Wielki powrót Theresy May? Może być kandydatem na nowego szefa NATO

W październiku zwolni się stanowisko szefa NATO. Sekretarz generalny paktu Jens Stoltenberg zakomunikował w lutym za pośrednictwem swojej rzeczniczki, że nie ma zamiaru ponownie przedłużyć swojej umowy z 30 państwami NATO. Przedłużył ją wiosną ubiegłego roku, żeby nie trzeba było dokonywać zmiany na czele Sojuszu w trakcie rosyjskiej napaści na Ukrainę.

Od czasu deklaracji Stoltenberga w kwaterze głównej paktu w Brukseli znów kwitną spekulacje: kto będzie 14. sekretarzem generalnym? Albo raczej: sekretarz generalną? Pierwsza kobieta na tym stanowisku byłaby bowiem mile widziana. Blisko połowa spośród 30 ambasadorów przy NATO w stolicy Belgii dyskretnie wysunęła kandydatkę lub kandydata. Ale po kolei.

Co musi umieć sekretarz generalny NATO?

Od 2014 roku demonstrował to Jens Stoltenberg. On lub ona musi dbać o jedność sojuszu, utrzymywać równowagę interesów, promować konsensus między 30 członkami; niezależnie od tego, czy źródłem zagrożeń dla politycznej spójności jest nieprzewidywalny Donald Trump czy agresywny Władimir Putin. Potrzebna jest zręczność dyplomatyczna i lojalność wobec sojuszu.

Czytaj więcej

Dyplomacja

Kto będzie nowym sekretarzem generalnym NATO? Onet: Tylko jeden Polak z szansami

Kadencja obecnego Jensa Stoltenberga, sekretarza generalnego NATO, kończy się 30 września. Według portalu Onet wśród potencjalnych kandydatów na jego następców wymieniany jest jeden Polak - Aleksander Kwaśniewski.

Sekretarz generalny nie posiada politycznych kompetencji decyzyjnych. Jedynie formalnie przewodniczy Radzie Północnoatlantyckiej, najważniejszemu gremium decyzyjnemu paktu. Brak mu również wojskowych uprawnień dowódczych. Poza tym reprezentuje NATO na zewnątrz, wobec innych rządów i mediów.

Powinna to być osoba, która wcześniej stała na czele państwa lub rządu. Płynny angielski jest obowiązkowy, francuski pożądany.

Jakie kryteria mają znaczenie w doborze kandydatów?

Kandydatka lub kandydat musi mieć dobre relacje z Waszyngtonem. Stany Zjednoczone jako najsilniejszy kraj sojuszu mają decydujący głos, chociaż sekretarz generalny jest tradycyjnie Europejczykiem.

Czytaj więcej

Polityka

Kwaśniewski sekretarzem generalnym NATO? Czarnecki: Rząd powinien to wspierać

- Trzymam kciuki za każdego Polaka i w Parlamencie Europejskim głosowałem na ludzi z różnych opcji politycznych na stanowiska - powiedział na antenie Radia Plus europoseł PiS Ryszard Czarnecki, odnosząc się do potencjalnej kandydatury Aleksandra Kwaśniewskiego na następcę Jensa Stoltenberga, sekretarza generalnego NATO.

Co do zasady USA mianują głównodowodzącego sił NATO w Europie (SACEUR), co w sojuszu wojskowym jest w gruncie rzeczy funkcją ważniejszą.

Nowego sekretarza generalnego musi drogą konsensusu zaakceptować wszystkich 30 rządów. Dlatego trzeba odpowiednio uwzględnić interesy regionalne, pochodzenie i wcześniejszą karierę polityczną, ale również siłę wojskową i znaczenie dyplomatyczne kraju pochodzenia.

Obecnie byłoby na przykład nie do pomyślenia, żeby ten urząd objął Turek – z powodu przeszkód, jakie stawia przystąpieniu Szwecji do NATO autokratyczny prezydent Recep Tayyip Erdogan. I odwrotnie, trudno sobie wyobrazić, że Turcja zgodzi się na kandydatkę lub kandydata ze Szwecji.

Jak przebiega procedura?

Brak ustaleń formalnych. Nie istnieje oficjalna komisja kwalifikacyjna. Dyplomaci prowadzą dyskretne negocjacje w imieniu swoich rządów, dopóki nie zapanuje konsensus. Nie dochodzi do formalnego głosowania. Szefowie państw i rządów sojuszu lubią ogłaszać nowe nazwisko podczas spotkania na szczycie. Mogłoby więc to się stać podczas szczytu w Wilnie 11 lipca. 13 dotychczasowych nominacji obejmowało jednak wszelkie możliwe drogi i warianty.

Nie zawsze były spełnione wszystkie kryteria. Jedyny niemiecki sekretarz generalny Manfred Wörner (kadencja 1988–1994) nigdy nie był na przykład szefem rządu, lecz „tylko” ministrem obrony. Dotyczy to większości innych osób, które sprawowały ten urząd. Pierwszy sekretarz generalny, Brytyjczyk baron Hastings Ismay, był wcześniej tylko sekretarzem stanu, ale za to wykształconym generałem.

Kto bierze udział w wyścigu?

Jeden z dyplomatów NATO, który nie chce podawać swojego nazwiska, stawia z powodu aktualnego rosyjskiego zagrożenia na kobietę z krajów bałtyckich. W grę wchodziłaby urzędująca premier Estonii Kaja Kallas albo litewska szefowa rządu Ingrida Šimonytė. Kobieta z jednego z państw wschodniej flanki uzyskałaby na pewno również poparcie Polski, której wojskowe znaczenie w NATO rośnie. Wspomina się również o prezydent Słowacji Zuzanie Čaputovej. Kraj ten graniczy bezpośrednio z zaatakowaną Ukrainą. Nominację Čaputovej można by interpretować jako akt solidarności.

Ale również południowo-wschodnia flanka NATO pchnęła do wyścigu swojego kandydata: Klausa Iohannisa, prezydenta Rumunii, która ze względu na położenie nad Morzem Czarnym ma strategiczne znaczenie dla NATO. Na południu Włochy rekomendowały jakoby byłego premiera Mario Draghiego – po prostu po to, żeby podbudować aspiracje krajów południowych do jednego ze stanowisk.

Mówi się również o ambicjach Wielkiej Brytanii, gdyż po brexicie Brytyjczycy znów chcą być bardziej widoczni na arenie międzynarodowej. Kandydatką byłaby niedawna premier Theresa May. Trudno to sobie wyobrazić wielu unijnym politykom, którzy przez wiele lat prowadzili z nią trudne zmagania o umowę w sprawie brexitu.