Jak spisać testament, aby był ważny? Tych błędów nie można popełnić

Testament może zostać sporządzony tylko przez osobę pełnoletnią mającą pełną zdolność do czynności prawnych. Spisuje go tylko jedna osoba. To oznacza, że jeżeli taki dokument przygotują wspólnie np. małżonkowie – zostanie uznany za nieważny. Dwie najczęściej wykorzystywane formy testamentu to testament odręczny (holograficzny) oraz testament notarialny. Każda z nich ma swoją specyfikę. Zdecydowanie rzadziej spotykany jest testament allograficzny (spadkodawca ustnie w obecności urzędnika i dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę, która następnie zostaje spisana przez inną osobę, spadkodawca ją podpisuje).

Istnieją też specjalne rodzaje testamentów sporządzanych w wyjątkowych okolicznościach: testament ustny (wygłoszony w obecności trzech świadków), wojskowy (przysługuje głównie żołnierzom, może mieć zastosowanie w czasie mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli), podróżny (może być sporządzony podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym przed dowódcą statku lub jego zastępcą).

Testament odręczny. Jakich zasad przestrzegać?

Jednym z kluczowych warunków, jakie musi spełnić testament odręczny (holograficzny), jest spisanie go przez spadkodawcę w całości odręcznie. Testament, który zostanie napisany na komputerze, wydrukowany, a potem tylko podpisany, jest nieważny. Podważyć można też testament spisany ręcznie przez jedną osobę, a podpisany przez inną. Drugą zasadą, jakiej należy bezwzględnie przestrzegać przy spisywaniu testamentu, jest własnoręczny, czytelny podpis. Powinien się on znaleźć pod treścią dokumentu. Oba te wymogi wynikają z art. 949 par. 1 Kodeksu cywilnego, w którym czytamy, że „Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.”

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Czy teściowie dziedziczą po zięciu lub synowej? I odwrotnie? W jednym przypadku

Teściowie, zięć czy synowa to członkowie rodziny. Jak jednak takie powinowactwo wpływa na dziedziczenie? Czy można dziedziczyć po teściach, a teściowie po synowej lub zięciu?

Trzeci warunek wspomniany w tym przepisie, czyli opatrzenie testamentu datą, jest istotny, ale niespełnienie go nie musi oznaczać, że testament jest nieważny. Informuje o tym paragraf drugi art. 949: „(...) brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów” – czytamy.

Błędy w treści testamentu

Jednym z błędów popełnianych przy spisywaniu testamentu jest wyszczególnienie w nim różnych składowych swojego majątku (przedmiotów, praw majątkowych itp.) i przypisanie ich konkretnym osobom. Czyli np. pisanie, że synowi Janowi Kowalskiemu przekazuje się mieszkanie, wnuczce Joannie Kowalskiej samochód, a wnukowi Pawłowi Kowalskiemu – prawa do działki ROD. W świetle prawa taki dokument jest bardzo problematyczny, ponieważ w testamencie powinno się przekazywać albo cały spadek, albo jego części ułamkowe. Nawiązując do podanego wyżej przykładu, prawidłowa treść testamentu powinna brzmieć na przykład tak: syn Jan Kowalski dziedziczy jedną drugą majątku, wnuczka Joanna Kowalska jedną czwartą, wnuk Paweł Kowalski – jedną czwartą.

Warto dodać, że jeżeli spadkodawca powoła do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w równych częściach. Spadkobiercy dziedziczą wszystkie prawa i obowiązki majątkowe zmarłego – również ewentualne długi.

Wyszczególnienie w testamencie holograficznym składników majątku i przyporządkowanie ich do konkretnych osób (tak jak w pierwszym przykładzie) jest problematyczne i może skończyć się w sądzie. Nie dyskwalifikuje jednak automatycznie testamentu. Stosuje się wtedy art. 961 Kodeksu cywilnego, który mówi o tym, że jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osoba ta może być taktowana jako spadkobierca (a nie jako tzw. zapisobierca). Jeżeli natomiast rozporządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, „osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów”.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Kto dziedziczy, gdy nie ma testamentu? Co w przypadku separacji lub rozwodu?

Jeżeli spadkodawca nie sporządził testamentu, dziedziczenie odbywa się według przepisów ustawy. Kolejność określona została w art. 931–940 Kodeksu cywilnego.

Zapis zwykły, zapis windykacyjny, polecenia

Przypisanie w testamencie konkretnych składników majątku do konkretnych osób powinno odbywać się za pomocą tzw. zapisów. Osoba, na rzecz której ustanowiony jest zapis, to zapisobierca. W praktyce może to wyglądać na przykład tak: spadkodawca (testator) czyni Jana Kowalskiego, swojego syna, swoim jedynym spadkobiercą. Jednocześnie dokonuje w testamencie dwóch zapisów: jednego na rzecz wnuczki Joanny Kowalskiej (na tej podstawie powinna ona otrzymać samochód), drugiego na rzecz wnuka Pawła Kowalskiego (na tej podstawie powinien on odziedziczyć prawa do działki ROD).

Jeżeli w testamencie pojawia się tzw. zapis zwykły oznacza to, że spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do przekazania określonego przedmiotu czy praw majątkowych wskazanej w testamencie osobie (zapisobiercy). Zapis nie czyni jednak zapisobiercy ich właścicielem. Wiele zależy tu od postępowania spadkobiorcy (który może np. zwlekać z wypełnieniem zapisu). Zapis testamentowy stanowi jednak podstawę do roszczeń.

Zapis windykacyjny (który może pojawić się tylko w testamencie notarialnym) różni się od zwykłego zapisu tym, że osoba wymieniona w zapisie staje się właścicielem zapisanego przedmiotu lub praw majątkowych z chwilą otwarcia testamentu (podobnie jak spadkobiorca – potrzebuje tylko stwierdzenia nabycia spadku). Przedmiotem zapisu windykacyjnego nie mogą być jednak dowolne przedmioty i prawa majątkowe. Ich rodzaj określają przepisy. Zapisem windykacyjnym można przekazać:

Można też ustanowić na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności. Zarówno w przypadku zapisu zwykłego, jak i windykacyjnego, zapisobierca ma prawo odrzucić zapis.

Tworzenie zapisów to jeden ze sposobów, w jaki można rozporządzać swoim majątkiem w testamencie. Oprócz tego za pomocą testamentu można:

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Zachowek dla pominiętych w testamencie. Ile wynosi i jak go podwyższyć?

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego i formą rekompensaty dla spadkobierców, którzy zostali pominięci w testamencie. Dzięki temu mają oni możliwość uzyskania części majątku. Kto może ubiegać się o zachowek i do jakiej wysokości przysługuje?

Specyfika testamentu notarialnego. Jak wygląda jego spisywanie?

Zgodnie z art. 950 Kodeksu cywilnego testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Notariusz przygotowuje jego treść zgodnie z dyspozycjami wydanymi przez osobę rozporządzającą swoim majtkiem. Kolejnym krokiem jest odczytanie dokumentu testatorowi. Po akceptacji treści testator składa na testamencie swój podpis. Następnie notariusz wydaje mu wypis aktu notarialnego. Na wniosek spadkodawcy testament notarialny może zostać wpisany do Notarialnego Rejestru Testamentów (NORT). To może ułatwić jego odnalezienie po śmierci spadkodawcy. Wpis do rejestru nie jest jednak wymagany. Co ważne, w NORT może zostać także zarejestrowany testament własnoręczny (jeżeli jest przechowywany przez notariusza).

Testament notarialny a testament holograficzny – najważniejsze różnice

Prawidłowo spisany testament holograficzny ma tę samą moc prawną co testament notarialny. Testament w formie aktu notarialnego postrzegany jest jako forma bardziej bezpieczna niż testament holograficzny. Trudniej jest go podważyć. M.in. dlatego, że na etapie sporządzania testamentu notariusz ma obowiązek czuwania nad tym, by został on spisany zgodnie z prawem. Notariusz powinien np. odstąpić od sporządzenia testamentu, jeżeli poweźmie wątpliwość co do zdolności do czynności prawnych testatora (spadkodawcy).

Testament sporządzony przez notariusza jest też bardziej profesjonalnie i precyzyjnie zredagowany. To zmniejsza prawdopodobieństwo ewentualnych kłótni, nieporozumień czy sporów sądowych między spadkobiercami. Testament notarialny pozwala też na tworzenie zapisów windykacyjnych. Testament spisany samodzielnie takiej możliwości nie daje.

Czytaj więcej:

Biznes

Jak skutecznie przeprowadzić rodzinną sukcesję firmy?

Jest kilka wyzwań, które mogą zadecydować o powodzeniu procesu sukcesji.

Pro

Koszty sporządzenia testamentu u notariusza

Opłata za sporządzenie testamentu zwykłego wynosi maksymalnie 50 zł netto+VAT. Testament zawierający zapis windykacyjny to koszt maksymalnie 200 zł netto+VAT. Testament z zapisem zwykłym czy wydziedziczeniem to opłata w wysokości 150 zł netto+VAT. Za odwołanie testamentu płaci się 30 zł netto+VAT. Do tych kwot trzeba doliczyć koszt sporządzenia wypisu (zależy od liczby stron).