia z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.

Czasami kwota będzie zerowa

Jak wcześniej wspomniano, od zasady przepracowania w danym roku kalendarzowym co najmniej sześciu miesięcy jako warunku nabycia prawa do trzynastki są wyjątki. Jeden z nich dotyczy ściśle określonych przerw urlopowych w świadczeniu pracy. Chodzi m.in. o korzystanie z urlopu wychowawczego, macierzyńskiego, rodzicielskiego czy dla poratowania zdrowia. W takim przypadku wysokość wynagrodzenia rocznego ustala się proporcjonalnie do okresu przepracowanego u danego pracodawcy.

Może się jednak zdarzyć, że pracownik mimo formalnego nabycia prawa do trzynastki nie otrzyma tego świadczenia, bo wyniesie ono zero złotych. Będzie tak na przykład, gdy pracownica od początku 2014 roku przez kilka dni korzystała ze zwolnienia lekarskiego i zasiłku chorobowego, a potem z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego oraz rodzicielskiego. Z uwagi na to, że każdy z tych urlopów zapewnia prawo do trzynastki bez względu na okres przepracowany w 2014 roku, nabywa ona to uprawnienie.

Jednak kwota dodatkowego wynagrodzenia rocznego będzie zerowa, bo do podstawy trzynastki nie wlicza się wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego. W takiej sytuacji będzie również pracownik korzystający przez cały rok z urlopu wychowawczego, bo nie będzie od czego obliczyć dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Dotyczy to również całorocznego urlopu dla poratowania zdrowia dla nauczyciela. Za czas tego urlopu nauczyciel zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za wysługę lat i do innych świadczeń pracowniczych, w tym do dodatków socjalnych.

Wynagrodzenie to jest wynagrodzeniem za czas usprawiedliwionej nieobecności wymienionym w § 6 pkt 4 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli. Nie przyjmuje się go do obliczenia ekwiwalentu za urlop, a przez to trzynastki, co wynika z art. 4 ust. 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. Potwierdził to również Sąd Najwyższy w uchwale z 10 października 2000 r. (III ZP 22/00, OSNP 2001/5/142). Dlatego w przypadku korzystania przez nauczyciela przez cały rok z urlopu dla poratowania zdrowia podstawa obliczenia trzynastki będzie zerowa.

Jeśli natomiast pracownik przykładowo przez 11 miesięcy będzie przebywał na urlopie wychowawczym czy dla poratowania zdrowia, a przez jeden miesiąc będzie świadczył pracę, to otrzyma trzynastkę. Trzeba jednak pamiętać, że jej wysokość będzie ustalona proporcjonalnie do okresu przepracowanego, czyli kwota do wypłaty będzie niewielka.

Przykład:

Pracownica urzędu w 2014 roku korzystała najpierw z urlopu rodzicielskiego, potem przez ponad miesiąc z urlopu wypoczynkowego, a następnie z urlopu wychowawczego udzielonego na rok. Pracownicy przysługuje trzynastka, gdyż w przypadku korzystania z urlopu rodzicielskiego czy wychowawczego nie sprawdza się, czy zostało osiągnięte tzw. minimum stażowe. Jednak otrzyma ona niskie świadczenie, bo wyliczone tylko na podstawie wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Zasiłek macierzyński nie może być bowiem wliczony do podstawy dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Przykład:

Pracownik zatrudniony w urzędzie od 1 stycznia pobierał zasiłek chorobowy. Przed upływem okresu zasiłkowego zmarł – w kwietniu 2014 r. Jego żona wystąpiła o dodatkowe wynagrodzenie roczne. Pracodawca musiał odmówić wypłaty tego świadczenia. Mimo że w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy trzynastka przysługuje bez względu na okres przepracowany w 2014 roku, to w przedstawionej sytuacji żona pracownika jej nie otrzyma. Śmierć pracownika była bowiem poprzedzona okresem niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, za który otrzymywał on zasiłek chorobowy, którego nie można uwzględnić przy obliczaniu dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

podstawa prawna: § 1, § 6 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z  26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (DzU nr 71, poz. 737 ze zm.)