Egzamin prawniczy: wzór zaskarżenia jednej z oblanych części egzaminu

Skarżący z poszczególnych części egzaminu adwokackiego otrzymał następujące oceny: (1) z części pierwszej (prawo karne ) – ocenę dostateczną, (2) z części drugiej (prawo cywilne) – ocenę niedostateczną, (3) z części trzeciej (prawo gospodarcze) – ocenę dobrą, (4) z części czwartej (prawo administracyjne) – ocenę celującą.

W uzasadnieniu zaskarżonej uchwały komisja I stopnia wskazała, że zgodnie z treścią art. 78f ust. 1 PrAdw pozytywny wynik z egzaminu adwokackiego otrzymuje zdający, który z każdej części egzaminu adwokackiego otrzymał ocenę pozytywną. Mając na uwadze uzyskane przez zdającego oceny, komisja ustaliła, że zdający uzyskał negatywny wynik z egzaminu adwokackiego. Zaskarżona uchwała jest nieprawidłowa.

Skarżący kwestionuje rozstrzygnięcie w zakresie wystawienia oceny niedostatecznej z części drugiej (prawo cywilne) egzaminu adwokackiego, które skutkowało uzyskaniem przez niego wyniku negatywnego z egzaminu adwokackiego, które to rozstrzygnięcie narusza jego słuszny interes indywidualny, polegający na możliwości świadczenia pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa jako adwokat, a dokonane zostało w wyniku naruszenia zawartych w prawie o adwokaturze kryteriów określających sposób oceny prac przygotowanych przez zdających podczas egzaminu adwokackiego oraz ogólnych zasad rządzących postępowaniem administracyjnym przed organem I instancji.

W ocenie Skarżącego uzyskana przez niego ocena z prawa cywilnego jest niezasadna i nie uwzględnia prawidłowego w świetle przepisów prawa, orzecznictwa, doktryny i interesów reprezentowanego klienta sposobu rozwiązania zadania egzaminacyjnego. W szczególności ocena prac egzaminacyjnych Skarżącego z zakresu prawa cywilnego nie uwzględnia wszelkich kryteriów wymienionych w art. 78e ust. 2 PrAdw oraz skali ocen wskazanych w art. 78d ust. 10 PrAdw.

Zgodnie z art. 78e ust. 2 PrAdw ocena pracy z egzaminu adwokackiego jest dokonywana, „biorąc pod uwagę w szczególności zachowanie wymogów formalnych, właściwość zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje". Jednocześnie z art. 78d ust. 10 PrAdw wynika, że skala ocen możliwych do uzyskania z egzaminu adwokackiego wynosi od oceny niedostatecznej do oceny celującej. W oparciu na powyższych przepisach, interpretowane z uwzględnieniem celu przeprowadzenia egzaminu adwokackiego, którym – zgodnie z art. 78d ust. 1 PrAdw – jest sprawdzenie przygotowania zdającego do „samodzielnego i należytego wykonywania zawodu adwokata", należy stwierdzić, iż wystawienie oceny niedostatecznej jest uzasadnione w przypadku stwierdzenia takich uchybień pracy, które świadczyłyby o dyskwalifikacji zdającego jako osoby należycie przygotowanej do samodzielnego świadczenia pomocy prawnej i wykonywania zawodu adwokata.

Wystawienie zdającemu oceny niedostatecznej powinno mieć więc miejsce wyjątkowo, gdy kompleksowa ocena jego pracy wskazuje na to, że dany kandydat nie posiadł wiedzy i doświadczenia wystarczających do świadczenia pomocy prawnej w interesie klienta. Bez wątpienia natomiast ocena niedostateczna nie może być wystawiona z powodu drugorzędnych dla prawidłowego rozwiązania uchybień.

Biorąc pod uwagę powyższe, niezrozumiałe i bezpodstawne jest uznanie przez Komisję 1 stopnia, iż praca z prawa cywilnego zasługuje na ocenę niedostateczną. Praca zawiera w sobie zdecydowaną większość istotnych zagadnień występujących w otrzymanych zadaniach, co świadczy o opanowaniu przez Skarżącego materiału z zakresu prawa cywilnego w stopniu pozwalającym na wykonanie zadań w ustalonych ramach czasowych.

Praca egzaminacyjna z zakresu prawa cywilnego, którą Odwołujący sporządził, ma formę apelacji zgodnie z opisem istotnym zagadnień. Apelacja spełnia, zgodnie z art. 126 k.p.c. oraz 368 k.p.c., wszelkie wymogi formalne apelacji i zostałaby przyjęta do rozpoznania.

Apelacja została sporządzona w terminie, wniesiona do właściwego sądu za pośrednictwem Sądu I instancji, z oznaczeniem sygnatury sprawy, stron, zaskarżono wyrok w części oddalającej powództwo, podniesiono skuteczne zarzuty i ich uzasadnienie zgodnie z opisem istotnych zagadnień, zawarto wnioski w apelacji, praca zawiera właściwy podpis i załączniki. W ocenie Skarżącego przygotowana przez niego praca z zakresu prawa cywilnego stanowi projekt apelacji prawidłowo umocowanego pełnomocnika powódki, który odpowiada przepisom prawa i w sposób dostateczny uwzględnia interes strony, którą zgodnie z zadaniem miał reprezentować, a zatem mógłby funkcjonować w obrocie prawnym jako środek skuteczny. W apelacji Skarżący przyjął korzystną dla reprezentowanej strony wartość przedmiotu zaskarżenia, oczywiście Skarżący miał w świadomości, że według wyliczeń i opinii biegłego wartość zachowku była mniejsza aniżeli żądana w powództwie, ale należy wziąć pod uwagę fakt, że niniejsze rozwiązanie też jest prawidłowe i zgodne z wniesionym powództwem Ewy Parys.

W ocenie Skarżącego zakres zaskarżenia wskazany przez Skarżącego w apelacji jest prawidłowy, zaś zaproponowany sposób rozstrzygnięcia problemu zmierza do uwzględniania interesu klienta w jak największym możliwie stopniu.

Skarżący uznał, że zaskarżenie wyroku co do kwoty 96 886,75 zł, a nie 70 630,41 zł będzie korzystniejsze dla strony, którą reprezentuje, nie narażając przy tym klienta na stratę. Nadto zamiarem Skarżącego było zagwarantowanie klientowi możliwości dochodzenia przed sądem apelacyjnym roszczenia w wysokości wynikającej z pozwu, a nie ograniczenie roszczenia do wysokości wynikającej z opinii tylko i wyłącznie jednego biegłego. Zgodnie z zasadą panującą wśród profesjonalnych pełnomocników w interesie klienta jest zaskarżenie wyroku w jak największym zakresie. Skarżący chciał zatem zabezpieczyć interesy klienta w jak największym stopniu, mając świadomość i wiedzę, że sąd odwoławczy powinien ocenić opinię biegłego według własnego przekonania i na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a nie przyjmować bezkrytycznie ocenę sądu I instancji. Przechodząc od kwestii formalnych do kwestii merytorycznych, stwierdzić należy, iż właściwe postawienie zarzutów apelacji jest najtrudniejszym etapem jej formułowania. Apelacja zawiera prawidłowo sformułowane zarzuty apelacyjne, niezbędne do uznania przez sąd II instancji, że jest ona skuteczna i zasadna. Z całą stanowczością należy zatem stwierdzić, że Skarżący spełnił drugie z podstawowych kryteriów oceny prac polegające na prawidłowym zastosowaniu przepisów prawa i umiejętności ich interpretacji. W zarzutach apelacyjnych przytoczono właściwe przepisy i prawidłowo zidentyfikowano problemy prawne. Skarżący w apelacji podniósł następujące zarzuty:

naruszenia art. 233 § 1 K.p.c. polegające na:

1) błędnym ustaleniem, że trwała niezdolność do pracy powódki w chwili otwarcia spadku, potwierdzona opinią biegłego lekarza specjalisty medycyny nie ma żadnego znaczenia, podczas gdy w rzeczywistości takie znaczenie ona miała oraz

2) błędnym ustaleniem, że sytuacja majątkowa pozwanej uniemożliwiała spłaty zasądzonych należności na rzecz powódki, podczas gdy pozwana posiada nieruchomość, której sprzedaż umożliwiłaby spłatę należności;

3) naruszenie art. 320 K.p.c., poprzez rozłożenie na raty zasądzonych należności na rzecz powódki w sytuacji, gdy nie zachodzą ku temu przesłanki, gdyż w rzeczywistości pozwana posiada nieruchomość, której sprzedaż umożliwiłaby spłatę należności;

4) naruszenie art. 991 §1 KC przez błędne jego zastosowanie, w sytuacji gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym nie zakwalifikował sytuacji powódki do zastosowania wobec niej uzyskania zachowku z dobrodziejstwem uzyskania 2/3 wartości udziału spadkowego;

5) naruszenie art. 994 § 1 KC poprzez błędna wykładnię, polegająca na niedoliczeniu do spadku wartości darowizny z 9 sierpnia 2000 r. spadkodawczyni Aliny Mądrej na rzecz córki Barbary Just darowizny w postaci nieruchomości położonej w Krakowie przy ul. Pomorskiej 39;

6) naruszenie art. 481 KC w zw. 455 KC i 991 KC, poprzez ich błędną wykładnię wobec bezpodstawnego niedoliczania odsetek od kwoty 14 000 zł, uznając, że wymagalność roszczenia o zachowek powstaje z chwilą wyrokowania przez Sąd, podczas gdy wymagalność roszczenia za zachowek powstała z chwilą wezwania do zapłaty.

Z powyższego wynika, że w apelacji zostały podniesione najistotniejsze zarzuty spośród zarzutów wskazanych w opisie istotnych zagadnień dla komisji egzaminacyjnej, opracowanym na potrzeby egzaminu przez Ministerstwo Sprawiedliwości (Opis Istotnych Zagadnień). Skarżący w swojej pracy z zakresu prawa cywilnego oprócz większości wskazanych tam zarzutów, formułując także dodatkowe zarzuty znajdujące uzasadnienie w stanie faktycznym kazusu i zakresie zaskarżenia wskazanym przez niego. Jednocześnie należy przyjąć, że skoro Opis Istotnych Zagadnień nie ma mocy wiążącej i nie wskazuje jedynego prawidłowego rozwiązania to praca Skarżącego zawierająca większość ze wskazanych w nim zarzutów, w tym tych najistotniejszych, a dodatkowo inne również prawidłowe w stanie faktycznym kazusu zarzuty. Powyżej wskazane zarzuty i ich omówienie w uzasadnieniu wskazują jednoznacznie, że Skarżący dostrzegł istotę zadania z prawa cywilnego i świadczy o prawidłowym zastosowaniu przepisów prawa i umiejętności ich interpretacji. Prawidłowe przytoczenie zarzutów apelacyjnych i ich uzasadnienie w rozumieniu przepisu art. 368 § 1 pkt 2 i 3 K.p.c. uznawane jest za elementarne zadanie warsztatowe zawodowego pełnomocnika – tak stwierdził SN w postanowieniu z 27.10.2005 r. (III CZ 78/05, Legalis) oraz w uchwale z 22.02.2006 r. (III CZP 6/06, Legalis).

Nie sposób zgodzić się z zarzutem, że podnosząc zarzut z art. 320 K.p.c. Skarżący nie uwzględnił jednak, że przepis ten ma charakter materialny. Otóż podstawą zastosowania przepisu 320 K.p.c. jest wyłącznie uznanie sądu, że zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. Sentencja wyroku zasądzającego świadczenie przy zastosowaniu art. 320 K.p.c. powinna zawierać dwa człony: jeden zawierający zasądzenie świadczenia i drugi zawierający rozłożenie tego świadczenia na raty. Ta druga część sentencji ma charakter konstytutywny i wkraczający w dziedzinę prawa materialnego (m.in. wyrok SN z 26.4.2006 r., V CSK 20/06, Legalis), uprawnia bowiem sąd z urzędu do modyfikowania treści łączącego strony stosunku cywilnoprawnego (w inny sposób niż określa to treść tego stosunku).

Nie można się zgodzić z twierdzeniem Egzaminatora, że w apelacji nie wskazano daty doręczenia powódce wyroku wraz z uzasadnieniem, bowiem nie ma takiego przepisu, który nakładałby taki obowiązek. Sąd może to ustalić na m.in. podstawie akt sprawy tj. zwrotki. Jednocześnie należy podkreślić, że apelacja została złożona w terminie.

Mając na uwadze wskazane powyżej prawidłowe elementy pracy Skarżącego oraz to, że w rzeczywistym postępowaniu sądowym apelacja sporządzona przez Skarżącego zostałaby uwzględniona przez sąd II instancji, nawet przyjmując, iż praca Skarżącego z zakresu prawa cywilnego dotknięta jest pewnymi uchybieniami, to z całą pewnością nie są to uchybienia mogące skutkować odrzuceniem apelacji czy też rażąco naruszać interes reprezentowanego klienta.

W ocenie skarżącego uchybienia te mogłyby prowadzić najwyżej do obniżenia oceny pracy, w ramach przyznanej ustawowo skali ocen od oceny dostatecznej do oceny celującej.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe argumenty, należy stwierdzić, że Skarżący wskazał w pracy wszystkie rzeczywiście istotne kwestie dla rozstrzygnięcia zadania egzaminacyjnego, wskazując dodatkowo na problemy prawne nie dostrzeżone przez zespół przygotowujący kazus egzaminacyjny oraz samych egzaminatorów.

W świetle powyższego zasadne jest przyznanie pracy Skarżącego z zakresu prawa cywilnego oceny pozytywnej, nawet przy uwzględnieniu uchybień w pracy, których Skarżący nie kwestionuje.

Ponadto warto zaznaczyć, że w niektórych przypadkach komisja wystawiała oceny pozytywne zdającym, którzy wskazali wartość przedmiotu zaskarżenia taką samą jak Skarżący. Nadto niektórzy zdający, mimo że pisali opinię, otrzymywali oceną pozytywną, zatem istnieje pewien luz decyzyjny w ocenianiu przez Komisje. Rozwiązanie to jest bowiem także rozwiązaniem prawidłowym i uwzględniającym w należytym stopniu interes klienta.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyżej wskazane przez Skarżącego argumenty oraz dokonując dokładnej analizy prac Skarżącego, stwierdzić należy, że Skarżący powinien uzyskać ocenę pozytywną z drugiej części (prawo cywilne).

W ocenach cząstkowych nie zawarto uzasadnienia, dlaczego rzekome aspekty negatywne pracy przeważyły nad pozytywnymi w postaci spełnienia formy apelacji oraz postawienia właściwych zarzutów oraz ich uzasadnienia. Wskazać należy, iż zdający ma prawo do popełnienia pewnych błędów, albowiem ustawodawca przewidział gradację ocen z poszczególnych części egzaminu, a nie dychotomię: wynik negatywny albo pozytywny. Błędy wskazywane przez Komisję, zgodnie z argumentacją przedstawioną powyżej, mogły jedynie stanowić podstawę do obniżenia oceny, a nie dyskwalifikacji pracy egzaminacyjnej.

W ocenie Skarżącego sporządzona przez niego praca z prawa cywilnego pozwala na stwierdzenie, że wykazuje on przygotowanie do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu adwokata. Skarżący posiada niezbędny zakres wiedzy odnoszący się do zagadnienia stanowiącego przedmiot apelacji cywilnej oraz umiejętność jej sporządzania. Zważywszy, że jest to podstawowa i niezbędna umiejętność w zawodzie adwokata, a egzamin jest sprawdzeniem takich umiejętności, praca, która zawiera prawidłowy opis i uzasadnienie istotnych kwestii prawnych oraz wskazuje na prawidłowy tok myślenia zdającego, powinna zostać ocenione pozytywnie.

Mając powyższe na względzie, uznać należy, że Odwołanie jako słuszne i zasługuje w całości na uwzględnienie, dlatego wnoszę jak w petitum.