Konfiskata pojazdu będzie wyjątkiem. Nie obejmie co najmniej 15 milionów aut

Wprowadzone przez poprzedni rząd – w reakcji na tragiczny wypadek pod Stalową Wolą – przepisy o przepadku pojazdu od początku budziły kontrowersje. Głównie z punktu widzenia proporcjonalności czy ograniczania władzy sądów (w wielu przypadkach orzeczenie przepadku pojazdu jest obligatoryjne). Nieprzekraczalną granicą w stosowaniu tego środka są kwestie właścicielskie, więc jasne było, że tzw. konfiskacie może podlegać pojazd będący wyłączną własnością sprawcy. Nie można wiec orzec przepadku pojazdu leasingowanego, służbowego czy będącego przedmiotem współwłasności. W tej sytuacji ustawodawca przewidział, że gdy nie można zastosować przepadku, wówczas sąd orzeka przepadek kwoty będącej równowartością pojazdu.

Przykładowo, gdy sprawca prowadzi pojazd np. o wartości 50 tys. zł w stanie nietrzeźwości przekraczającym 1,5 promila (albo powyżej 0,5 promila, gdy był już w przeszłości karany za jazdę w stanie nietrzeźwości), to sąd musi orzec przepadek pojazdu na rzecz Skarbu Państwa. Jeśli nie jest jedynym właścicielem, sprawca musi wpłacić 50 tys. zł.

Czytaj więcej

Prawo drogowe

Marne widoki na skuteczną walkę z kierowcami, którzy łamią zakazy prowadzenia pojazdów

Rząd chce wprowadzić możliwość orzekania przepadku pojazdu za złamanie zakazu siadania za kółkiem. W praktyce jednak taka sankcja grozi niewielu z nich. Za to dostaną mocniej po kieszeni, przynajmniej na papierze.

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy sprawca prowadzi pojazd służbowy. Jednocześnie, aby kierowcy TIR-a czy autobusu nie narażać na olbrzymie koszty, nie stosuje ani przepadku pojazdu, ani przepadku jego równowartości. Zamiast tego sąd orzeka nawiązkę w wysokości od 5 tys. do 100 tys. zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Obowiązkowy przepadek równowartości zastąpi fakultatywna nawiązka

Ministerstwo Sprawiedliwości chce jednak zmienić te reguły. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z poprawą bezpieczeństwa ruchu drogowego przewiduje uchylenie art. 44b § 2–4 kodeksu karnego, czyli przepisów normujących zasady orzekania przepadku równowartości pojazdu, i wprowadza § 5, zgodnie z którym alternatywą dla przepadku pojazdu jest nawiązka na rzecz Skarbu Państwa w wysokości od 5 tys. do 100 tys. zł. 

Zastąpienie przepadku równowartości prostszą i bardziej sprawiedliwą nawiązką na rzecz Skarbu Państwa oznacza, że jej wysokość sąd będzie mógł określić, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności sprawy.

 – Sąd, mając bowiem dostęp m.in. do informacji o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania sprawcy, będzie miał obowiązek rozważyć, czy i jaka wysokość nawiązki w określonej wysokości będzie właściwa – tłumaczy Ministerstwo Sprawiedliwości.

Jak dodaje MS, w sytuacji gdy pojazd nie był wyłączną własnością sprawcy, obligatoryjny obowiązek orzekania przepadku równowartości pojazdu zamiast przepadku auta narusza zasady trafnej represji, zasadę proporcjonalności kary i równości sprawców.

– Wysokość równowartości zależna jest bowiem jedynie od wartości pojazdu, która pozostaje bez związku z samym przestępstwem. Podobny czyn popełniony w podobnych okolicznościach pociąga za sobą orzeczenie przepadku równowartości pojazdów o istotnie różniącej się wartości, co może powodować, że realna dolegliwość wynikająca z tego orzeczenia, przy uwzględnieniu okoliczności popełnienia przestępstwa i właściwości sprawcy, będzie w jednych wypadkach nieproporcjonalnie wysoka, w innych nieproporcjonalnie niska (np. w sytuacjach gdy sprawca o wysokim stopniu zamożności, niebędący właścicielem pojazdu, kieruje np. pożyczonym pojazdem o bardzo małej wartości, i odwrotnie) – odpowiada na nasze pytania MS.

Czytaj więcej

Prawo drogowe

Kierowcy: zmiany w 2024 r. i co ich czeka w 2025 r.

Surowe kary za niezarejestrowanie auta czy nieopłacenie OC, wyższe stawki za odholowanie, a także groźba konfiskaty pojazdu za prowadzenia po alkoholu – z tym mierzyli się kierowcy w 2024 r. Rok 2025 też przyniesie ważne zmiany. [PODSUMOWANIE]

Rozwiązanie lepsze, ale nierówność wobec prawa zostaje

Choć eksperci zgodnie oceniają, że nawiązka jest rozwiązaniem bardziej trafnym niż przepadek równowartości pojazdu, to jednak nowa regulacja wcale powyższych wad nie usuwa. W obecnym stanie prawnym, w sytuacji gdy przepadek jest obligatoryjny, lecz niemożliwy, sąd musi obowiązkowo orzec przepadek równowartości.

Natomiast w proj. art. 44b § 5 k.k., w sytuacji gdy przepadek pojazdu jest niemożliwy (bo np. sprawca nie jest wyłącznym właścicielem pojazdu), sąd może orzec nawiązkę w wysokości co najmniej 5 tys. zł, ale równie dobrze nie musi.

Innymi słowy sprawcy, którzy nie są samoistnymi posiadaczami pojazdu, będą podwójnie faworyzowani. Po pierwsze, mogą uniknąć nawiązki w ogóle, a po drugie, nawet jeśli sąd ją zastosuje, to w wysokości odpowiedniej do wagi czynu i możliwości majątkowych sprawcy. Ten zaś, kto jest jedynym właścicielem, nieodwołalnie straci pojazd niezależnie od jego wartości. W przypadku takich sprawców zarzut naruszenia zasady trafnej represji, zasady proporcjonalności kary i równości wobec prawa nadal pozostaną aktualne.

– Już obecne przepisy są niekonstytucyjne, bo różnie traktują osoby będące w tej samej sytuacji prawnej, choćby zawodowych kierowców i samoistnych posiadaczy pojazdu. Jednak te zaproponowane rozwiązania są pod kątem zapewnienia równości wobec prawa jeszcze bardziej niekonstytucyjne. Fakultatywność nawiązki daje tym bardziej pole sądowi do tego, by w ogóle tej sankcji nie stosować – mówi sędzia Piotr Mgłosiek z Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków.

Zwłaszcza przy nagromadzeniu innych sankcji o charakterze finansowym, które przy przestępstwach drogowych związanych z alkoholem trzeba orzec (świadczenie w wysokości 10 tys. zł na Fundusz Sprawiedliwości).

Nieco mniej krytycznie ocenia to dr Grzegorz Bogdan z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

 – Rzeczywiście można dostrzec niekonsekwencję w projektowanym przepisie. Nie jest ona być może jednak tak drastyczna, bo w projektowanych uregulowaniach obligatoryjny przepadek przestaje być regułą – mówi dr Bogdan.

Obowiązkowo przepadek ma być orzekany wobec osób, które wsiadły za kierownicę w stanie nietrzeźwości powyżej 1,5 promila, spowodowały w tym stanie wypadek lub uczestniczyły w nielegalnym wyścigu. Fakultatywnie zaś dla sprawców tych czynów, których stan nietrzeźwości plasuje się poniżej tej granicy, oraz wobec kierowców łamiących sądowy zakaz prowadzenia pojazdu.

Ponad 15 mln pojazdów nie podlega konfiskacie z automatu

Inna sprawa, że skoro nawet MS, proponując nawiązkę, pośrednio przyznaje, że instytucję przepadku pojazdu trudno pogodzić z zasadą trafnej represji, proporcjonalności i równości wobec praca, to pytanie, czy warto ją utrzymywać.

Z danych z Centralnej Ewidencji Pojazdów wynika, że w Polsce zarejestrowanych jest ponad 35 mln pojazdów, z czego ponad 4 mln stanowią pojazdy zarejestrowane na firmy, a kolejnych ponad 10 mln stanowią pojazdy zarejestrowane na więcej niż jednego właściciela. Do tego dochodzi nieznana, zapewne ogromna liczba pojazdów, które co prawda są zarejestrowane na jedną osobę, ale stanowią przedmiot współwłasności małżeńskiej, a co za tym idzie, również nie mogą podlegać przepadkowi.