„Nie na to czekałem. Za dużo hipokryzji i fikcji”. Sędzia Igor Tuleya o reformie statusu neosędziów

„Jestem rozczarowany. Odnoszę wrażenie, że w polskim wymiarze sprawiedliwości zamieszanie i chaos są większe niż za rządów PiS”. Czy wie pan czyje to słowa?

Oczywiście, wiem. Nie jestem jeszcze aż tak stary, żeby nie pamiętać własnych słów.

Zgadza się, to pańska opinia wyrażona w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” pod koniec ubiegłego roku. Czy od tamtego czasu coś się zmieniło?

Niewiele, chociaż widać krok w dobrą stronę. Mam na myśl projekty przedstawione przez Komisję Kodyfikacyjną Ustroju Sądownictwa i Prokuratury przy ministrze sprawiedliwości. Muszę też zaznaczyć, że nie ma oczywiście żadnego porównania między stanem polskiego sądownictwa i praworządności, który mamy dzisiaj, a z tym co działo się w Polsce w latach 2015 – 2023. To jest dzień i noc. Mówiąc, że zasadniczo niewiele się zmieniło, nie twierdzę jednak, że zupełnie nic się nie dzieje, a minister Adam Bodnar nie prowadzi żadnych działań i nie ma żadnych sukcesów. Jest nim chociażby powołanie komisji kodyfikacyjnych.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Karty w sprawie tzw. neosędziów odkryte. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawia plan reformy

Dwa alternatywne projekty, które mają uregulować status tzw. neosędziów i tym samym uzdrowić polskie sądownictwo, przedstawiono w poniedziałek w resorcie sprawiedliwości. – Cel tych ustaw jest ten sam, ale prędkości są inne – twierdzą autorzy przepisów.

Efektem pracy jednej z tych komisji są dwa alternatywne projekty, które trafiły właśnie na biurko ministra sprawiedliwości. Mają one uregulować status tzw. neosędziów. Czy którykolwiek z tych projektów to cudowny lek, który uzdrowi polskie sądy?

Żaden z tych projektów nie jest dobrym rozwiązaniem. Uważam, że osoby, które wzięły udział w nielegalnej procedurze przed neoKrajową Radą Sądownictwa albo nie znają prawa albo nie posiadają przymiotu nieskazitelnego charakteru, a to zaś wyklucza ich z możliwości orzekania w polskich sądach. Przerażające jest, że grzechem tym skażona jest prawie jedna trzecia polskiego korpusu sędziowskiego. Jesteśmy teraz w dobrym momencie, żeby tak naprawdę zreformować i odbudować sądownictwo wykluczając z grona sędziów wszystkie te osoby, które stanęły przed neoKRS. To pozwoliłoby zbudować trwały i mocny system na przyszłość. A niestety żaden z tych projektów tego nie zakłada.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Szefowa KRS: projekty reformy sądów to program „zemsta plus”

Realizacja projektów dotyczących statusu sędziów będzie pogłębiać chaos w sądownictwie i doprowadzi do całkowitego upadku Sądu Najwyższego. Rzeczywiste motywy tych propozycji to program „zemsta plus” – twierdzi przewodnicząca Krajowej Rady Sądownictwa Dagmara Pawełczyk-Woicka.

Czyli nie są to rozwiązania, na które pan czekał?

To nie jest coś na co czekałem. Te propozycje są za delikatne, nie przecinają problemu, ale starają się go rozsupłać, co jest niemożliwe. Są to projekty na tu i teraz, a polskim sądom potrzebne są zmiany, które pozwoliłyby trwale odbudować autorytet trzeciej władzy. Oba projekty zakładają, że jakaś część neosędziów pozostanie w korpusie sędziowskim i tak naprawdę w dużej mierze będą go dalej tworzyli. Uważam, że pozostawienie neosędziów w polskim sądownictwie to duży błąd, którzy będzie przeszkodą w odbudowie autorytetu wymiaru sprawiedliwości i wpłynie demoralizująco na resztę sędziów.

Przejdźmy do szczegółów propozycji opracowanych przez komisję kodyfikacyjną. Zacznijmy od tego, że cele tych ustaw mogą zostać najwcześniej osiągnięte w 2027 r. albo w 2030 r. Czy to trochę nie za długo?

Jestem zwolennikiem szybszego rozwiązania, bo uważam, że problem neosędziów należy rozwiązać jak najszybciej. Perspektywa 2030 r. jest bardzo odległa i trochę przeraża mnie, że stan chaosu miałby trwać jeszcze co najmniej pięć lat. Pamiętajmy też, że do realizacji tych założeń potrzeba wielu sprzyjających okoliczności politycznych. Poza tym niezbędne jest też powołanie nowej KRS, a to wszystko musi trochę potrwać.

Zgodnie z pierwszym projektem 1200 tzw. neosędzów, którzy awansowali po 2018 r. musiałoby wrócić na swoje poprzednie stanowiska, ale dopiero po dwóch latach, tyle bowiem pozostawaliby na obecnych funkcjach i legalnie orzekali w ramach delegacji. Co pan o tym sądzi?

Jest to dziwne założenie, które kłóci się z moim przekonaniem, że albo coś jest dobre, albo coś jest złe. Odbieram to jako pewnego rodzaju kompromis, na który musiała pójść komisja kodyfikacyjna przy prac nad projektami. Ja jednak czegoś takiego nie akceptuję. Jest w tym za dużo hipokryzji i fikcji.

Co ma pan na myśli?

Mówię o proponowanej swoistej legalizacji powołań części neosędziów i pozostawieniu na delegacjach tych neosędziów, którzy postanowili robić karierę w ostatnich latach, świadomie uczestnicząc w nielegalnej procedurze. Wygląda to trochę, jak próba rozsupłania węzła gordyjskiego, a jego nie da się rozwiązać, tylko trzeba go przeciąć. Czas na radykalne, zdecydowane i konsekwentne działania, co oznacza, że neosędziów należałoby z korpusu sędziowskiego po prostu usunąć. Pozostawienie ich w systemie uważam za błąd, który nie pozwoli na moralne uzdrowienie sądownictwa.

Czytaj więcej

Prawo karne

Warszawska mafia narkotykowa może uniknąć kar. Bo orzekał tzw. neosędzia

Warszawscy gangsterzy skazani przed laty za produkcję i obrót narkotykami staną ponownie przed sądem, jednak ich przestępstwa mogą się przedawnić. Sąd Najwyższy uchylił prawomocny wyrok w tej sprawie, bo wydał go tzw. neosędzia.

A co z tzw. młodym sędziami, czyli tymi, którzy nie mieli innej drogi wejścia do zawodu niż przez procedurę z udziałem obecnej KRS?

Jestem w stanie zrozumieć, co stoi za propozycją komisji kodyfikacyjnej, która chce pozostawić te osoby na obecnych stanowiskach i nie podważać ich statusu sędziowskiego. Chciałbym wierzyć, że ci młodzi prawnicy mają kaca moralnego albo chociaż odczuwają dyskomfort psychiczny. Nie jest tak, że nie mieli oni innego wyboru. Mieli taki sam wybór, jak Waldemar Żurek, Paweł Juszczyszyn czy Maciej Ferek. Pamiętajmy też, że jest wielu ich rówieśników, którzy właśnie z uwagi na trzymanie się uniwersalnych wartości przez ostatnie lata nie startowali w konkursach sędziowskich, nie chcieli stawać przed nielegalną KRS.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Ewa Szadkowska: Neosędziowie równi i równiejsi

Nie rozumiem, dlaczego weryfikując neosędziów, najłagodniej mielibyśmy potraktować tych najmłodszych, którzy już na starcie kariery pokazali skłonność do oportunizmu. Choć wbrew obiegowej opinii mieli wybór.

Drugi projekt przewiduje, że tych samych 1200 sędziów zostanie zweryfikowanych w postępowaniach przez KRS i będą mogli się od tego odwołać do SN. Co pan sądzi o tym rozwiązaniu?

Przede wszystkim realizacja tego wariantu będzie trwała znacznie dłużej. Proces ten obliczono na co najmniej pięć lat i obawiam się, że w takim czasie zmiany te rozeszłyby się „po kościach”. Uważam że obywatele oczekują jednak bardziej odważnych, zdecydowanych i szybszych działań

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Gąciarek: Osoby o statusie takim, jak pani Manowska, nie mogą ostać się w SN

Pani Małgorzata Manowska jest ostatnią osobą powołaną do krytyki działań mających na celu zagwarantowanie obywatelom prawa do sądu – mówi „Rz” sędzia Piotr Gąciarek, który pokieruje nową sekcją w XII Wydziale Karnym w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Zostanie utworzona z tzw. neosędziów.

Oba projekty eliminują też 300 tzw. neosędziów, którzy przed powołaniem uprawiali inny zawód prawniczy. Osoby te będą mogły ubiegać się o powrót do swoich dawnych profesji albo pozostać w danym sądzie jako referendarze. Co pan na to?

Warto byłoby zapytać referendarzy, co oni o tym sądzą i czy są z tego zadowoleni. Przecież praca referendarza to służba i obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową. A w przypadku neosędziów występuje problem braku nieskazitelnego charakteru. Neosędziowie, którzy przyszli do sądownictwa z innych zawodów prawniczych, skorzystali z okazji, żeby po prostu awansować. Mam nadzieję, że ewentualny powrót tych osób do dawnych profesji nie nastąpi z automatu, a samorządy będą mogły same decydować, czy te osoby powinny wykonywać takie szlachetne zawody. Gdybym był np. adwokatem to miałbym bardzo poważne wątpliwości, czy w palestrze jest miejsce dla takich ludzi.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Prof. Michał Romanowski: Rząd kapituluje w sprawie neosędziów

Minister Adam Bodnar się miota. Przedstawił dwa projekty, w tym jeden zakładający przywrócenie praworządności dopiero w 2030 r. Kolejne 5 lat oswajania bezprawia to kapitulacja ministra sprawiedliwości - pisze prof. Michał Romanowski, adwokat wielu sędziów nękanych dyscyplinarkami przez ostatnie osiem lat.

Czy nie obawia się pan, że w rezultacie tych zmian może dojść do paraliżu niektórych sądów? Z Sądu Najwyższego wypadłaby większość obecnej obsady, podobnie byłoby w niektórych wydziałach sądów powszechnych, w których orzekają tzw. neosędziowie pochodzący innych zawodów prawniczych.

Bez neosędziów sądy się nie zawalą. Jestem przekonany, że osoby te uda się zastąpić legalnie powołanymi sędziami. Jeśli będziemy mieli prawdziwą, konstytucyjną Krajową Radę Sądownictwa, to w konkursach przed nią stanie wiele osób, które nie decydowały się na to wcześniej jedynie z uwagi na niekonstytucyjność KRS. Są to nierzadko świetnie wykształceni, kompetentni, a przede wszystkim uczciwi prawnicy. Wielu z nich, także z tytułami profesorskim, miało zamkniętą drogę awansu, ponieważ nie chcieli stawać przed neoKRS.