Cykle rozkwitu i upadku|

W systemie kapitalistycznym żyjemy w cyklach koniunkturalnych. Także państwo przeżywają fazy kryzysu, depresji, ożywienia i rozkwitu.

Kiedyś prawidłowości te nie były łatwe do zaobserwowania ze względu na krzywą perspektywę, wynikającą z odnoszenia się tylko do doświadczeń kilku pokoleń wstecz. Wszystkie nasze obserwacje i wnioski pochodziły z mikroperspektywy. Punkt widzenia z perspektywy makro po raz pierwszy został zaprezentowany przez włoskiego filozofa Giambattista Vico w jego książce „Nauka nowa” (1725), opisującej cykle, według których nacje rozkwitają i upadają.

Z przedstawionej teorii wynikają dwie wiadomości: dobra i zła. Za złą możemy uznać to, że jesteśmy zakładnikami z góry określonych mechanizmów społecznych, ekonomicznych i politycznych. Dobra jest taka że, jesteśmy szczęśliwcami przeżywającymi rewolucję XXI wieku niemalże w każdej sferze. Umożliwia to nam wyciągnięcie wniosków z doświadczeń przodków.

Historycznie się złożyło, że społeczeństwo potrzebuje elit, utożsamia je z wysoką kulturą polityczną i poprawnym zachowaniem. Niestety rzeczywiste oblicze polityki jest zwykle dalekie od tego wzorca. Ryba psuje się od głowy. Okres prosperity kraju kończy się wraz z początkiem degradacji elit politycznych. Ma to miejsce, kiedy aparat rządzący, który został wybrany w celu obrony interesów swoich obywateli, zaczyna mieć obsesję na punkcie pieniędzy i władzy, zapominając o swoim pierwotnym przeznaczeniu.

Na przestrzeni lat obserwowaliśmy osoby o różnych intencjach, celach i strategii zarządzania. Były osoby, którym udało się nie zawieść zaufania wyborców. Ale również takie, które na zawsze sprzęgły władzę z biznesem, co zapoczątkowało erę układów politycznych.

Tylko w XX wieku doświadczyliśmy upadku takich imperium jak: brytyjskie, eosyjskie, austriacko-węgierskie, osmańskie, wielkiej Japonii, ZSRR. Niewątpliwie do fazy depresji – według cykli koniunkturalnych – możemy odnieść Wielki Kryzys z lat 1929–1933 oraz okres po I wojnie światowej. Każde imperium osiągnęło swój szczyt, a potem zmierzch. Złożyło się na to kilka czynników: wojny i agresja mająca na celu poszerzenia granic za wszelką cenę. Ogromne terytorium jest jednak trudne do zarządzania: istnieją różnice społeczno-kulturowe i religijne, wreszcie wielkie odległości. Wszystko to ma przełożenie na sytuację ekonomiczną kraju i na społeczne nastroje, powodując osłabienie poczucia przynależności do państwa.

XXI wiek to era nowych technologii i nieograniczonych możliwości. Wydawałoby się, że konflikty zbrojne, gry polityczne i nierówności społeczne mają szansę zostać zapomniane jak koszmar senny i pozostać co najwyżej wspomnieniem przeszłości. Przecież jak nigdy dotąd mamy unikalną szansę przerwania poruszania się w cyklach koniunkturalnych dzięki możliwości wyciągnięcia wniosków z błędów popełnianych latami. Niestety, wkroczyliśmy jednak w wiek zjawisk ekstremalnych. Wielkie odkrycia naukowe idą w parze z fatalnymi skutkami ubocznymi takimi jak choćby degradacja środowiska.

Dzisiaj mówimy o nadciągającym okresie spowolnienia. Przemawia za tym kilka czynników: wojny handlowe, protekcjonizm i niepewność geopolityczna. Niestety, niepewność ta nie objawia się wyłącznie w postach użytkowników mediów społecznościowych i znajduje przełożenie np. na wydatki zbrojeniowe. Sztokholmski instytut SIPRI informuje o 2,6-proc. o wzroście wydatków na broń w 2018 r. do 1,8biliona dolarów w skali światowej. Na pierwszym miejscu w rankingu tych wydatków są Stany Zjednoczone, które przystąpiły do modernizacji swoich sił zbrojnych. Nie ustępują im Chiny, których wydatki zbrojeniowe w ciągu 10 lat zwiększyły się aż o 83 proc. Czołówkę zamyka Arabia Saudyjska – największy na świecie importer broni - z wydatkiem w granicach 67,6 mld dol.

Obecnie świat destabilizują: wojna handlową między Chinami i USA, brexit, wojna rosyjsko-ukraińska w Donbasie, konflikt polityczny w Wenezueli, wreszcie zmiany klimatyczne, ataki hakerskie, rosnące nierówności społeczne, kryzys migracyjny… Jesteśmy u progu narastającego kryzysu.

Współczesne wojny toczą się na dwóch płaszczyznach – medialnej i zbrojnej. Przy czym ta pierwsza wymknęła się nam spod kontroli, gdy wyrażanie opinii i kolportowanie dowolnych treści – zarówno prawdziwych jak i fałszywych – stało się niezwykle łatwe i dostępne dla każdego. Autorytet dziennikarzy został odstawiony na boczne tory, a jego miejsce zajęły treści publikowane na portalach społecznościowych przez dowolnych użytkowników.

Przykładem jednego z najbardziej znanych fake newsów było rzekome poparcie Donalda Trumpa przez papieża Franciszka (prawie milion interakcji na Facebooku). Inny przykład: „New York Times” podliczył, że prezydent Trump przez pierwsze 153 dni prezydentury skłamał 100 razy.