Ochrona środowiska a kontrola emisji CO2: Nowy mechanizm handlu w lotnictwie

Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO) podjęła decyzję o utworzeniu globalnego mechanizmu handlu emisjami opartego na rynku (GMBM) mającego na celu kontrolowanie emisji CO2 z lotnictwa międzynarodowego.

Decyzja podjęta podczas posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego ICAO w Montrealu, zakończonego 6 października br. oznacza, że branża lotnicza będzie pierwszym sektorem objętym globalnym rynkiem handlu emisjami. Zgodnie z założeniami ICAO, operatorzy lotniczy będą zobowiązani do skompensowania dodatkowych emisji powyżej wartości wyjściowej, która zostanie ustalona dla 2020 r.

System CORSIA (Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation) zaproponowany przez ICAO ma zostać wdrożony w 2021 r. Rozpocznie się od etapu pilotażowego, który będzie trwał do 2023 r. Po tym okresie rozpocznie się pierwsza faza właściwa funkcjonowania systemu, zaplanowana na lata 2024 – 2026.

Uczestnictwo w obydwu tych etapach będzie dobrowolne, natomiast obowiązkowe stanie się dla krajów należących do ICAO w kolejnej fazie zaplanowanej na lata 2027 – 2035. Z systemu wyłączone mają zostać niektóre kraje, przede wszystkim najsłabiej rozwinięte, rozwijające się kraje wyspiarskie, rozwijające się kraje śródlądowe, a także kraje o bardzo niskim udziale w międzynarodowym lotnictwie.

Decyzja ICAO stanowi pokłosie wcześniejszych działań mających na celu wypracowanie globalnego mechanizmu. 4 października 2013 r. Zgromadzenie Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego podjęło decyzję o rozwoju globalnego mechanizmu handlu emisjami opartego na rynku, mającego objąć emisję gazów cieplarnianych z lotnictwa.

Przemysł lotniczy dołączył do europejskiego systemu handlu emisjami (EU ETS) w 2012 roku. Objęto nim emisję CO2 z samolotów przylatujących do portów lotniczych UE lub odlatujących z nich. Aby umożliwić rozwój globalnego mechanizmu rynkowego handlu emisjami, Komisja Europejska wydała decyzję wprowadzającą tymczasowe odstępstwo (na rok 2012) od dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie (tzw. stop the clock).

Następnie, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 421/2014, w latach 2013-2016 z obowiązku monitorowania, raportowania i rozliczania emisji wyłączone zostały emisje pochodzących z lotów do i z lotnisk znajdujących się w państwach spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Ponadto, z systemu EU ETS wyłączone zostały loty pomiędzy lotniskami znajdującymi się wewnątrz EOG, a terytoriami najbardziej oddalonymi w rozumieniu art. 349 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Utworzenie CORSIA sprawi, że Unia Europejska będzie musiała podjąć decyzję dotyczącą uczestnictwa sektora lotnictwa w systemie EU ETS. Niewykluczone, że nadal będzie ono objęte europejskim systemem handlu, a wypracowane zostaną rozwiązania zapewniające jego komplementarność z globalnym mechanizmem oraz pozwalające uniknąć duplikowania wynikających z nich obowiązków.

Pomimo przełomowego charakteru decyzji ICAO przedstawiciele instytucji UE nie kryją swojego rozczarowania zaproponowanym mechanizmem. Krytykowany jest zarówno sam przebieg procesu decyzyjnego po stronie ICAO, opisywany jako „utajniony i pozbawiony transparentności", jak i jego mała ambitność – UE oczekiwała zobowiązań w zakresie pozyskiwania uprawnień do emisji już od 2021 r., podczas gdy propozycja ICAO zakłada ich wprowadzenie dopiero od 2027 r., po fazie opartej na dobrowolności udziału.

Krytyka ICAO dotyczy również wymogu międzynarodowości, zgodnie z którym nowymi obowiązkami zostaną objęte jedynie loty pomiędzy krajami (porty lotnicze miejsca startu i lądownia będą musiały być zlokalizowane w różnych państwach). Takie rozwiązanie przełoży się z jednej strony na wzrost kosztów połączeń międzynarodowych, a z drugiej wykluczy z systemu bardzo dużą pulę emisji, zwłaszcza powstałych podczas lotów w obrębie krajów o znaczącej powierzchni, jak Stany Zjednoczone czy Chiny.ny.

Katarzyna Kłaczyńska, doświadczony menedżer, lider praktyki energetycznej w kancelarii EY Law