Marek Probosz - wywiad z Markiem Proboszem

Rz: Jest pan uparty?

Marek  Probosz:

Jestem. Jak każdy góral. Choć potrafię też ustąpić. Jeśli stoisz przed pionową ścianą, to w pewnym wieku musisz już zastanowić się, czy na nią wchodzić. Ale generalnie jestem człowiekiem celu.

Zbliżenie - czytaj więcej

Podobno cel wytyczył pan sobie jako sześciolatek: zostać aktorem. A jednak pod koniec lat 80., mając angaż w teatrze i niezłą pozycję w kinie, zdecydował się pan wyjechać z Polski.

Czytaj też Magazyn TV

Jest taki surrealistyczny obraz „Jump in the Void", na którym mężczyzna skacze z dachu na bruk. Tak właśnie skoczyłem. Miałem poczucie, że żyję w zniewolonym kraju. A w Hamburgu poznałem dyrektora American Cinemateque, który zaprosił mnie na panel filmowy w Los Angeles. Po rozmaitych perturbacjach z wizą wsiadłem do samolotu. W LA zamieszkałem w legendarnym hotelu Roosevelt, limuzyną wożono mnie do Paramount Pictures. Ale jak skończył się panel, zaczęły się schody. Postanowiłem zostać, zaciąłem zęby. Grałem o swoją wolność.

Takich chłopaków są w Los Angeles tysiące.

Pomogło mi to, że już coś w życiu zrobiłem. Wiedziałem, kim jestem. Poszedłem do UCLA na przyspieszony kurs anielskiego, zacząłem pisać. I stał się cud, bo rok później byłem członkiem związku amerykańskich aktorów filmowych SAG. W teatrze Odyssey wystawiłem własną sztukę „AUM albo torturowanie aktorów", wystąpiłem w telewizyjnym show „How to Survive in Hollywood?". Miałem agenta, który posyłał mnie na castingi. Mimo to łatwo nie było. Nie było e-maili, komputerów, komórek. Z pierwszą żoną byliśmy już wtedy po rozwodzie. Rodzice ciężko mój wyjazd przeżyli. Dostałem azyl polityczny i nie mogłem przez trzy lata wyjechać z USA. Gdy tylko ten okres minął, wróciłem do Polski i zagrałem w „Ferdydurke". Przede wszystkim jednak wyrabiałem sobie pozycję zawodową w Los Angeles.

Jako cudzoziemiec nie jest pan tam skazany na role Europejczyków?

Jestem. Przyjechałem do LA, mając 28 lat. W tym wieku nie można całkowicie pozbyć się akcentu. Zagrałem w Stanach Alberta Einsteina i Romana Polańskiego, polskiego nauczyciela historii, Czeczenów, Czechów, Niemców, Rosjan. Raz tylko byłem rozpatrywany do głównej roli Amerykanina, ale reżyserem filmu był Chińczyk. W finale zostało nas dwóch, niestety, właśnie z powodu akcentu przegrałem.

W Kalifornii skończył pan również kurs reżyserii w American Film Institute.

W czasie egzaminów z 500 kandydatów do drugiego etapu przeszło 50. Po kolejnym, godzinnym indywidualnym przesłuchaniu znalazłem się wśród 20 studentów. Trzech kumpli z mojego roku było nominowanych do Oscara 2011: Darren Aronofsky za reżyserię „Czarnego łabędzia", Mathew Libatique za zdjęcia i Scott Silver za scenariusz do „The Fighter", a są jeszcze: Todd Field, który za reżyserię „Za drzwiami sypialni" i „Małych dzieci" otrzymał w sumie 10 oscarowych nominacji, Mark Waters czy Doug Ellin, który od ośmiu lat pisze dla HBO serial „Ekipa". To była świetna grupa. Czasem się widujemy.

A Polacy tworzą w LA jakieś środowisko?

Nie, każdy chodzi swoimi drogami. Znamy się z Jankiem Kaczmarkiem, Ablem Korzeniowskim czy Januszem Kamińskim, u którego niedawno miałem zdjęcia próbne do jednej z głównych ról w jego kolejnym filmie, ale nie spotykamy się często. Czasem umawialiśmy się ze Zbyszkiem Rybczyńskim czy choreografem Stefanem Wentą. Pamiętam, gdy w 2004 roku dostałem nagrodę za swój film „Y.M.I.", na przyjęcie w Santa Monica przyszła Alicja Bachleda-Curuś. Potem już się nie widzieliśmy. Z Joanną Pacułą też nie utrzymywaliśmy kontaktu, choć mieliśmy wspólnego agenta.

Środowisko żydowskie bardzo sobie pomaga...

Tak, a my nie. Może jesteśmy za bardzo zagonieni. W Hollywood nie jest łatwo przeżyć.

Widzi pan różnice między polskim i amerykańskim aktorstwem?

W Stanach gra się ostrzej, nikt nie boi się ekspresji. Tam aktor nie ma prawa wpaść w nawyk. Stale musi wymyślać coś, czego nie robił wcześniej. Nie boi się ośmieszenia, nie pozwala sobie na bezpieczny komfort, który jest przeszkodą w odkryciu tego, co w nas najlepsze.

A sposób pracy jest podobny?

W Ameryce stale walczy się o mistrzostwo świata. Kiedy dostałem rolę w „Love Affair", agent zadzwonił i mówi: „Marek, wpadnij na próbę do Columbii". Odpowiadam: „Człowieku, jest niedziela!". A on: „Będą Annette Bening, Warren Beatty, Paul Mazursky, Conrad Hall, Katharine Hepburn...". Pojechałem. Patrzę, a tam wszyscy ci fantastyczni ludzie próbują sceny z następnego dnia. W amerykańskiej telewizji nawet największe gwiazdy biorą udział w próbach serialowego odcinka. U nas – nie do pomyślenia.

A jednak coraz częściej wraca pan do Polski.

Każda propozycja stąd bardzo mnie cieszy, bo aktor najlepiej żyje we własnym języku. Dwa lata temu na festiwalu w Gdyni były trzy filmy z moim udziałem. W tym roku miałem tam „Boksera". Rotmistrza Pileckiego nie mógłbym zagrać w Ameryce.

Zdecydował się pan też wystąpić w telenoweli „M jak miłość".

Ilona Łepkowska zaproponowała mi rolę geja, uprzedzając zresztą o homofobii panującej w Polsce. Ale to było wyzwanie dla serialu, dla mnie – profesjonalna praca. Polubiłem Grzegorza. I widzowie też, bo to dobry człowiek, który wszystkim pomaga. Znów stałem się nagle rozpoznawalny na ulicy.

Dzięki „Janosikowi" Agnieszki Holland i Kasi Adamik wrócił pan do dzieciństwa.

Tak. I do cieni przodków. Moje najpiękniejsze wspomnienia związane są z górami. Z dzikim światem, który daje tak wiele siły. W Istebnej żyją moi rodzice. Jak ich odwiedzam, to potem – jak temu góralowi z piosenki – żal mi wyjeżdżać.

Pan przecież kocha ruch.

Bo człowiek rozwija się, dopóki podróżuje i poszukuje. Moim ulubionym bohaterem był zawsze Odyseusz.

A jak myśli pan „dom"?

Dom to rodzina. A moja żona i dzieci są w Los Angeles.