Trybunał miał ocenić reformę Trybunału. Sprawa nagle spadła z wokandy

Chodzi o dwie nowe ustawy uchwalone przez Sejm we wrześniu 2024 r., które miały uzdrowić sąd konstytucyjny – ustawę o Trybunale Konstytucyjnym oraz przepisy ją wprowadzające. Celem tego drugiego aktu było przede wszystkim rozwiązanie sytuacji tzw. sędziów dublerów (czyli sędziów wybranych na zajęte już miejsca w 2015 r.) oraz wyroków przez nich wydanych.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Reset TK musi poczekać. Rząd może jednak wpłynąć na pracę Przyłębskiej

Na reformę Trybunału Konstytucyjnego trzeba będzie poczekać. Rządzący mogą jednak wpłynąć na jego funkcjonowanie obcinając budżet lub nie wybierając nowych sędziów. Prac TK jednak skutecznie nie zatrzymają.

Reforma TK. Konsekwencje unieważnienia wyroków

Zgodnie z art. 10 ustawy wprowadzającej, wyroki TK, a także postanowienia w sprawach sporów kompetencyjnych, wydane w składach z udziałem takich osób mają zostać uznane za nieważne i niewywołujące skutków prawnych określonych w art. 190 ust. 1 i 3 konstytucji. Czynności procesowe w postępowaniach zakończonych takimi orzeczeniami będą zaś wymagały powtórzenia. Jednocześnie prawomocne orzeczenia i decyzje wydane w sprawach indywidualnych na podstawie stanu prawnego ukształtowanego nieważnym wyrokiem TK miałyby pozostać w mocy (tak samo, jak postanowienia TK o umorzeniu postępowania i postanowienia wydane w ramach kontroli wstępnej). Jeśli jednak takie postanowienie dotyczyłoby skargi konstytucyjnej, osoba, która ją wniosła, mogłaby ją złożyć jeszcze raz w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Karol Dobrzeniecki, Jacek Zaleśny: Ostrożnie z zerowaniem Trybunału Konstytucyjnego

Idea „uciekania od schematów” prawniczych nie jest nowa. Już Robespierre wyjaśniał: trzeba stosować nadzwyczajne środki, aby wygrać wojnę wolności przeciwko jej wrogom.

Podważanie wyroków wprowadzi jeszcze większy chaos

W ocenie prezydenta zakwestionowane przepisy nie tylko nie usuną chaosu ustrojowego, ale go wprowadzą, „i to w skali niemożliwej dzisiaj do przewidzenia”. Wnioskodawca zwraca uwagę, że konstytucyjne pojęcie „ostateczności" orzeczeń TK oznacza, że są one prawomocne zarówno formalnie (niezaskarżalne, czyli niedopuszczalne jest tworzenie procedur ich kwestionowania i badania ich prawidłowości), jak i materialnie (niewzruszalne, czyli niedopuszczalne jest anulowanie albo zmiana orzeczenia czy to przez sam TK, czy też przez jakikolwiek inny podmiot). Zdaniem głowy państwa te regulacje są niezgodne z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 konstytucji) i zasadą legalizmu (art. 7), zgodnie z którą organy władzy publicznej mogą działać tylko na podstawie i w granicach. 

 - Zakwestionowanie tej zasady ustrojowej spowoduje trudne do przewidzenia skutki prawne – twierdzi Andrzej Duda.

Z tym akurat zgadza się prof. Jacek Zaleśny, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego, który wielokrotnie negatywnie oceniał zmiany w TK wprowadzone po 2015 r., chaos prawny wywołany powołaniem tzw. sędziów dublerów czy dysfunkcjonalność tej instytucji. 

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Jak rozpoczęła się wojna o Trybunał Konstytucyjny

Walka o wpływy w Trybunale Konstytucyjnym, zaczęła się znacznie wcześniej zanim PiS doszedł do władzy. Konsekwencje rozwijającego się politycznego sporu okazały się destrukcyjne dla tej instytucji.

- Mechanizm zaproponowany przez ustawodawcę podważa konstytucyjną zasadę ostateczności wyroków TK i jako taki w całości jest niezgodny z ustawą zasadniczą. W konsekwencji otwiera to nowe pola sporów na przyszłość. Jeżeli teraz część funkcjonariuszy publicznych podważa wyroki, które z mocy konstytucji są ostateczne i niepodważalne, to rodzi się pytanie, jak w przyszłości zachowają się uczestnicy stosunków prawnych – mówi prof. Zaleśny. I przypomina, że pierwotnym źródłem obecnych problemów z tzw. sędziami dublerami była zmiana przepisów umożliwiająca wybór sędziów na zapas przez Sejm VII kadencji po to, by Sejm VIII kadencji pozbawić prawa wyboru części sędziów.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Ewa Szadkowska: Dlaczego Andrzej Duda woli konserwować trybunalskie patologie

Prezydent Andrzej Duda, kierując przepisy o Trybunale Konstytucyjnym do TK, potwierdził, że niezależnie od okoliczności nie stać go na nic więcej niż tylko bycie notariuszem poprzedniego rządu spod szyldu PiS. Ale obecnemu przy okazji „kupił” trochę czasu.

- Zamach Sejmu (z udziałem części sędziów TK) na demokratyczne procedury parlamentarne spowodował reakcję w postaci kolejnego zamachu przeprowadzonego przez następną większość sejmową. Stwierdziła ona, że nie będzie gorsza od konkurentów politycznych i dołączyła do łamania konstytucji. W ramach "konwalidacji" naruszeń popełnionych przez konkurentów wybrała do TK pięciu sędziów zamiast dwóch – podkreśla konstytucjonalista. 

Prezydent zakwestionował także przepisy (art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 2 i art. 15 ust. 2) w zakresie, w jakim posługują się pojęciem „osoba nieuprawniona do orzekania". Choć to, że sędziowie dublerzy nie są uprawnieni do orzekania wynika m.i.n. z wyroków Trybunału Konstytucyjnego (K 35/15 oraz K 47/15), a także wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Xero Flor przeciwko Polsce,  zdaniem prezydenta przyjęte regulacje podważają decyzję Sejmu o wyborze danego kandydata na sędziego.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Julia Przyłębska kończy kadencję. I zostawia najdroższy Trybunał w historii

Mamy najdroższy Trybunał Konstytucyjny w historii. Roczne wydatki na utrzymanie tej instytucji wzrosły prawie dwukrotnie podczas kadencji Julii Przyłębskiej. To ma się zmienić. Sejm obciął właśnie budżet TK na przyszły rok.

Dla prezydenta nie ma sędziów dublerów

 - Jedynym organem mogącym zadecydować o wyborze konkretnego kandydata na stanowisko sędziego TK jest Sejm. Jednak nawet Sejm nie ma kompetencji, by ingerować w jakikolwiek sposób w status sędziego TK i tym samym pozbawić go możliwości wykonywania funkcji sędziowskich przed upływem jego konstytucyjnej kadencji – czytamy we wniosku głowy państwa do TK. 

Prezydent zaskarżył również postanowienie ustawy o TK, zgodnie z którą od dnia wejścia w życie ustawy obowiązki prezesa Trybunału wykonuje sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim w TK. Jego zdaniem jest to nieuprawniona ingerencja ustawodawcy w sferę władzy sądowniczej i godzi w zasadę niezależności Trybunału względem innych władz (art. 173 konstytucji), a w konsekwencji również w zasadę podziału władz (art. 10 konstytucji).

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Ostatnia sprawa Przyłębskiej. Będzie sądzić ws. wniosku prezydenta

9 grudnia o godz. 11. Trybunał Konstytucyjny ma rozpoznać wniosek prezydenta dotyczący ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Sprawą ma zająć się pełny skład orzekający pod przewodnictwem byłej prezes Julii Przyłębskiej. Tego samego dnia sędzia Przyłębska kończy karierę w TK.

Ustawa przekazuje też Zgromadzeniu Ogólnemu Sędziów TK kompetencje (dziś leżące w rękach prezesa TK) do wyznaczania i zmieniania składów orzekających. Prezydent uważa, że godzi to w (wywodzoną z preambuły konstytucji) zasadę sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych. Bo rodzi ryzyko, że TK nie będzie w stanie wykonywać podstawowych funkcji orzeczniczych w razie zajścia długotrwałych przeszkód w zebraniu się ZO lub braku kworum.