Czy umiemy się dzielić z innymi? Jak działają organizacje pozarządowe

 Nie oznacza to jednak, że są bogate. Łatwiej nam się zmobilizować, by działać filantropijnie przez dzień, wysłać przelew potrzebującym, dołożyć się do zbiórki rzeczowej, niż systematycznie wspierać NGO. Dane na temat tego ile ich działa, jakimi pieniędzmi dysponują, ile osób w nich pracuje, a ile im pomaga i na co wydają pieniądze, są rozproszone w wielu źródłach. Większość dotyczy tego co działo się w nich w 2023r., choć część informuje jak wydawały pieniądze już w zeszłym.

Milionami dysponuje niewielka część organizacji

Ze 105 tys. zarejestrowanych organizacji ekonomii społecznej ponad 32 tys. to jednostki ochotniczej straży pożarnej, koła gospodyń wiejskich, koła łowieckie i organizacje wyznaniowe. Takie dane podał GUS. Oznacza to, że aktywnie działa ok 70 tys. NGO i tak szacowało Stowarzyszenie Klon/Jawor dwa lata temu (kolejny raport na temat kondycji sektora stowarzyszenie ma przedstawić w połowie tego roku). GUS podał, że wszystkie organizacje miały ok 51 mld zł przychodów, połowa organizacji miała więcej niż ok. 42 tys. zł, a połowa więcej.  I choć najbardziej znane są te największe fundacje (często związane z firmami) TVN, Polsat, Orlen lub PZU to większość (ok. 60 proc.) działa lokalnie – co najwyżej w powiecie, a tylko niespełna co piąta – w całym kraju. Kwota, którą dysponują NGO mocno wzrosła w 2022r. Miały wówczas 47 mld zł przychodów , o ponad 12 mld zł niż rok wcześniej. Wyraźny wzrost pieniędzy, którymi dysponowały wyniknął, niestety, z wojny w Ukrainie i z zaangażowania organizacji pozarządowych w pomoc uchodźcom i ich ojczyźnie. Wzrosło też zaufanie do sektora. Z badania "Ufamy, ale Polski i Polacy o organizacjach pozarządowych" Klon/Jawor, wynikało, że 63 proc. respondentów ufało NGO i był to drugi wynik po małych firmach 64 proc. NGO nie ufał co piąty respondent, a nie miał o nich zdania – co szósty ankietowany. 

Sektor jest mocno rozdrobniony finansowo. Co prawda nie ma badań bieżących, ale z tych sprzed trzech lat wynika, ze co trzecia organizacja miała od kilku do 10 tys. zł przychodu, trochę więcej od 10 tys. do 100 tys. A najbogatsze – powyżej miliona przychodu – to ok 6 proc.

Czytaj więcej

Gospodarka

Polaków stać na coraz więcej. W zamożności w regionach wciąż duże różnice

Siła nabywcza na jedną osobę w 2024 r. wynosi w Polsce średnio 12,6 tys. euro rocznie. To pieniądze dostępne na wszelkiego typu zakupy konsumenckie i wydatki, np. na mieszkanie. To wciąż ok. 33 proc. mniej niż średnia dla Europy.

Prawie 33 tys. organizacji to typowe stowarzyszenia (są jeszcze sportowe), a 20 tys. fundacje. Pomimo tej różnicy w liczbie oba typy organizacji dysponowały podobnymi funduszami – po ponad 18 mld zł w 2023r. Obie te grupy zatrudniały ok. 133 tys. pracowników, choć prawie polowa działała tylko dzięki wolontariatowi ich działaczy i członków.  GUS oszacował, że ponad 43 proc. pieniędzy, które miały NGO, to pieniądze publiczne. Nie oznacza to, że wszystko dostały w formie zbiórek i wpłat. NGO ubiegają się o granty krajowe i zagraniczne, biorą udział w konkursach organizowanych przez samorządy, rząd, dostają także od samorządów i rządu dotacje. W NGO pracowało ok 190 tys. osób, znacząco więcej pomaga jako wolontariusze, z niektórych badan wynika, że może to być ok 3 mln osób. Ale w tej wielkiej liczbie są także działający w i na rzecz organizacji wyznaniowych. Odrębną grupą NGO są te, które posiadają status organizacji pożytku publicznej (OPP). To te organizacje na które wpłaty i pomoc rzeczowa może być odliczona od podatku dochodowego. Możemy na nie przeznaczyć 1,5 proc. podatku PIT lub przekazać im do 10 proc. dochodu jeśli płacimy PIT lub do 6 proc. dochodu jeśli jesteśmy płatnikami podatku CIT (to firmy) i w ten sposób obniżyć wartość podatku. Ich listę ma Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Z informacji sprzed dwóch tygodniu wynika, że w tym roku będziemy mogli przekazać 1,5 proc. podatku PIT dla jednej z 9 375 organizacji pożytku publicznego. W zeszłym  roku mieliśmy jeszcze większy wybór było to ponad 10 tys. takich NGO. Z danych NIW wynika, ze w 2023 r 349 NGO otrzymało status OPP, a ponad osiemdziesiąt mniej – go straciło.

Co szósta OPP działała na Mazowszu, a  prawie połowa wszystkich działała w jednym z czterech województw – mazowieckim, śląskim, dolnośląskim lub małopolskim. Najmniej ich było w trzech regionach: podlaskim, lubuskim i świętokrzyskim. Najwięcej działało na rzecz osób niepełnosprawnych – ponad 2,8 tys. oraz dzieci i młodzieży 1, 6 tys.

1,5 proc. PIT przekazujemy zwykle tym samym fundacjom

Informacje o tym ile podatnicy przekazali pieniędzy związanych z podatkami przekazuje resort finansów. W zeszłym roku (dochody z 2023r.) OPP otrzymały od 14,8 mln osób ponad 1,9 mld zł jako 1,5 proc. PIT. To o ponad 370 mln zł więcej niż rok wcześniej, a na taki gest zdecydowało się też o 2,1 mln osób więcej niż w 2023 roku. Przeciętna kwota przekazywanych wpłat wyniosła 128 zł.  Ale gdybyśmy podzielili tę kwotę przez liczbę wszystkich podatników PIT to okazałoby się, że na każdego przypada 76 zł.

Pieniądze z 1,5 proc. PIT pomagają przede wszystkim osobom indywidualnym w trudnych sytuacjach zdrowotnych. Lista fundacji, które dostają najwięcej pieniędzy, nie zmienia się od lat. Organizacje, które prowadzą placówki, zaangażowane są w działalność pomocy społecznej albo mają subkonta dla indywidualnych osób – mają największe przychody wśród organizacji pożytku publicznego. 100 najczęściej wybranych organizacji otrzymało około 70 proc. pieniędzy. Tak więc często pomagając potrzebującym i chorym wspieramy dodatkowo system ochrony zdrowia, na który i tak płacimy daninę. WOSP także wspiera system ochrony zdrowia. Przez poprzednie 32 edycje przekazała do szpitali i placówek sprzęt wart ok 2,4 mld zł.

Największe kwoty 1,5 proc. PIT za 2023r.  trafiły do:

Fundacji Dzieciom „Zdążyć z Pomocą” (334,5 mln zł),

Fundacji Siepomaga (136,2 mln zł zł),

Fundacji Avalon (95, 4 mln zł).

WOSP była na 7 miejscu z niespełna 31,5 mln zł

Czytaj więcej

Biznes

Majątki wielu gwiazd i przedsiębiorców nie trafią w ręce ich dzieci. Słuszna decyzja?

Mąż nie dbał o gromadzenie dóbr materialnych. Ja też mam takie podejście i moje dzieci o tym wiedzą. Gdy mnie zabraknie, nie odziedziczą majątku – deklaruje wdowa pod Stevie Jobsie, Laurene Powell Jobs. Inne zamożne gwiazdy wyznają te same zasady.

Darowizny na cele charytatywne od firm to rzadkość

W zeszłym roku ponad 659,4 tys. firm rozliczało podatek od osób prawnych (CIT) za 2023r. Ich dochody wyniosły prawie 655,5 mld zł. Darowiznę na cele charytatywne, organizacje pożytku publicznego przekazało 6125 firm. Było to niespełna 1,15 mld zł. Przeciętnie odliczona darowizna to. 189 tys. zł.  To nieco gorzej niż rok wcześniej. Wtedy niespełna 7,4 tys. firm przekazało niespełna.  1,35 mld zł. Podatnicy, którzy płacą CIT mogą odliczyć do 10 proc. dochodu na darowizny rzecz organizacji charytatywnych, cele kultu religijnego i cele kształcenia zawodowego. Z danych MF wynika zaś, że darowizny na cele charytatywne przekazuje ok. 1 proc. firm i relacja ta nie zmienia się od lat.  

Zaś z ponad 25,5 mln podatników PIT darowizny przekazało 481 062 na kwotę 429 624 tys. zł.  Przeciętna kwota odliczona przez podatnika wyniosła 893 zł.

Najprawdopodobniej dane dotyczące zeszłego roku (czyli rozliczenia podatkowe w tym) mogą wykazać wyższe kwoty – mogło się tak zadziać ze względu na to, że wiele osób i firm pomagało powodzianom jesienią.

Część osób zaangażowanych w ruch NGO uważa, ze podobnie jak w innych krajach przydałaby się możliwość odliczenia 1 proc. CIT za organizacje pozarządowe.

Czy wolimy akcje i zbiórki od systematycznego zaangażowania?

Trudno oszacować, jak otwarci na filantropię są mieszkańcy Polski. Badania pokazują dość  zamglony obraz i niejednoznaczne wyniki, choć znacznie więcej osób poważa dobroczynność niż się w nią angażuje.

Informacje o odliczeniach od podatku i od dochodu na pewno nie są jedyną formą pomocy materialnej oferowanej innym. Część osób przekazuje dary bez odnotowywania tego w domowych rachunkach i w rozliczeniach z państwem.

Gdy CBOS zapytał wiosną zeszłego roku czy zdarzyło się nam kiedykolwiek dobrowolnie i nieodpłatnie pracować na rzecz swojego środowiska, kościoła, osiedla, wsi lub miasta albo też pracować społecznie na rzecz potrzebujących, to 65 proc. osób odpowiedziała „tak”. Gdy jednak zawężono pytanie do ostatnich 12 miesięcy procent odpowiedzi pozytywnych spadł do 20 proc.