Sędziowie są od sądzenia, a nie od urzędniczenia

Ustawę o ustroju sądów powszechnych czekają poważne zmiany. Przygotowany w Ministerstwie Sprawiedliwości projekt właśnie trafił do Rządowego Centrum Legislacji.

– To dalszy etap porządkowania spraw związanych z nadzorem ministra sprawiedliwości i jego sprawniejszym funkcjonowaniem – tłumaczy Wojciech Hajduk, wiceminister sprawiedliwości odpowiedzialny za sądownictwo.

Innego zdania są jednak sędziowie.

126 sędziów jest dziś delegowanych do MS

– To kolejny zamach na sędziowską niezawisłość – uważają. I krytykują niemal wszystkie propozycje poza czasowym ograniczeniem delegowania do Ministerstwa Sprawiedliwości maksymalnie do pięciu lat.

Worek bez dna

W projekcie pojawia się zapis, w myśl którego zewnętrzny nadzór nad działalnością administracyjną sądów obejmuje wykonywanie czynności niezbędnych ze względu na wystąpienie uchybień w takiej działalności.

5 tys. zł o tyle więcej zarabiają sędziowie delegowani do pracy w ministerstwie

W kolejnym paragrafie art. 37 projektu zapisano, że minister sprawiedliwości kontroluje wykonywanie obowiązków nadzorczych przez prezesów sądów apelacyjnych i może od nich żądać przedstawienia, w konkretnym terminie, informacji lub dokumentów dotyczących wykonywania obowiązków nadzorczych. W uzasadnionych sytuacjach może też żądać akt spraw sądowych. Tak było np. w wypadku afery Amber Gold. Jarosław Gowin, który wystąpił o przekazanie akt z gdańskiego sądu, musiał się długo tłumaczyć z tego żądania.

– Takie narzędzie jest niezbędne, choć minister z niego nie korzysta – zapewnia wiceminister Hajduk.

– To zaburzenie koncepcji ograniczenia nadzoru ministra nad działalnością sądów i przekazania go w ręce prezesów sądów apelacyjnych – ocenia z kolei sędzia Irena Kamińska ze Stowarzyszenia Sędziów Themis.

Prezes nad dyrektorem

Wśród ministerialnych propozycji pojawia się też zapis przyznający prezesowi sądu prawo do wydawania poleceń służbowych dyrektorowi sądu w szerszym niż dziś zakresie. Prezes nie będzie się mógł wtrącać jedynie do spraw typowo administracyjnych.

– Działalność administracyjna sądów jest pomocnicza w stosunku do głównej: sprawowania wymiaru sprawiedliwości – przekonują autorzy.

W nowych przepisach rezygnuje się też z zakazu, który uniemożliwiał temu samemu sędziemu wizytatorowi przeprowadzeniu dwóch wizytacji z kolei tego samego wydziału. Autorzy uznali, że samo ich przeprowadzenie nie wyłącza automatycznie bezstronności sędziego. Wręcz przeciwnie.

– Dzięki temu może być łatwiej sprawdzić, jak realizowane są pokontrolne zalecenia – twierdzą autorzy projektu.

Sędziowie od lat prezentują swoje postulaty zmian w ustawie. Te jednak w noweli nie zostały uwzględnione.

Z dala od ministra

Sędziowie opowiadają się za zmianami w nadzorze administracyjnym nad sądami. Chcą, by powierzono go pierwszemu prezesowi Sądu Najwyższego. Proponują też odstąpienie od menedżerskiego zarządzania wymiarem sprawiedliwości.

Pojawił się także postulat mający zapewnić większą reprezentatywność wszystkich sędziów w wyborach do Krajowej Rady Sądownictwa oraz przywrócenie właściwej rangi sędziom sądów rejonowych jako podstawowej sile wymiaru sprawiedliwości.