Koronawirus: usprawnienia w funkcjonowaniu samorządu

W nowelizacji została uregulowana wprost możliwość przeprowadzania obrad kolegialnych organów administracji publicznej za pomocą środków porozumiewania się na odległość. Tryb zdalny został określony w dodanym art. 15zzx ustawy. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii mogą posługiwać się nim:

- rady gmin, rady powiatów, sejmiki wojewódzkie;

- zarządy powiatów i zarządy województw;

- organy związków jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.);

- organy związków metropolitalnych;

- regionalne izby obrachunkowe;

- samorządowe kolegia odwoławcze.

Czytaj także: Zamówienia publiczne na szczególnych zasadach

Uchwały i decyzje

Tryb zdalny może być stosowany do posiedzeń (sesji) organów odbywanych w pełnym składzie oraz do obrad ich organów wewnętrznych np. komisji. O wprowadzeniu zdalnego trybu obrad decyduje osoba uprawniona do przewodniczenia danemu organowi. Zdalny tryb może zostać wykonany w praktyce poprzez zorganizowanie posiedzenia (sesji) środków porozumiewania się na odległość lub korespondencyjnie. W trybie zdalnym uprawniane organy administracji publicznej mogą podejmować rozstrzygnięcia – uchwały (także te będące aktami prawa miejscowego), wydawać decyzje administracyjne itp.

PRZYKŁAD

Komisja oświaty rady miasta B. miała się zebrać 2 kwietnia 2020 r. celem przygotowania projektu uchwały o stypendiach dla uczniów. Posiedzenie zostało odwołane z uwagi na zagrożenie COVID-19. Radni mimo to uważają, że powinni dalej wykonywać swoje obowiązki związane ze stanowieniem prawa miejscowego. Przewodnicząca komisji rozważa zwołanie posiedzenia w trybie zdalnym. Obawia się jednak, że miasto nie dysponuje odpowiednim oprogramowaniem, które umożliwi przeprowadzenie posiedzenia i przyjęcie projektu uchwały.

KOMENTARZ:

Przewodnicząca powinna zwołać posiedzenie komisji w trybie zdalnym. Ustawa nie określa z jakich konkretnie „środków porozumiewania się na odległość" powinien korzystać organ. Do przeprowadzenia obrad (dyskusji) można wykorzystać wszystkie dostępne dla radnych komunikatory. Dopuszczalne jest chociażby posłużenie się Skypem lub WhatsAppem. Tą drogą możliwe jest także przeprowadzenie głosowania, chociaż przy podejmowaniu rozstrzygnięć alternatywą jest głosowanie korespondencyjne. Co istotne, ustawa nie wskazuje w jaki sposób korespondencja powinna być dostarczona do adresata. Dopuszczalne jest jej dostarczanie przez upoważnionego pracownika urzędu gminy. Same głosy mogą być oddawane do protokołu będącego w dyspozycji takiego pracownika lub na imiennie podpisanych kartach do głosowania.

W razie choroby wójta

Szczególne rozwiązania odnoszące się do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii zostały zawarte w art. 15zzz ustawy. Jeżeli piastun takiego organu będzie niezdolny do pracy z powodu choroby trwającej do 30 dni i przełoży się to na powstanie „przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji" organu, to jego zadania i kompetencje, w okresie tej niezdolności do pracy, przejmuje zastępca (jeżeli liczba zastępców jest większa niż jeden, to przejmuje je pierwszy zastępca).

PRZYKŁAD:

U syna prezydenta miasta G. zdiagnozowano COVID-19. Ponieważ kilka dni przed diagnozą spotkał się on z rodzicami, ci zostali poddani kwarantannie. Następnie podczas kwarantanny wykonano u prezydenta miasta test na COVID-19, którego wynik był ujemny. Jednak prezydent musiał przebywać w kwarantannie do końca okresu wyznaczonego w decyzji administracyjnej. Chcąc usprawnić działanie urzędu miasta prezydent zaproponował swojemu pierwszemu zastępcy, by ten przejął pełnię jego obowiązków na podstawie art. 15zzz ustawy. KOMENTARZ:

Stanowiska prezydenta było nieprawidłowe. Zastępca prezydenta mógłby przejąć zadania i kompetencje prezydenta miasta tylko wtedy jeżeli jego niezdolność do pracy wynikałaby z choroby (np. COVID-19), a nie obowiązku przebywania w kwarantannie. Tym samym urząd i miasto muszą funkcjonować tak jak przy nieobecności w pracy prezydenta miasta np. z tytułu urlopu wypoczynkowego, czy niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej poza stanem zagrożenia epidemicznego lub epidemii.

Zarządzenie wojewody

Do wszystkich terenowych organów administracji publicznej znajdują zastosowanie przepisy zawarte w art. 15zzy ustawy. Jeżeli w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii „urząd administracji publicznej lub inny podmiot wykonujący zadania publiczne stanie się niezdolny do wykonywania zadań w całości albo w części", to wojewoda w drodze zarządzenia może powierzyć wykonywanie zadań takiego urzędu lub podmiotu innemu urzędowi lub podmiotowi. Zarządzenie powinno określać zakres spraw, jaki zostaje przekazany (całość lub część kompetencji) oraz czas na jaki następuje takie powierzenie. Ponadto ustawodawca zastrzegł, że czasowe powierzenie zadań i kompetencji może zostać dokonane tylko w grupie takich samych urzędów lub podmiotów.

W praktyce można sobie wyobrazić, że „niezdolność do wykonywania zadań" może nastąpić w dwojaki sposób. W przypadku organów kolegialnych, np. samorządowego kolegium odwoławczego, może zachorować (lub zostać poddana kwarantannie) taka liczba członków organu, która uniemożliwi wykonywanie zadań takiego podmiotu. Przykładowo: nie będzie możliwe zebranie kworum na posiedzeniu lub nie będzie możliwe formowanie składów orzekających przy załatwianiu spraw przez organ.

Z kolei w przypadku organów monokratycznych (np. wójta) gdy dojdzie do zachorowania lub kwarantanny piastuna organu i pracowników uprawnionych do podejmowania rozstrzygnięć, posiadających uprawnienia do wydawania decyzji administracyjnych – nie będzie możliwe załatwianie spraw.

PRZYKŁAD:

W urzędzie gminy N. w związku ze zbliżającym się Świętem Wielkanocy wójt postanowił złożyć życzenia indywidualnie każdemu pracownikowi. W następnym tygodniu zdiagnozowano u wójta COVID-19. Wszyscy pracownicy, którym wójt składał świąteczne życzenia zostali skierowani na kwarantannę. Objęła ona także jedynego zastępcę wójta. W urzędzie pozostało jedynie kilku pracowników, którzy przed w tym czasie przebywali na zwolnieniu lekarskim.

KOMENTARZ:

W takiej sytuacji właściwy wojewoda powinien wydał zarządzenie o czasowym przekazaniu wszystkich zadań załatwianych w urzędzie gminy N. do innej gminy. „W zastępstwie" przeniesiono je do sąsiedniego miasta P. Wojewoda wskazał w zarządzeniu, że takie przeniesienie będzie trwać do momentu powrotu do pracy wójta gminy N. lub jego zastępcy.

Bieg terminów

Obowiązywanie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii z powodu COVID-19 znajdzie też przełożenie na bieg terminów. Artykuł 15zzs ust. 1 ustawy zawiera wyliczenie postępowań w których terminy nie rozpoczynają biegu, a rozpoczęte ulegają zawieszeniu na ten okres. Obejmuje on m.in. postępowania:

- sądowe, w tym sądowoadministracyjne;

- egzekucyjne;

- administracyjne;

- i kontrole prowadzone na podstawie ustawy ordynacja podatkowa.

Przepis ten obejmuje większość toczących się już i inicjowanych postępowań. Jednak w kolejnych ustępach art. 15zzs został wymienione wyjątki od niego. Tytułem przykładu można wskazać na postępowania w sprawach dot. przeciwdziałania COVID-19, które muszą się toczyć i w których terminy muszą biec normalnie.

Zawieszenie biegu terminu na podstawie art. 15zzs ust. 1 ustawy nie oznacza, że czynność procesowa dokonana przez stronę w tym okresie jest bezskuteczna. Zgodnie z art. 15zzs ust. 7 czynności dokonywane przez strony w postępowaniach i kontrolach są skuteczne. Możliwe jest podejmowanie wszelkich czynności procesowych – składanie pism procesowych, środków odwoławczych itp.

PRZYKŁAD:

W dniu 1 kwietnia 2020 r. doręczono stronie decyzję w której wójt gminy G. odmówił ustalenia warunków zabudowy dla jednej z działek. Decyzja zawierała pouczenie, że zgodnie ze specustawą termin do wniesienia odwołania upłynie w momencie zniesienia stanu epidemii wywołanego COVID-19. KOMENTARZ:

Pouczenie było nieprawidłowe. W momencie zniesienia stanu epidemii wywołanego COVID-19 termin do wniesienia odwołania rozpocznie swój bieg. Pierwszy dzień 14-dniowego terminu – to pierwszy dzień, w którym nie będzie obowiązywał już stan epidemii. Tym samym strona będzie mogła wnieść odwołanie w terminie 14 dni od dnia zniesienia stanu epidemii. Niemniej jednak, zgodnie z art. 15zzs ust. 1 ustawy strona będzie mogła sporządzić odwołanie wcześniej i złożyć je jeszcze w trakcie trwania stanu epidemii.

Z drugiej strony ustawodawca postanowił, że strony zawieszonych postępowań i kontroli nie mogą korzystać ze środków prawnych przeciwko przewlekłemu działaniu lub bezczynności organów władzy publicznej spowodowanych wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii.

Co więcej, na organy władzy publicznej nie mogą być w tym okresie nakładane kary pieniężne, grzywny, ani nie mogą być od nich zasądzane sumy pieniężne w związku z uchybieniem terminom. Rozwiązania te są zawarte w art. 15zzs ust. 10 i 11 ustawy.

PRZYKŁAD:

Z uwagi na wprowadzenie stanu epidemii starosta nie wydał w terminie decyzji o pozwoleniu na budowę – termin upłynął 7 kwietnia 2020 r. Niezadowolony inwestor wystąpił z ponagleniem do wojewody, ponadto zażądał ukarania organu I instancją grzywną wymierzaną na podstawie przepisów prawa budowlanego za niewydanie pozwolenia w terminie. KOMENTARZ