Polska przegrała przed Trybunałem ws. dyrektywy o tkankach i komórkach ludzkich

To sedno wyroku Trybunału Sprawiedliwości, który zapadł w dniu dzisiejszym w sprawie wniesionej przez Komisję przeciwko Polsce o stwierdzenie, że poprzez nieobjęcie komórek rozrodczych, tkanek płodowych i tkanek zarodkowych zakresem stosowania przepisów prawa krajowego transponujących dyrektywy 2004/23/WE, 2006/17/WE oraz 2006/86/WE, Polska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy prawa UE (sygn. akt: C-29/14).

Zobowiązania ws. dyrektyw

W 2010 r. Komisja skierowała do Polski wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym zarzuciła jej, że – wbrew przepisom dyrektyw 2004/23/WE, 2006/17/WE oraz 2006/86/WE (tzw. dyrektywy tkankowe) – ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów nie obejmuje swoim zakresem komórek rozrodczych ani tkanek zarodkowych i płodowych.

Władze polskie udzieliły odpowiedzi na to wezwanie, informując o istnieniu projektu nowelizacji ustawy, mającej na celu zapewnienie pełnej transpozycji wspomnianych dyrektyw oraz harmonogramu prac nad projektem ustawy w sprawie zapłodnienia pozaustrojowego. Harmonogram ten nie został dotrzymany.

W 2013 r. Komisja wystosowała do Polski uzasadnioną opinię wzywając ją do przyjęcia środków niezbędnych do wywiązania się w terminie dwóch miesięcy ze zobowiązań ciążących na niej na mocy odnośnych dyrektyw.

Ponieważ Polska wskazała, że szczegółowe uregulowania są nadal w trakcie opracowywania, w styczniu 2014 r. Komisja wniosła do Trybunału niniejszą skargę.

Niekorzystne rozstrzygnięcie

Dzisiejszym wyrokiem Trybunał orzekł, że poprzez nieobjęcie komórek rozrodczych, tkanek płodowych i tkanek zarodkowych zakresem stosowania odnośnych przepisów prawa krajowego, Polska naruszyła przepisy dyrektyw 2004/23/WE, 2006/17/WE oraz 2006/86/WE.

Trybunał podkreślił na wstępie, że Polska nie kwestionuje twierdzenia, iż ustawa oraz akty wykonawcze nie zapewniły transpozycji przepisów dyrektyw w odniesieniu do komórek rozrodczych oraz tkanek zarodkowych i płodowych. Twierdzi ona natomiast w istocie, że transpozycja tych przepisów została zapewniona przez całokształt regulacji ustaw, aktów wykonawczych czy nawet dokumentów krajowych organizacji środowiska medycznego. W uzasadnieniu owego twierdzenia powołuje się istnienie około dwudziestu aktów, w szczególności ustaw, które regulują wykonywanie zawodów medycznych, udzielanie pewnych usług medycznych, diagnostykę laboratoryjną, prawa pacjentów i ochronę danych osobowych, a także rozporządzeń ministra zdrowia, przyjęty przez tego ministra program „Leczenie niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego na lata 2013–2016", i różne normy przyjęte przez krajowe organizacje środowiska medycznego.

Zdaniem Trybunału akty, na które powołuje się Polska, mają różny charakter prawny i obejmują zarówno akty niewiążące, jak i przepisy ogólne obowiązujące w dziedzinach prawa karnego i cywilnego. Tymczasem, z uwagi na specyficzny zakres zobowiązań ustanowionych przez wspomniane dyrektywy i realizowany przez nie cel związany z ochroną zdrowia publicznego, dokonywana przez wiele aktów transpozycja tych dyrektyw, połączona z wyłączeniem określonych typów tkanek i komórek z zakresu stosowania ustawy (w tym przypadku - komórek rozrodczych oraz tkanek zarodkowych i płodowych), nie spełnia wymogów szczegółowości, precyzji i jasności. Trybunał przypomniał w tym kontekście, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż zasada pewności prawa wymaga stosownej jawności środków krajowych przyjętych w celu wykonania uregulowania Unii, tak aby podmioty prawa, których to uregulowanie dotyczy, mogły zapoznać się z zakresem swoich praw i obowiązków w konkretnej uregulowanej przez prawo Unii dziedzinie.

Trybunał zauważył, że Polska powinna była w każdym razie przyjąć pozytywny akt dokonujący transpozycji, jako że dyrektywy wyraźnie przewidują obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie, że przepisy przyjęte w ich wykonaniu zawierają odniesienie do owych dyrektyw lub że odniesienie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji.

Ministerstwo zdrowia: Już wdrażamy

Polsce nie udało się wdrożyć na czas przepisów dyrektywy ws. jakości tkanek i komórek ludzkich, ale teraz się to dzieje - projekt dot. zapłodnienia metodą in vitro jest w Sejmie - powiedział PAP wiceminister zdrowia Igor Radziewicz-Winnicki, odnosząc się wyroku ETS.