Czyny sekretarza szwedzkiej ambasady w Budapeszcie, Raoula Wallenberga, który uratował dziesiątki tysięcy Żydów od zagłady, stanowią obiekt wielu naukowych opracowań i projektów. Ostatnio nowe światło na losy Szweda i polityczne realia, w których przyszło mu działać na Węgrzech, rzuca biografia Gellerta Kovacsa "Skymning över Budapest" („Zmierzch nad Budapesztem"- tłum. autorki).
Kovacs odnalazł w węgierskim archiwum rozmowę z Ferencem Kálmánffnym, adiunktem w gwardii krajowej Kiska. Część oddziałów gwardii walczyła z niemieckim okupantem. W wywiadzie Ferenc Kalmanffny relacjonuje spotkanie z Wallenbergiem w 1944 roku, w czasie którego obie strony zdecydowały się na współpracę. Dyplomata zaoferował wówczas gwardii pieniądze na broń i potrzebne środki do życia, w zamian za jej pomoc w ochronie domów, w których mieszkali Żydzi mający - gwarantujące nietykalność - szwedzkie paszporty (wystawiał je Wallenberg, by ocalić ich przed Holocaustem).
Gwardii brakowało broni, a ta, którą posiadała była przestarzała. Z tego względu broń od Wallenberga bardzo się przydała - tłumaczył Gellert Kovacs szwedzkiemu dziennikowi Svenska Dagbladet. Podczas spotkania z węgierskim adiunktem Wallenberg miał polecić przyniesienie ze swojego samochodu skrzynek z pistoletami i granatami.
Według Gellerta Kovacsa kontakty dyplomaty z węgierskim ruchem oporu, który nie walczył o ideały komunizmu, uczyniły z niego w oczach Sowietów wysoce podejrzaną postać. – Uważali, że jest zbyt niebezpieczną osobą, posiadającą zbyt wiele informacji i zbyt wiele kontaktów - komentował Kovacs na łamach Dagens Nyheter. To przyczyniło się, zdaniem Kovacsa, w znacznej mierze do aresztowania Wallenberga 17 stycznia 1945 r.
Sześć miesięcy po rozpoczęciu współpracy z ruchem oporu Wallenberg został ujęty przez NKWD pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Stanów Zjednoczonych, przetransportowany do Moskwy, po czym ślad po nim zaginął. Według informacji ZSRR "więzień Wallenberg" zmarł 17 lipca 1947 na atak serca. Nadal jednak okoliczności śmierci Wallenberga pozostają wielką tajemnicą.
