Biblię Gutenberga można wystawiać tylko przez 60 dni w roku

Dwutomowa Biblia, drukowana w Moguncji przez Johannesa Gutenberga w latach 1452–1455 jest świadectwem przełomu, jaki dokonał się w Europie dzięki wynalezieniu ruchomej czcionki. Nowa technika umożliwiła szybszą produkcję książek i wymianę informacji. Przyczyniła się do upowszechniania wiedzy i popularyzacji nowych idei. Biblia jest pierwszym w Europie wielkim tekstem drukowanym w ten sposób, a jej pojawienie łączy się z rozwojem prądu zwanego humanizmem.

- Jestem wzruszona, bo to autentyczny obiekt, jeden z niewielu zachowanych na świecie egzemplarzy Biblii Gutenberga i jedyny w polskich zbiorach. Jedna z najważniejszych ksiąg nie tylko dla chrześcijaństwa, ale dla całej kultury europejskiej - mówiła dr hab. Agnieszka Lajus, dyrektorka MNW, na konferencji prasowej towarzyszącej prezentacji. I zapowiadała, że w trakcie pokazu co pewien czas karty księgi będą odwracane, żeby wszechstronnie ją poznać.

Czytaj więcej

Kultura

Agnieszka Lajus dyrektorką Muzeum Narodowego w Warszawie

Ministra kultury Hanna Wróblewska powołała 28 stycznia dr hab. Agnieszkę Lajus na stanowisko dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie. Jej pięcioletnia kadencja rozpocznie się 1 lutego.

Pierwsza drukowana księga

Do naszych czasów zachowało się na świecie 48 egzemplarzy Biblii Gutenberga (z drukarni Gutenberga pierwotnie wyszło około 200 egzemplarzy), z czego tylko 20 kompletnych. Egzemplarz, który oglądamy, jako jeden z nielicznych ma oryginalną oprawę.

Dziełu przywiezionemu z Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie zapewnione w MNW specjalne warunki. Eksponowana jest w klimatyzowanej gablocie w temperaturę około 20–23°C i utrzymującej wilgotność względną poniżej 45–55 procent.

Ważną częścią gabloty jest pulpit, na którym spoczywają oba tomy. Jego konstrukcja zabezpiecza przed zbyt dużym kątem otwarcia księgi, zapobiegając powstawaniu naprężeń i zniszczeń. Ograniczone sztuczne oświetlenie utrzymuje je z dala od działania światła słonecznego i promieniowania UV.

- Niezależnie od dobrego stanu zachowania, zabezpieczyliśmy księgę tak, by kolejne pokolenia mogły się cieszyć niezwykłym kunsztem jej wykonania i podziwiać jedną z pierwszych wydrukowanych książek. Bez wątpienia ruchoma czcionka Gutenberga zmieniła bieg historii, okazała się przełomem, sprawiła, ze książki stały się dostępne - mówi ks. Krystian Feddek, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie.

Błąd drukarza i innowacyjne badania

Biblia Gutenberga eksponowana w MNW jest unikatowym zabytkiem w skali światowej

Foto: Bartosz Bajerski / Muzeum Narodowe w Warszawie

Wartość jedynego w Polsce egzemplarza Biblii Gutenberga podnosi pewna wyjątkowa usterka drukarska. Na marginesie jednej z kart pierwszego tomu odbił się kształt czcionki, która musiała wypaść z mocowania. Badacze dzięki temu poszerzyli wiedzę na temat warsztatu i zastosowanej techniki drukarskiej.

Nad Biblią z Moguncji pracował zespół rzemieślników. Wydrukowana została na papierze pochodzącym z Nadrenii. Nad dekoracją malarską pracował iluminator, który ozdobił jej karty różnobarwnymi inicjałami. Wydrukowaną w Moguncji księgę oprawił introligator Henryk Coster z Lubeki. Na oprawie wytłoczono wizerunki zwierząt, ornamenty roślinne, wizerunek św. Pawła oraz nazwisko introligatora.

– Innowacyjne badania pozwoliły nam dokładnie ustalić, że drzewo dębowe z okładzin Biblii pochodzi z 1452 roku. Dąb bałtycki był jednym najlepszych dostępnych wówczas materiałów – opowiada dr hab. Juliusz Raczkowski, koordynator zespołu konserwatorsko-restauratorskiego.

Dwa tomy eksponowanej Biblii liczę 640 nienumerowanych kart; w tomie pierwszym – 324, w drugim – 316.

Drugi raz w stolicy

Unikatowy egzemplarz Biblii Gutenberga w XVI wieku trafił do klasztoru franciszkanów obserwantów w Lubawie i tam był najpierw przechowywany. Po kasacie lubawskiego konwentu przeniesiony został w 1833 roku do Pelplina.

Losy Biblii w XX wieku były burzliwe W 1939 roku wobec zbliżającej się wojny księga została wywieziona przez Warszawę, Paryż i Wielką Brytanię do Kanady, gdzie przechowywano ją w skarbcu Bank of Montreal w Ottawie.

Do Polski wróciła w 1959 roku (wraz z innymi cennym zabytkami, m.in. Psałterzem Floriańskim i rękopisami kronik Galla Anonima) i wówczas po raz pierwszy była pokazywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, a następnie przekazana Muzeum Diecezjalnemu w Pelplinie.

Obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie gości po raz drugi. Jej prezentacja połączona jest ze specjalną ścieżka zwiedzania w Galerii Sztuki Średniowiecznej, poświęconą kulturze pisma i książce. Prowadzi ona śladem malarskich i rzeźbiarskich wyobrażeń ksiąg, inskrypcji oraz postaci czytających i piszących.