Polskie Noble 2016 przyznane

Czterej wybitni uczeni otrzymali najbardziej prestiżową nagrodę naukową w naszym kraju.

Aktualizacja: 06.11.2016 21:21 Publikacja: 06.11.2016 18:07

Prof. Jan Kozłowski – nauki o życiu i Ziemi.

Prof. Jan Kozłowski – nauki o życiu i Ziemi.

Foto: materiały prasowe

Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 8 grudnia na Zamku Królewskim w Warszawie. Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej są przyznawane od 1992 r. Grono laureatów, łącznie z tegorocznymi, liczy 91 osób. Fundacja istnieje od 1991 r. i jest niezależną, samofinansującą się instytucją pozarządową typu non profit, która realizuje misję wspierania nauki. Jest największym w Polsce pozabudżetowym źródłem finansowania nauki.

Wyróżnienie przyznawane jest za „szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania, otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata". Każdy laureat otrzymuje 200 tys. zł. Nagroda przyznawana jest w czterech kategoriach.

Prof. Jan Kozłowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie otrzymał nagrodę w dziedzinie nauk o życiu i o Ziemi za sformułowanie i eksperymentalną weryfikację teorii wyjaśniającej różnorodność strategii życiowych organizmów jako efektu optymalnej alokacji zasobów.

Teoria wyjaśnia ogromne zróżnicowanie czasu dojrzewania, wielkości ciała osobników dorosłych i budujących je komórek, jak również długości życia organizmów żywych. Pozwala przewidywać, w jakich warunkach zwierzęta rosną intensywnie po osiągnięciu dojrzałości, a w jakich nie. Wyjaśnia też, dlaczego niektóre gatunki składają wiele małych jaj, a inne niewiele dużych.

Prof. Marka Samocia z Politechniki Wrocławskiej nagrodzono w dziedzinie nauk chemicznych i o materiałach za badania materiałów nanostrukturalnych dla optyki nieliniowej.

Dzięki odkrytym przez niego efektom, nowe materiały dla zastosowań w fotonice mogą usprawnić przesyłanie i przetwarzanie informacji, ogniwa elektryczne trzeciej generacji mogą być tańsze, wydajniejsze i bardziej ekologiczne.

Potencjalne zastosowania nanofotoniki w medycynie to diagnostyka nowotworów, dostarczanie leków bezpośrednio do chorych komórek, postęp w terapii fotodynamicznej, w której lekarstwo jest aktywowane światłem, oraz wykrywanie złogów amyloidowych, które powodują chorobę Alzheimera.

Z kolei prof. Józef Spałek z Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymał nagrodę w dziedzinie nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za badania układów silnie skorelowanych, a w szczególności za sformułowanie modelu t-J.

Prof. Józef Spałek jest światowej klasy liderem w dziedzinie kwantowej fizyki materii skondensowanej. Rzucił całkowicie nowe spojrzenie na kształtujące się właściwości silnie skorelowanych elektronów, szczególnie na współzależności między magnetyzmem i ruchem elektronów, np. wprowadził koncepcję spinowo zależnych mas oraz podał pierwszy opis termodynamiczny przejścia metal–półprzewodnik w takich układach skorelowanych elektronów. Fizyka materii skondensowanej to laboratorium badawcze dla całej fizyki. Teoretyczne wyjaśnienie tych zjawisk pozwoli na zrozumienie ich roli w praktyce np. do konstrukcji magnesów produkujących ultrasilne pola magnetyczne czy komputerów kwantowych.

Czwartym laureatem został prof. Bogdan Wojciszke z SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego, Wydział Zamiejscowy w Sopocie. Profesor dostał nagrodę w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych za opracowanie modelu sprawczości i wspólnotowości jako podstawowych wymiarów poznania społecznego.

Opracowany przez niego dwuwymiarowy model jest nowatorskim podejściem do klasycznych problemów poznania społecznego. Teoria ta zmieniła podstawy psychologii i kształtuje kierunki obecnych i przyszłych badań. Model dwuwymiarowego poznania społecznego stał się paradygmatem, dominującą teorią nowoczesnej psychologii społecznej. Dzięki tej koncepcji można badać stereotypy, uprzedzenia oraz relacje w grupie i pomiędzy grupami. Koncepcja ta znalazła zastosowanie nawet w spostrzeganiu organizacji i marek handlowych.

Nauka
Szympansom bliżej do zachowań ludzi, niż nam się wydawało. Nowe wyniki badań
Materiał Partnera
Jak postrzegamy UE? Co myślimy w zależności od mediów, z których korzystamy?
Nauka
Tajny rosyjski satelita „nie jest już operacyjny”. Wywoływał spore obawy
Nauka
Dlaczego superwulkan Yellowstone nie wybucha? Naukowcy odkryli cenną wskazówkę
Materiał Promocyjny
Tech trendy to zmiana rynku pracy
Nauka
Kiedy gospodarki są w szoku? Co i jak kształtuje cykle koniunkturalne