Poznanie perspektywy drugiej strony
Świat dzieci w znaczącym stopniu różni się od naszego. Nie dotyczy ich praca, płacenie rachunków, martwienie się o przyszłość całej rodziny. Przyjrzyjmy się jednak rzeczywistości, z jaką zmagają się dzieci i jak może wpłynąć ona na ich stan psychiczny. Przede wszystkim ważnym czynnikiem kształtującym poczucie własnej wartości dzieci jest grupa rówieśnicza. Od najmłodszych lat przechodząc przez kolejne stopnie edukacji uczą się oni jak funkcjonować w społeczeństwie i w jaki sposób nawiązywać relacje z innymi. Cechują się przy tym dużą niedojrzałością wynikającą z faktu, że dopiero nabywają nowe kompetencje oraz koniecznością stawienia czoła wielu zmianom na przestrzeni lat (zmiana szkoły, klasy, nowe zainteresowania). Tak jak dla nas, dorosłych, rodzina stanowi często największą wartość, tak dla dzieci i nastolatków najważniejsi stają się ich koledzy. Jest to oczywiście naturalny proces dojrzewania i kształtowania się osobowości, konieczny do tego, aby rozwinąć swoją tożsamość i umiejętności społeczne. Wszystkie sprzeczki, niedomówienia, a przede wszystkim ostracyzm lub wykluczenie z grupy, przeżywane są o wiele intensywniej i dotkliwiej. Kształtujący się układ nerwowy przyjmuje wiele bodźców, z którymi nie zawsze jest w stanie poradzić sobie efektywnie. Dlatego też intensywnie przeżywane emocje są nieodłącznym elementem rozwoju młodego człowieka, co w danym momencie może stanowić wyraźny czynnik cierpienia. Oczekujemy od młodych ludzi wywiązywania się z obowiązków szkolnych – dobrych ocen, wzorowego zachowania, wygrywania konkursów i angażowania się w zajęcia pozaszkolne. Ilość stresu i presji związanej z takim funkcjonowaniem nie odstaje swoim natężeniem od obowiązków dorosłych. Wywiązanie się z nich wydaje się być dla nas proste, jednak biorąc pod uwagę zasoby poznawcze, intelektualne i emocjonalne dziecka, które dopiero się rozwijają, stają się prawdziwym wyzwaniem. Nierzadko młodzi ludzie nie otrzymują przy tym wsparcia, a jedynie krytykę, co odbija się na ich samoocenie i dalszym budowaniu poczucia własnej wartości.
Zależny jak dziecko
Czy konfliktowa i napięta sytuacja domowa dotyczy tylko zaangażowanych w to dorosłych? Absolutnie tak nie jest. Dzieci i młodzież można porównać do gąbki, która chłonie emocjonalnie wszystko to, co dzieje się dookoła ich, również w domu rodzinnym. Dodatkowo mierzyć muszą się z silnym poczuciem bezradności i braku wpływu na sytuację. Jako dorośli mamy zdecydowanie większe możliwości działania, samostanowienia i zarządzania swoim życiem. Młodzież, w pełni zależna od nas, polegać musi na tym co sami im zagwarantujemy i zapewnimy. Równie ważna jak sytuacja ekonomiczna jest jednak warstwa emocjonalna. Pełne napięcia, biernej agresji lub pretensji relacje między rodziną zostaną natychmiast zauważone przez dzieci. Przekłada się to na rosnący poziom stresu związanego z niezrozumieniem sytuacji oraz obawami o dalsze życie rodzinne.
Problemy na miarę wieku
Wielokrotnie umniejszamy problemom młodych ludzi uznając, że nie są one wystarczająco poważne w naszych oczach oraz automatycznie porównujemy je do własnych. Tylko czy słusznie? Tak samo jak dla nas wszelkie trudności ekonomiczne, rodzinne i pracownicze są istotnie stresogennym czynnikiem, tak samo młodzież przeżywa problemy adekwatne do fazy rozwojowej w jakiej się znajdują. Tak samo jak nas problemy te mogą przerosnąć i doprowadzić do kryzysu psychicznego, podobnie w przypadku dzieci. Kryzysy psychiczne nie dotyczą tylko dorosłych. Trudności z jakimi zmagają się młodzi ludzie nie ustępują swoją wagą od naszych. Co więcej, kształtująca się dopiero odporność psychiczna dzieci staje się o wiele bardziej podatna na zranienie i doświadczane traumy. Brak możliwości pełnego samostanowienia dziecka i zależność od dorosłych sprawia, że mają mniejsze pole manewru w zakresie rozwiązywania swoich problemów. Kryzys psychiczny nie zależy bowiem od wieku, a od tego, z czym musimy się aktualnie zmagać w danym okresie swojego życia. Spróbujmy więc zrozumieć perspektywę młodego człowieka i podejść do jego emocji i problemów z większym zrozumieniem.
Katarzyna Kołacka - absolwentka psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seksuolog kliniczny. W trakcie kursu psychoterapii.
Czabała J. C., Poradnictwo psychologiczne a psychoterapia, „Roczniki Psychologiczne” 19 (2016) nr 3
Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (red.). (2002). Psychologia rozwoju człowieka, tom 3. Warszawa
Włodarczyk, E. Zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa W: Włodarczyk E., Cytlak I. Człowiek wobec krytycznych sytuacji życiowych. Z teorii i praktyki pracy socjalnej. Poznań 2011. Adam Mickiewicz University Press. Seria Psychologia i Pedagogika nr 165. Pp. 356.
Suchodolska, J. (2016). Młodzież i młodzi dorośli wobec kryzysu indywidualnego – potrzeba wsparcia społecznego w rozwoju psychicznej niezależności (i dojrzałej tożsamości).Kultura – Społeczeństwo – Edukacja nr 2 (10) Poznań
Materiał Promocyjny
