Zasiłek pogrzebowy za małżonka bez ubezpieczenia także po separacji

Wdowa ma prawo do zwrotu kosztów pogrzebu nieubezpieczonego małżonka, nawet gdy kilka lat wcześniej sąd orzekł o ich separacji

Publikacja: 23.01.2012 06:50

Mateusz Rzemek

Dariusz S. zmarł w Wielkiej Brytanii pod koniec 2010 r. Wdowa po nim, z którą od siedmiu lat był w separacji, poniosła koszty sprowadzenia jego ciała do Polski, a także pochówku na lokalnym cmentarzu. Gdy zwróciła się do ZUS o zwrot tych kosztów (wyszło razem ponad 10 tys. zł), ten odmówił jej wypłaty ze względu na to, że Dariusz S. nie był ubezpieczony w Polsce.

W takiej sytuacji podstawę zwrotu kosztów pogrzebu mógł stanowić jedynie art. 77 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r., nr 153, poz. 1227). Stanowi on, że prawo do tego zasiłku ma ubezpieczony członek rodziny zmarłego.

Separowani małżonkowie mają obowiązek świadczenia wzajemnej pomocy

ZUS zwrócił uwagę, że jeden z synów Dariusza S. pracował z nim w Wielkiej Brytanii i także nie miał ubezpieczenia w Polsce. Drugi zaś mieszkał w Polsce, był jednak wtedy niepełnoletni i także nie miał prawa do ubezpieczenia. Żona zmarłego była zaś z nim w separacji, nie można jej więc traktować jako członka rodziny. W myśl art. 61

kodeksu rodzinnego i opiekuńczego separacja ma bowiem takie same skutki jak rozwód.

Sąd rejonowy, do którego trafiła ta sprawa, zmienił decyzję ZUS na korzyść wdowy i przyznał jej prawo do zasiłku pogrzebowego.

Po apelacji ZUS Sąd Okręgowy w Łodzi przygotował pytanie prawne, w którym zwrócił uwagę na interpretację przepisów. Wątpliwości sądu dotyczyły m.in. tego, czy takie świadczenie może być wypłacone, jeśli na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny wobec wdowy i wraz z jego śmiercią nabyłaby prawo do renty rodzinnej.

Sąd Najwyższy w swojej uchwale rozstrzygnął wątpliwości prawne na korzyść wdowy (sygnatura akt: I UZP 8/11)

. Stwierdził, że

prawo do zasiłku pogrzebowego na podstawie art. 77 ust. 1 pkt 4, czyli na członka rodziny, który nie miał ubezpieczenia, przysługuje także w razie śmierci małżonka pozostającego w separacji.

– Choć orzeczenie przez sąd o separacji ma zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym takie same skutki jak rozwód, to trzeba zwrócić uwagę, że małżeństwo wtedy nie ustaje – zwróciła uwagę Katarzyna Gonera, sędzia Sądu Najwyższego, w uzasadnieniu do uchwały. – Separowani małżonkowie nie mogą bowiem zawrzeć wtedy innego związku. Są także zobowiązani do świadczenia sobie nawzajem pomocy. Nie mają też możliwości powrotu do nazwiska sprzed ślubu, jak może nastąpić po rozwodzie – dodała sędzia.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na fakt, że w przypadku separacji silniejszy jest obowiązek alimentacyjny, który nie wygasa po pięciu latach, jak dzieje się po rozwodzie. Skoro takie małżeństwo istnieje, z konsekwencjami w zakresie obowiązku świadczenia wzajemnej pomocy, to dotyczy to nie tylko obowiązków prawnych, ale także moralnych, związanych z pochówkiem.

Potwierdza to zresztą orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, który darowizny pomiędzy separowanymi nakazuje traktować tak, jakby odbywały się między małżonkami.

Zdaniem SN prawo do tego świadczenia przysługuje wdowie niezależnie od tego, czy miała prawo do renty rodzinnej po zmarłym. To świadczenie ma bowiem charakter alimentacyjny, czyli zupełnie inny od zasiłku pogrzebowego.