W dniach 7-9 lutego Estonia, Łotwa i Litwa zsynchronizują swoje sieci elektroenergetyczne z systemem Europy kontynentalnej. To kluczowy krok ku niezależności i bezpieczeństwu energetycznemu, zrywający ostatnie więzi z rosyjskim systemem BRELL, który przez lata narażał region na manipulacje i naciski polityczne.
Od dziesięcioleci państwa bałtyckie były częścią kontrolowanego przez Moskwę systemu IPS/UPS. Kreml zarządzał rezerwami i kontrolą częstotliwości, co dawało mu narzędzie geopolitycznego wpływu. Pełnoskalowa inwazja na Ukrainę w 2022 roku pokazała jak niebezpieczna jest ta zależność, przyspieszając decyzję o synchronizacji. To nie tylko techniczna modernizacja, ale także symboliczne dołączenie do wspólnoty europejskich operatorów systemów przesyłowych i pełne uczestnictwo w europejskim rynku energii.
Dekada przygotowań i miliardowe inwestycje
Dążenie do synchronizacji trwało ponad dekadę. Pierwsze rozmowy prowadzono już pod koniec lat 90. Ale poważne przygotowania ruszyły dopiero pod koniec ubiegłej dekady, gdy w 2018 roku premierzy Litwy, Łotwy, Estonii i Polski podpisali mapę drogową, a Unia Europejska wsparła projekt zarówno finansowo (1,2 mld euro, 75 proc. kosztów inwestycji), jak i instytucjonalnie tworząc grupę ds. połączeń bałtyckich BEMIP.
Przygotowania objęły szeroką modernizację infrastruktury: unowocześnienie sieci i stacji energetycznych, by dostosować do europejskiego systemu pracy synchronicznej, narzędzia kontroli częstotliwości, instalację kondensatorów synchronicznych, rozwój magazynów energii dla lepszej stabilności dostaw, wzmocnienie systemów IT i cyberbezpieczeństwa.
Polska kluczowym partnerem
Polska odegrała ważną rolę w tym procesie, podobnie jak i wsparła Ukrainę w jej synchronizacji w 2022 roku. Uruchomiony w 2015 roku interkonektor [międzypaństwowa linia energetyczna – red.] LitPol Link umożliwił wymianę energii między Polską a Litwą, a planowane drugie połączenie Harmony Link, które ma powstać do 2030 roku, pozwoli na zwiększoną wymianę handlową i jeszcze bardziej wzmocni bezpieczeństwo regionu. Polska i Litwa współpracują także w zakresie ochrony infrastruktury przed zagrożeniami fizycznymi i cybernetycznymi.
