Staroście nie zawsze należy się odprawa tej samej wysokości

W starostwie powiatowym – jeżeli statut powiatu tak stanowi - na podstawie wyboru zatrudniani są starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu. Ich stosunek pracy trwa do momentu wyboru nowego składu tego organu. Wiąże się on ściśle z mandatem, a przez to jest kadencyjny.? Zgodnie z art. 40 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) staroście, wicestaroście oraz członkom zarządu powiatu, których stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem kadencji, przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Świadczenie to przysługuje także marszałkowi, wicemarszałkowi i członkom zarządu województwa na takich samych zasadach.

Wybór ?nowego zarządu

Obecna kadencja rad powiatów (sejmików województwa) trwa do 16 listopada 2014 r. Tego dnia odbędą się wybory, a co za tym idzie, wyłonieni w głosowaniu radni obejmą funkcje na lata 2014–2018. Zarząd powiatu działa do dnia wyboru nowego zarządu. Musi się to odbyć najpóźniej do 21 stycznia 2015 r. Jeżeli termin ten nie będzie dotrzymany, rada powiatu (sejmik województwa) ulega rozwiązaniu z mocy prawa.

Zarząd musi być wybrany w całości (zgodnie z ustaleniami statutu określającego liczbowy skład zarządu) nawet, gdyby do jego grona miały wejść te same osoby co dotychczas. Nie jest zatem dopuszczalne wybranie tylko niektórych członków zarządu i pozostawienie pozostałych na dotychczasowych stanowiskach. Innymi słowy, dopiero wyłonienie przez radę powiatu (sejmik województwa) w drodze uchwały wszystkich członków zarządu kończy procedurę związaną z jego tworzeniem i od tego czasu zarząd może skutecznie podejmować decyzje.

Przepisy kodeksu pracy wskazują na niesamodzielność stosunku pracy z wyboru. Powstaje on w związku z wyborem na określone stanowisko czy funkcję, trwa przez okres sprawowania mandatu przez osobę wybraną i rozwiązuje się wraz z wygaśnięciem mandatu. Stosunek pracy członków zarządu zatrudnionych na podstawie wyboru nie ustaje jednak z chwilą upływu kadencji organu uchwałodawczego w danej jednostce samorządowej. Zarząd powiatu pełni swoją funkcję do czasu wyboru nowego zarządu przez radę powiatu kolejnej kadencji i w praktyce jest to najczęstszy sposób wygaśnięcia ich mandatu.

Prawo do odprawy

Charakterystyczną cechą stosunków pracy z wyboru, powiązanych ze sprawowaniem mandatu, jest kadencyjność. W związku z rozwiązaniem stosunku pracy z upływem kadencji członkom zarządu, którzy byli zatrudnieni w starostwie powiatowym (urzędzie marszałkowskim) przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego zarobku. Chociaż świadczenie jest związane ze stosunkiem pracy, to jednak przysługuje ono już po jego rozwiązaniu.

Jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 31 maja 2011 r. (sygn. akt: IV SA/Gl 413/11) odprawa to świadczenie dodatkowe towarzyszące zazwyczaj rozwiązaniu lub wygaśnięciu stosunku pracy. Ma ona charakter gratyfikacyjny związany ze zmianą czy odejściem z danego stanowiska pracy. Warunkiem jej przysługiwania jest w przypadku art. 40 u.s.p. brak wyboru na kolejną kadencję. Nie jest to wynagrodzenie za pracę. Więcej, jest świadczeniem odrębnym i niezależnym od wynagrodzenia.

Odprawa jest przyznawana ściśle określonym osobom w związku ze sprawowaniem wymienionych funkcji oraz pod warunkiem upływu kadencji. Jej wysokość została również wskazana w art. 40 ust. 1 u.p.s. Przysługuje ona w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Gliwicki sąd administracyjny podkreślił, że pracodawca nie może weryfikować poziomu tego świadczenia. Dlatego organ stanowiący jednostki samorządowej nie jest uprawniony do przyznawania odprawy (lub odmawiania jej wypłacenia) oraz ustalania wysokości.

Odprawa nie będzie przysługiwała tym członkom zarządu, którzy ponownie zostali wybrani do tego organu. Nie ma przy tym znaczenia, że osoba zajmowała inne stanowisko w poprzedniej kadencji, np. dotychczasowy wicestarosta został wybrany na starostę lub marszałek województwa w nowej kadencji objął stanowisko członka zarządu.

Odwołanie w czasie kadencji

Mandat członków zarządu powiatu lub województwa jest mniej trwały w porównaniu z mandatem wójta (burmistrza lub prezydenta miasta). Członkowie zarządu mogą być odwołani przez radę powiatu (sejmik województwa) w trakcie trwania kadencji. Takiej możliwości nie ma natomiast rada gminy. Do odwołania wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) upoważnieni są wyłącznie wyborcy w drodze referendum lokalnego.

Przypadki wygaśnięcia mandatu członków zarządu w czasie kadencji wymienione zostały w ustawach ustrojowych powiatu i województwa. W tej sytuacji nie będzie przysługiwała samorządowcom odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, o której mowa w art. 40 ust. 1 u.s.p. Dostaną natomiast odprawę w kwocie jeden pensji, pod warunkiem że przed wyborem na stanowisko członka zarządu nie wzięli urlopu bezpłatnego (por. wyrok SN z 9 maja 2000 r., I PKN 623/99).

Rozwiązanie ?rady powiatu

Chociaż zasadniczo okres funkcjonowania rady powiatu trwa cztery lata, mogą się zdarzyć przypadki, że będzie ona działać krócej. Przykładowo: może to być spowodowane jej odwołaniem w wyniku referendum, rozwiązaniem rady przez Sejm wskutek rażącego naruszania przez nią konstytucji lub ustaw czy też zawieszenia jej przez prezesa Rady Ministrów. Rada powiatu może zostać również rozwiązana wskutek zmian w podziale terytorialnym państwa, np. poprzez włączenie danego powiatu do innego powiatu lub połączenia się dwóch lub kilku powiatów w jeden nowy powiat.

W wymienionych przypadkach muszą być przeprowadzone nowe wybory. Ukonstytuowana w ich wyniku rada (sejmik województwa) wybierze zarząd. Kadencja nowo wyłonionych organów będzie trwać do ogólnopolskich wyborów samorządowych. W tej sytuacji członkowi zarządu przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Nie ma tu zastosowania art. 40 ust. 1 u.p.s., który stanowi, że członkom zarządu powiatu, których stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem kadencji, przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Jak wskazał Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z 23 września 2013 r. (sygn. akt VII Pa 114/13), jeżeli stosunek pracy członka zarządu powiatu wygasł nie w następstwie upływu kadencji, ale wobec rozwiązania rady powiatu w okresie jej trwania, to wtedy członkowi zarządu przysługuje wyłącznie jednomiesięczna odprawa przewidziana w art. 75 kodeksu pracy. Sprawa dotyczyła rady powiatu, która została rozwiązana w następstwie przywrócenia miastu (rozporządzeniem Rady Ministrów z 10 lipca 2012 r.) statusu miasta na prawach powiatu od 1 stycznia 2013 r. O rozwiązaniu organu stanowiącego z mocy prawa stwierdził w drodze obwieszczenia komisarz wyborczy. Nastąpiło to zatem w trakcie kadencji lat 2010–2014. Konieczne było przeprowadzenie wyborów do nowej rady powiatu, której okres kadencji wynika z wyborów pierwotnych. Nowa rada powiatu musiała wybrać członków zarządu. Zdaniem sądu odchodzącym członkom zarządu, którym wygasł mandat w trakcie kadencji, należała się odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

podstawa prawna: art. 73 § 2, art. 75 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

podstawa prawna: art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. a i b, art. 40 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1202)

podstawa prawna: art. 9 ust. 2, art. 28, art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 2, art. 31 ust. 1 i 4, art. 31a, art. 31c ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 595 ze zm.)

podstawa prawna: art. 16 ust. 2, art. 32 ust. 1, art. 33 ust. 1, art. 34 ust. 3, art. 37 ust. 1 i 5, art. 38, art. 40 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 596 ze zm.)