Żałoba narodowa po śmierci papieża Franciszka. Podano termin. Z czym się wiąże?

Prezydent Andrzej Duda ogłosił, że wprowadzona zostanie żałoba narodowa w związku ze śmiercią papieża Franciszka. Co to oznacza i do jakich zasad stosować powinny się instytucje, a do jakich - obywatele?

Publikacja: 22.04.2025 12:29

Papież Franciszek, siedzący na wózku inwalidzkim, wita wiernych, opuszczając plac Świętego Piotra w Watykanie po cotygodniowej audiencji generalnej, 6 marca 2024 r.

Papież Franciszek zmarł 21 kwietnia 2025 r. w wieku 88 lat, zgodnie z informacją Stolicy Apostolskiej

Foto: PAP/EPA/ETTORE FERRARI

Jan Skoumal

Papież Franciszek zmarł w Wielki Poniedziałek 21 kwietnia 2025 roku, w wieku 88 lat. Część krajów zdecydowała się na wprowadzenie żałoby w związku ze śmiercią Ojca Świętego. Trzydniową żałobę narodową wprowadziła w dniu śmierci papieża Hiszpania, a siedmiodniową – Argentyna, z której pochodził papież. W samej Stolicy Apostolskiej żałoba potrwa w sumie dziewięć dni.

Papież Franciszek - najważniejsze daty

Foto: PAP

„Do Domu Ojca odszedł dziś Papież Franciszek. W swojej posłudze duszpasterskiej kierował się pokorą i skromnością. (...) Razem z Żoną łączymy się w modlitwie z wiernymi całego Kościoła katolickiego” – napisał wcześniej na platformie X (Twitter) prezydent Andrzej Duda.

Czytaj więcej

Papież Franciszek, fotografia z 6 stycznia 2014 r.

Publicystyka

Bogusław Chrabota: Pożegnanie papieża Franciszka i polska polityka

Śmierć papieża to sprawdzian dla polskich polityków. Po niej kampania wyborcza musi być inna.

We wtorek szef Biura Polityki Międzynarodowej Wojciech Kolarski przekazał, że prezydent Andrzej Duda wraz z małżonką wezmą w sobotę udział w pogrzebie papieża Franciszka (odbędzie się o 10:00). Jednocześnie poinformowano, że decyzją prezydenta dzień pogrzebu papieża Franciszka będzie dniem żałoby narodowej. Rozporządzenie w tej sprawie wymaga jeszcze kontrasygnaty premiera.

Co dokładnie oznacza wprowadzenie żałoby narodowej? Jakie obowiązki nakłada stan żałoby na nas, a jakie – na instytucje państwowe i samorządowe?

Papież Franciszek nie żyje. Andrzej Duda wprowadza żałobę narodową

Żałobę prezydent wprowadza w drodze rozporządzenia, wydanego na podstawie art. 11 ustawy z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Zgodnie z treścią tego przepisu, rozporządzenie musi zawierać informacje dotyczące wprowadzenia żałoby, przyczyny oraz czasu jej trwania.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Żałoba narodowa w ujęciu prawnym

Żałoba jest naturalną reakcją na zdarzenia trudne, które niosą ze sobą smutek i rozłąkę z osobami...

Przepisy nie określają szczegółowo, kiedy wprowadzenie żałoby jest uzasadnione – decyzja o tym pozostaje w gestii prezydenta. Musi ona jedynie uwzględniać uwarunkowania kulturowe i historyczne, a także przyjęty zwyczaj. Śmierć głowy Kościoła katolickiego można by więc uznać za uzasadnioną okoliczność do podjęcia takiej decyzji. Co ważne, decyzja prezydenta o żałobie musi uzyskać kontrasygnatę premiera – to jednak w dużej mierze czysta formalność, gdyż premierzy nie zwykli kwestionować tak delikatnej dla narodu decyzji.

Żałoba po śmierci papieża Franciszka. Opuszczenie flag, przepasanie flag czarnym kirem?

Ważnym elementem żałoby, określonym przez wspomniany wyżej przepis, jest obowiązek opuszczenia flag państwowych do połowy masztu. Powszechny jest także zwyczaj przepasania flag czarnym kirem, tj. czarną wstążką – nie jest to jednak gest nakazany przez prawo. Flagi opuszczane są przez polskie instytucje państwowe i samorządowe, a także przez polskie ambasady, konsulaty i placówki zagraniczne.

Czytaj więcej

Samorząd

Żałoba narodowa: z czym się wiąże

Flagę państwową należy opuścić do połowy masztu, w urzędach zachować powagę, na studniówce także,...

Żałoba po śmierci papieża Franciszka. Czy odbędą się imprezy? Czy premier może zawiesić imprezy i festiwale?

W trakcie żałoby dopuszczalne jest także zawieszanie organizowania imprez rozrywkowych i artystycznych. Na mocy art. 37 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej zarządzenie o takiej treści wydać może premier, zaś na terenie lub części województwa o takim zawieszeniu zdecydować może wojewoda. Nie jest to jednak obowiązkowy element żałoby narodowej. Co jednak ważne, w przypadku gdyby premier zarządził takie zawieszenie, dotyczyłoby ono obligatoryjnie wszystkich imprez: zarówno tych organizowanych przez państwo i samorządy, jak i przez osoby prywatne. Na razie brak takiego zarządzenia ze strony premiera Tuska.

Obligatoryjne dla wszystkich jest również zawieszenie imprez zarządzone przez wojewodę.

przykład

Nieobligatoryjne zawieszenie imprez z powodu żałoby

W przeciwieństwie do premiera i wojewodów, którzy mogą nakazać zawieszenie wszystkich imprez (tych państwowych i samorządowych oraz tych prywatnych) w trakcie żałoby, władze samorządowe mogą zawiesić jedynie imprezy samorządowe. Tak było w trakcie żałoby, ogłoszonej przez prezydenta Warszawy w związku z tragiczną śmiercią prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza – do podmiotów prywatnych wystosowano jednak apel o rozważenie zawieszenia imprez na czas żałoby.

Jak zachowywać się w trakcie żałoby po śmierci papieża Franciszka? Nieobyczajne wybryki zagrożone karą

Jak z kolei żałoba odnosi się do sfery codziennej obywateli? Naturalnie, w dobrym tonie jest stosowanie się do żałoby poprzez szacunek ze strony mediów (np. poprzez modyfikację ramówki na mniej rozrywkową) i niepaństwowych instytucji. Przepisy wprost nie przewidują kar dla obywateli za naruszenie spokoju trwania żałoby – niemniej, nie oznacza to pełnej bezkarności. Wystarczająco „huczne” naruszenie żałoby narodowej – np. poprzez organizację głośnej imprezy lub pokazu fajerwerków – może być, poza standardowym zakwalifikowaniem jako naruszenie spokojnego zamieszkania lub porządku publicznego, uznane dodatkowo za nieobyczajny wybryk. Kodeks wykroczeń przewiduje w takiej sytuacji karę aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 1500 złotych bądź nagany.