„Lampart”, czyli prequel „Ojca chrzestnego”

Książę Fabrizio di Salina zwany Lampartem (tłumacze wskazują, że Gepard byłby trafniejszy) w czasach rewolucji stawia na karierę siostrzeńca Tancrediego, opartą cynicznie na mariażu z Angeliką Sederą, córką burmistrza Donnafugaty – wbrew żonie, córce Conczetcie zakochanej w Tancredim, lekceważąc i zaniedbując synów. Liczy na to, że z Tancredim wprowadzi swój ród w nową epokę demokracji (monarchii konstytucyjnej).

To Tancredi wypowiada bowiem najsłynniejsze słowa z „Lamparta”: „Jeśli chcemy, by wszystko zostało, jak jest, wszystko musi się zmienić”, co trzeba rozumieć: „Musimy załapać się na tę zmianę”. I chociaż płynie w nim książęca krew, dołącza do Garibaldiego, szturmującego wyspę. Czy można jednak wygrać grę z rewolucją i ludźmi z awansu, aspirującymi do władzy – przede wszystkim zaś z bezwzględnie płynącym czasem, który niszczy wszystko i wszystkich?

W powieści, która jest oparta na działaniu pamięci, w czym przypomina cykl Prousta, książę odtwarza swoją egzystencjalną i klasową historię. W serialu refleksje przychodzą, nomen omen, z czasem i w konfrontacji z nim.

„Lampart" Viscontiego i Netflixa

Powiedzieć o serialu reżysera Toma Shanklanda i scenarzysty Richarda Warlowa, że to prequel „Ojca chrzestnego”, nie byłoby przesadą, tym bardziej że akcja rozgrywa się na Sycylii w latach 1860–1862, w okresie wspomnianego Risorgimenta, gdy Garibaldi obalił Burbonów. Ale też przegrał bitwę o Rzym i Watykan, co opisał sycylijski arystokrata Giuseppe Tomasi di Lampedusa w powieści wydanej nie bez problemów w 1958 r.

Jego „Lampart” nie zyskałby pewnie sławy, jaką ma do dziś, gdyby nie trzygodzinna ekranizacja Luchino Viscontiego (arystokraty mediolańskiego) z 1963 r., która zdobyła Złotą Palmę w Cannes. Twórcy serialu Netflixa nie muszą się obawiać porównań, ponieważ widownia kinowego dzieła nie jest już liczna. Jednak oglądając serial, trudno nie zauważyć, że istnieje podobieństwo między Burtem Lancasterem (książę) a Kimem Rossim Stuartem, i również już nieżyjącym Alainem Delonem (Tancredi) a Saulem Nanni. Inaczej jest z postacią Angeliki – córka słynnej Moniki Bellucci nie przypomina Claudii Cardinale.

To, co na pierwszy już rzut oka różni fabułę od serialu, to rozmach dzieła Viscontiego w scenach batalistycznych czy godzinnej sekwencji finałowego balu, w której nagraniu brała udział sycylijska arystokracja, co rejestrowano kilkadziesiąt dni. Visconti rozpisał powieść na mniejszą liczbę sekwencji, jakby reżyserował operę (w pewnym sensie to zrobił), zaś twórcy serialu, choć pokazują przyjęcia i pałace z mniejszym przepychem – sześć odcinków ulokowali w większej liczbie lokalizacji, przemieszczając akcję na dłużej do Turynu, gdzie mieściła się stolica nowych Włoch i toczy się pewna miłosno-dyplomatyczna intryga.

Fabuła Viscontiego silniej eksponuje obecność Kościoła i religii w życiu Sycylijczyków, siłą rzeczy obarczona jest dziś piętnem czasu, wypada też bardziej deklaratywnie. Analizy ekonomiczne i społeczne, które wypowiada od początku książę, autorzy serialu postanowili przepisać na ilustrujące je sytuacje.

O ile sekwencje rozgrywające się w rodzinnym gnieździe księcia pokazują jego patriarchalny stosunek do rodziny, o tyle wyprawa do Donnafugaty jest pokazana jak zrealizowany z premedytacją projekt mezaliansu z córką Sedary, który w kilkanaście lat wyrósł z biedaka na burmistrza z tajnymi wpływami, przejmującego okoliczne ziemie, gdy traci je skostniała arystokracja.