14 marca 2025 r. pisarka Joanna Kuciel-Frydryszak poinformowała na swoim profilu na Instagramie o zamiarze skorzystania z art. 44 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych („pr.aut.”), czyli tzw. klauzuli bestsellerowej. Celem przepisu jest zapewnienie autorowi udziału w sukcesie finansowym jego dzieła. Klauzula zakłada, że w przypadku, gdy wynagrodzenie twórcy jest niewspółmiernie niskie w stosunku do korzyści nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd. Autorka argumentuje, że korzyści, jakie osiągnęło Wydawnictwo Marginesy w związku z wydaniem jej książki „Chłopki. Opowieści o naszych babkach” są nieproporcjonalnie wysokie względem otrzymanego przez nią wynagrodzenia.
Reportaż autorstwa Kuciel-Frydryszak, który został wydany w maju 2023 roku, opowiada o losach kobiet żyjących na polskich wsiach w latach międzywojennych oraz do połowy XX wieku. Książka okazała się ogromnym sukcesem – Wydawnictwo Marginesy informuje, że do października zeszłego roku sprzedała się w ponad 500 000 egzemplarzy, a niedługo zostanie wydana na rynkach słowackim, francuskim, węgierskim i hiszpańskim.
Czytaj więcej
Wynagrodzenie musi „iść za sukcesem”, bo tylko wtedy można je uznać za godziwe i odpowiednie – mó...
W odpowiedzi na post pisarki Wydawnictwo Marginesy poinformowało na swoim profilu na portalu Facebook o prowadzonych od sierpnia 2024 r. rozmowach w związku z nadzwyczajnym sukcesem rynkowym książki i odrzucaniu przez autorkę wszystkich dotychczasowych propozycji wydawnictwa w tym zakresie. Twórczyni przyznała, że takie rozmowy są prowadzone z jej inicjatywy. Spór od prawie dwóch tygodni jest komentowany we wszystkich mediach i doprowadził do rozmów na temat poziomu wynagrodzeń twórców w Polsce. Autorkę poparli liczni pisarze, w tym Jakub Żulczyk, Mariusz Szczygieł i Joanna Bator, a także Stowarzyszenie pisarzy i pisarek „Unia Literacka”.
Stosowanie klauzuli bestsellerowej
Choć art. 44 pr.aut. został uregulowany już w 1994 r., twórcy bardzo rzadko decydują się na wystąpienie na drogę sądową w celu podwyższenia swojego wynagrodzenia. W systemach informacji prawnej LEX oraz Legalis, pod przytaczanym przepisem znajduje się łącznie jedynie 13 wyroków. Niestety, przekłada się to na brak ugruntowanego orzecznictwa w tym zakresie, w tym w odniesieniu do możliwych proporcji stosunku podwyższonego honorarium do korzyści osiągniętych przez wydawnictwo. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 8 lipca 2016 r. (sygn. I ACa 1432/15), przy ustalaniu wysokości omawianych korzyści sąd powinien uwzględniać rzeczywisty wpływ twórcy na sukces komercyjny dzieła. Stanowisko sądu zostało skrytykowane przez doktrynę, ponieważ przepis nie wymaga, aby autor miał przyczynić się do uzyskania rażąco wysokich korzyści po stronie nabywcy/licencjobiorcy w inny sposób niż poprzez stworzenie dzieła (tak np. A. Pązik).
