Dotyczy to przede wszystkim osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę oraz prowadzących w zakładzie lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.
- Wątpliwości interpretacyjne budzić może też wymóg korzystania z monitora ekranowego podczas pracy przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Powstają one przy ustaleniu, czy będzie to połowa dobowego wymiaru czasu pracy stosowanego indywidualnie do każdego pracownika, czy połowa dobowego wymiaru czasu pracy ustalonego jako 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo.
Tu właściwe jest odniesienie do dobowego wymiaru czasu pracy wyznaczonego dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie wydaje się uzasadnione uwzględnianie zatrudnienia na część etatu, np. cztery godziny dziennie. Wynikać to będzie przede wszystkim z celu ustanowienia dyrektywy i na jej podstawie rozporządzenia.
Chodziło w niej bowiem o ograniczenie ujemnych skutków zdrowotnych, które mogą wystąpić przy długotrwałej pracy przy komputerze. Dlatego definicję tę należy interpretować w ten sposób, że jest to pracownik, który każdego dnia co najmniej przez cztery godziny dziennie (w wyjątkowych wypadkach, gdy jest to ustawowo skrócony czas pracy, przez 3,5 godziny dziennie) pracuje przy obsłudze monitora ekranowego.
§ 3. Wyłączenia
Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do:
1) kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów,
2) systemów komputerowych na pokładach środków transportu,
3) systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego,
4) systemów przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy,
5) kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów,
6) maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym
.
Komentarz
- Z tego przepisu wynika, że nie każde stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy jest objęte wymaganiami rozporządzenia. Wyłączone są przede wszystkim te stanowiska, na których system komputerowy nie służy do obróbki tekstu, danych czy grafiki, a jedynie do przekazywania lub rejestrowania parametrów lub pomiarów.
Postęp techniczny w urządzeniach komputerowych, jaki ma miejsce od czasu uchwalenia dyrektywy i jej przeniesienia do prawa polskiego (pamiętajmy, że rozporządzenie pochodzi z 1998 r.), powoduje, że zastosowane w nim wyłączenia obejmują coraz częściej stosowane urządzenia wyposażone w monitor ekranowy, takie jak laptopy, palmtopy, notebooki itp.
Rozporządzenie odnosi się do nich jedynie wówczas, gdy są stosowane jako urządzenia stacjonarne wyposażone co najmniej w osobną klawiaturę. W innych wypadkach są one wyłączone na podstawie pkt 4 komentowanego rozporządzenia. Taką interpretację uzasadnia to, że cechy budowy tych urządzeń nie spełniają wymogów ergonomicznych i nie można zastosować zasad organizacji stanowiska pracy ustalonych w załączniku do rozporządzenia.
Należy tu podkreślić, że ideą rozwoju komputerów przenośnych było stworzenie urządzenia o parametrach pracy odpowiadających komputerom stacjonarnym przy jednoczesnym zapewnieniu jego małych gabarytów i wagi, a przeznaczeniem było stosowanie go do pracy dorywczej. Stosowanie ich do pracy ciągłej na stacjonarnym stanowisku (co niestety często ma miejsce) nie jest wskazane ze względu na obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego pracownika.
- Także sama definicja stanowiska pracy powoduje, że urządzenia te nie spełniają podanych w niej kryteriów. Dlatego w UE trwają działania zmierzające do zmiany dyrektywy, co w konsekwencji spowoduje modyfikację polskich przepisów w tym zakresie.
W razie wątpliwości, czy dane urządzenie jest wyłączone spod działania rozporządzenia, należy stosować wytyczne orzeczenia ETS. Podkreśla on, że definicje, które są ogólne w treści dyrektywy, a których znaczenie może zmieniać się wskutek postępu technicznego, powinny być interpretowane szeroko. Natomiast interpretacji bardzo ścisłej czy wręcz zawężającej wymagają wszystkie przewidziane w dyrektywie wyjątki.
§ 4. Obowiązki pracodawcy przy organizowaniu stanowiska z monitorami ekranowymi
Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.
Komentarz
- Praca przy obsłudze monitora ekranowego nie jest pracą szkodliwą. Praktycznie nie istnieje obecnie, szczególnie przy stosowaniu współczesnych monitorów ekranowych, promieniowanie jonizujące, a wytwarzane pola elektromagnetyczne są na tyle małe, że nie powodują skutków zdrowotnych.
- Natomiast praca przy obsłudze monitora ekranowego jest pracą uciążliwą. Na jej uciążliwość składa się wiele czynników, takich jak praca w wymuszonej, najczęściej siedzącej pozycji ciała, obciążenie wzroku czy też w zależności od rodzaju wykonywanej pracy monotonia (np. wprowadzanie lub uzyskiwanie danych) i monotypia związana z obsługą klawiatury.
Taki charakter pracy powoduje, że nadmiernie obciąża się wzrok i układ mięśniowo-szkieletowy. Dlatego bardzo ważne jest zarówno ergonomiczne zorganizowanie stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy, jak i jego prawidłowe oświetlenie oraz parametry monitora i klawiatury.
Dolegliwości związane w obsługą podczas pracy monitora można wyeliminować, zapewniając ergonomiczne stanowisko, prawidłowe oświetlenie i właściwą organizację pracy.
§ 5. Ocena warunków pracy
1. Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzenia na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie:
1) organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym,
3) obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,
4) obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,
5) obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy.
2. Ocena, o której mowa w ust. 1, powinna być przeprowadzona w szczególności dla nowo tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na podstawie oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
Komentarz
- Wymienione obowiązki pracodawcy szczegółowo precyzują ogólne wymogi wynikające z zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy określone w kodeksie pracy. Organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki to podstawowy wymóg pracodawcy wymieniony w art. 207 § 2 k.p.
W komentowanym przepisie uszczegółowiono go, wskazując, na jakie aspekty tej organizacji pracodawca powinien zwrócić uwagę przy stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Należą do nich:
– rozmieszczenie elementów wyposażenia, przy czym zgodnie z definicją zawartą w § 2 komentowanego rozporządzenia jest to zarówno wyposażenie podstawowe, jak i dodatkowe,
– ich stan,
– obciążenie narządu wzroku i układu mięśniowo-szkieletowego,
– obciążenie czynnikami fizycznymi, w tym oświetleniem,
– obciążenie psychiczne.
Stanowiska wyposażone w monitory ekranowe powinny być tak zorganizowane, aby spełniały co najmniej wymagania bhp oraz ergonomii określone w załączniku do rozporządzenia.
Pracodawca musi więc tak aranżować miejsce pracy z monitorem ekranowym, aby jego wyposażenie i sposób rozmieszczenia jego elementów nie powodowały nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i wzroku oraz nie stanowiły dodatkowego źródła zagrożenia pracownika.
Stanowisko musi być ergonomiczne, prawidłowo oświetlone i zabezpieczone przez porażeniem prądem elektrycznym, zapewniające odpowiedni mikroklimat i dopuszczalne normy hałasu.
- Pracodawca nie musi dokonywać odrębnej oceny takiego stanowiska, a ta z uwzględnieniem aspektów wynikających z komentowanego przepisu powinna stanowić element oceny ryzyka zawodowego. Taką każdy szef ma obowiązek przeprowadzić na podstawie art. 226 k.p.
O cenę musi powtarzać każdorazowo przy zmianie wyposażenia lub organizacji stanowiska. Wiele jej elementów, jakie uwzględnia pracodawca, to wynik subiektywnych odczuć pracownika, dlatego bardzo istotne jest również przy podejmowanej ocenie ryzyka zawodowego przeprowadzenie wywiadu z operatorem monitora ekranowego.
Nie oznacza to jednak, że wymagania określone w rozporządzeniu dla stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe muszą być spełnione tylko wtedy, gdy na takim miejscu zatrudniony jest pracownik. Zgodnie bowiem z orzeczeniem ETS określone w dyrektywie zasady organizacji i wyposażenia stanowiska pracy należy stosować także tam, gdzie nie ma obsady personalnej.
Innymi słowy, nawet gdy pracodawca nie zatrudnia pracownika na danym miejscu wyposażonym w monitor, musi ono spełniać wszystkie wymagania ustanowione dla takiej posady w dyrektywie, a co za tym idzie – w transponującym ją rozporządzeniu.
- Jako istotne przy ocenie stanowiska pracy legislator uznał również obciążenie psychiczne pracowników. Prowadzone badania potwierdzają, że przyczyną wielu dolegliwości występujących u operatorów komputerowych jest stres psychospołeczny. Wzmaga go monotonia występująca szczególnie w pracy polegającej na wprowadzaniu i uzyskiwaniu danych. Brak autonomii, możliwości podejmowania decyzji o celach wykonywanej pracy, jej metodach, tempie czy warunkach może powodować daleko idące skutki psychologiczne.
Oprócz tego że ocena taka musi być powtarzana, istotne jest to, że pracodawcy służy ona za podstawę podjęcia działań korygujących w każdym wypadku, gdy według dokonanej oceny stwierdzi odstępstwa od wymagań określonych w rozporządzeniu. Nie jest więc robiona tylko dla weryfikacji stanu faktycznego.
Działania korygujące szef musi podjąć również wtedy, gdy w wyniku oceny stwierdzi inne zagrożenia lub uciążliwości w pracy. Takim istotnym i często powtarzającym się zagrożeniem na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe są przewody komputerowe, niejednokrotnie nieuporządkowane i prowadzone chaotycznie w pomieszczeniach pracy.
Mogą być przyczyną potknięcia się o nie pracownika i jego upadku, z reguły w dość małej i zastawionej wyposażeniem (biurkami, krzesłami, sprzętem) przestrzeni. W konsekwencji może to prowadzić do wystąpienia bardzo poważnego wypadku w pracy.
§ 6. Informacja i szkolenia
Pracodawca jest obowiązany:
1) informować pracowników o wszystkich as- pektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny, o której mowa w § 5, oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
2) przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie określonym w odrębnych przepisach.
Komentarz
- Obowiązki pracodawcy wymienione w pkt 1 komentowanego przepisu powtarzają te wynikające z kodeksu pracy. Zgodnie z nimi szef musi przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego i poinformować podwładnych o jej wynikach oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami. Sposób informowania o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą powinien określać regulamin pracy.
Dodatkowo do podstawowych obowiązków pracodawcy, wynikających z kodeksu pracy, należy informowanie zatrudnionych o zagrożeniach zdrowia i życia występujących w zakładzie, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w razie awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu oraz o działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych po to, aby wyeliminować lub ograniczyć zagrożenia.
W komentowanym przepisie obowiązki te zostały uszczegółowione przez odniesienie ich do stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe. Jest to o tyle uzasadnione, że przepisy ogólne dotyczące oceny ryzyka zawodowego i obowiązków informacyjnych w zakresie zagrożeń na stanowisku pracodawca odnosi z reguły do prac, na których występują zagrożenia powszechnie uznawane za niebezpieczne dla zdrowia i życia.
Chodzi np. o szkodliwe czynniki chemiczne, rakotwórcze czy niebezpieczne maszyny i urządzenia. Natomiast praca przy obsłudze monitora ekranowego uważana jest za pracę biurową, która nie stwarza szczególnych zagrożeń przy jej wykonywaniu.
- Obowiązek przeprowadzenia szkolenia w zakresie bhp wynika z kodeksu pracy. Pracodawca organizuje je na własny koszt i w godzinach pracy. Musi ono być przeprowadzone przed przystąpieniem podwładnego do pracy (szkolenie wstępne) i należy je powtarzać w ustalonych w przepisach odstępach (szkolenia okresowe).
Ponieważ praca przy obsłudze monitora ekranowego wiąże się najczęściej z wykonywaniem pracy biurowej, szkolenia te powinny być powtarzane co najmniej raz na sześć lat. W ramowym programie szkolenia stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie szkoleń w dziedzinie bhp przewidziano punkt dotyczący problemów związanych z organizacją stanowisk pracy biurowej z uwzględnieniem zasad ergonomii, w tym stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe.
Ramowy program szkolenia bierze pod uwagę także zagrożenia czynnikami fizycznymi związane z pracą przy monitorach ekranowych. Chodzi tu przede wszystkim o prawidłowe oświetlenie stanowiska i ryzyko porażenia prądem elektrycznym.
- Oprócz informacji i szkoleń uwzględniających specyfikę pracy z monitorami ekranowymi na podstawie kodeksu pracy szef ma obowiązek przeprowadzić konsultacje z pracownikami m.in. w razie zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk oraz ocenę ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac i informowania podwładnych o tym ryzyku.
W zależności od wielkości zakładu pracodawca przeprowadza konsultacje bezpośrednio z pracownikami, z ich przedstawicielami do spraw bhp wybieranymi przez związki zawodowe, a jeżeli takie nie działają, to przez pracowników, w trybie przyjętym w firmie. Jeżeli zatrudnia więcej niż 250 osób, takie konsultacje przeprowadza w ramach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy.
§ 7. Przemienna praca i pięciominutowa przerwa
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom:
1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub
2) co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Komentarz
- Statyczna, siedząca pozycja ciała, jaką pracownik przyjmuje podczas pracy przy komputerze, oraz monotypia ruchów (szybkich i powtarzających się) związanych z działaniami na klawiaturze, powodują nienormalne i niewspółmierne obciążenie niektórych części ciała.
Bardzo niekorzystnie wpływa to na układ mięśniowo-szkieletowy. Dolegliwości te lokalizują się głównie w obrębie mięśni szyi, obręczy barkowej, pleców (odcinka lędźwiowego) i rąk.
Minimalizowanie uciążliwości i związanych z tym dolegliwości w pracy przy obsłudze komputera można osiągnąć, organizując ergonomiczne stanowisko i wprowadzając przerwy przy obsłudze monitora bądź kierując zatrudnionych do innej pracy niezwiązanej z wymuszoną pozycją ciała lub organizując wprawdzie krótkie, ale częste przerwy.
Istotne jest tu, aby pracownicy w czasie przerw nie siedzieli przy komputerze (np. przeglądając witryny, wiadomości albo wyszukiwarki), ale odeszli od monitora i zmienili pozycję ciała.
- Dodatkową ochronę gwarantuje się kobietom w ciąży. Na podstawie art. 176 k.p. nie wolno ich zatrudniać przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, a za takie uznano na podstawie rozdziału IV załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (DzU nr 114, poz. 545 ze zm.) prace przy monitorach ekranowych >patrz komentarz „PiP” z 29 czerwca br.
W związku z tym czas pracy kobiet w ciąży przy obsłudze monitorów ekranowych został ograniczony i nie może przekraczać czterech godzin na dobę. Powodem ograniczenia czasu pracy u ciężarnych jest źle tolerowana przez nie długotrwała pozycja siedząca i stres psychospołeczny.
§ 8. Opieka zdrowotna i okulary korygujące wzrok
1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodnie z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Komentarz
- W zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej pracodawca musi zapewnić załodze wstępne i okresowe badania lekarskie. Wykonuje je lekarz medycyny pracy, a ich zakres i częstotliwość powtarzania zależy od czynników szkodliwych i/lub uciążliwych występujących w pracy.
Wskazówki dotyczące zakresu opieki zdrowotnej nad pracownikami, zakresu badań wstępnych, okresowych i kontrolnych oraz trybu ich przeprowadzania i sposobu dokumentowania określa rozporządzenie ministra zdrowia z 30 maja 1996 w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332 ze zm.).
Zgodnie z zawartymi w załączniku 1 wskazówkami w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych u pracowników, których aktywność związana jest z obsługą monitora ekranowego, zakres badań wstępnych (przed przystąpieniem do pracy) obejmuje badania ogólne ze zwróceniem uwagi na skórę, badania układu ruchu w obrębie kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego oraz okulistyczne.
Natomiast badania okresowe u tych osób należy przeprowadzać nie rzadziej niż co cztery lata. Okres ten może skrócić lekarz sprawujący opiekę medyczną nad pracownikiem, ale nie może go wydłużyć. Obejmują one badania ogólne ze zwróceniem uwagi na układ ruchu w obrębie kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego, badania okulistyczne oraz w zależności od wskazań – dermatologiczne.
Jeżeli w wyniku badań lekarz stwierdzi odchylenia układu ruchu w zakresie kończyn górnych, wskazana jest konsultacja ortopedyczna. Ponadto zgodnie z rozporzą-
dzeniem lekarz prowadzący badania profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o specjalistyczne badania konsultacyjne oraz dodatkowe, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia. Na podstawie przeprowadzonych badań lekarz wydaje zaświadczenie o braku przeciwwskazań lub o przeciwwskazaniach do pracy na stanowisku związanym z obsługą monitora ekranowego. Badania profilaktyczne wykonują lekarze medycyny pracy.
- Jeżeli lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne stwierdzi u pracującego z monitorem konieczność stosowania okularów korygujących wzrok, pracodawca musi je zapewnić pracownikowi. Nie oznacza to jednak, że pokrywa każdy koszt związany z zakupem okularów. Powinien to być jednak co najmniej koszt szkieł korekcyjnych i najtańszych oprawek.
Z reguły firmy ustalają limit, do jakiego pracodawca płaci za oprawki (często go zaniżają i waha się to od 80 do 500 zł). Jest to uzasadnione, bo w niektórych wypadkach ich ceny mogą sięgać nawet kilku tysięcy złotych i mają znaczenie estetyczne, a nie ochrony zdrowia pracownika.
Trudno więc tymi kosztami obciążać pracodawcę. Niektórzy pracodawcy limitują też wysokość ponoszonej opłaty za same szkła, w ten sposób ograniczając pracownikom dołożenie w nich kosztownych dodatków, np. specjalnych powłok czy dodatkowego utwardzenia.
Podkreślić należy, że nie chodzi w tym wypadku o okulary chroniące przed promieniowaniem monitora, bo nie ma ono praktycznie wpływu na zdrowie pracownika, ale o okulary korygujące wzrok. Przepisy nie dają jednak pracodawcy żadnych podstaw prawnych, aby limitował koszt samych szkieł korekcyjnych. Te powinien pokrywać w całości.
§ 9. Wejście w życie
1. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Istniejące w dniu wejścia w życie rozporządzenia stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe powinny być dostosowane do wymagań określonych w rozporządzeniu nie później niż w ciągu 2 lat od dnia jego wejścia w życie, z wyjątkiem pkt 5.1 lit. f) i g) załącznika do rozporządzenia, które dotyczą nowo tworzonych stanowisk pracy.
Komentarz
- Rozporządzenie zostało opublikowane 10 grudnia 1998 (DzU nr 148, poz. 973), a weszło w życie 11 marca 1999. Oznacza to, że wszystkie nowo tworzone od tej daty stanowiska wyposażone w monitory ekranowe musiały spełniać wymagania rozporządzenia i załącznika.
Natomiast takie, które w tym terminie istniały, musiały być dostosowane do wymagań do 11 marca 2001. Wyjątek dotyczył krzeseł, w jakie powinno być wyposażone stanowisko pracy z komputerem. Chodziło o to, aby mogło obracać się wokół osi o 360 stopni i miało zainstalowane podłokietniki. Wymagania te dotyczyły jedynie nowo tworzonych stanowisk.
- Rozporządzenie zawiera załącznik ustalający minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe.
Załącznik do rozporządzenia o stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe
1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.
2.1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:
a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,
b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,
c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do uregulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy,
d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20 stopni do tyłu i 5 stopni do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120 stopni – po 60 stopni w obu kierunkach,
e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr.
2.2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół.
2.3. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.
3.1. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy.
3.2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności:
a) możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0 ÷ 15 stopni,
b) odpowiednią wysokość – przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S… licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury.
3.3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.
4.1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.
4.2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:
a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy,
b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu,
c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonej pozycji.
4.3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:
a) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem,
b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20 stopni ÷ 50 stopni w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii prowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika,
c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.
4.4. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej.
5.1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska powinno posiadać:
a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,
b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400 ÷ 500 mm, licząc od podłogi,
d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5 stopni do przodu i 30 stopni do tyłu,
e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,
f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360 stopni,
g) podłokietniki.
5.2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.
6.1. Jeżeli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika.
6.2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem – między ekranem monitora i klawiaturą – lub w innym miejscu – w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.
7.1. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek.
7.2. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0 stopni ÷ 15 stopni, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika.
7.3. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania.
8.1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych.
8.2. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora – co najmniej 0,8 m.
8.3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400 ÷ 750 mm.
9.1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:
a) poziom natężenia światła powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach,
b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.
9.2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy niepowodujące lśnienia.
10. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania:
a) oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania,
b) oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika,
c) systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika,
d) systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika,
e) bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy,
f) przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii.
11.1. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40 proc.
11.2. Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie Normy
.
Komentarz
- Załącznik zawiera bardzo dokładne parametry i wymagania, jakie pracodawca powinien zastosować przy organizacji stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe. Obejmują one zarówno te z zakresu ergonomii stanowiska, oświetlenia, jak i te zmniejszające stres przy wykonywaniu pracy związanej z obsługą monitorów ekranowych.
Realizacja tych wymagań ma zagwarantować komfort fizyczny i psychiczny pracy przy obsłudze komputera. Prawidłowa organizacja miejsca pracy pozwala uchronić podwładnego przed dolegliwościami mięśniowo-szkieletowymi, wzroku oraz zapobiegać nadmiernemu stresowi.
- Poziom natężenia oświetlenia na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, o którym mowa w pkt 9.1.a), powinien być zgodny z Normą PN-EN 12464-1: 2004. Natomiast wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, o których mowa w pkt 11.2 załącznika,określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU nr 217, poz. 1833 ze zm.).
Barbara Krzyśków - Adiunkt, Zakład Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego
Zobacz wszystkie komentarze przepisów BHP
