Klamka zapadła. Nie odzyskamy 320 mln euro kar za sądownictwo

Środowe orzeczenie sądu UE zamyka definitywnie temat kar związanych z przyjęciem przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym, o Izbie Dyscyplinarnej oraz tzw. ustawy kagańcowej (nowelizacja ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych umożliwiająca pociąganie do odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów za podważanie statusu tzw. neosędziów).

Przypomnijmy, że Trybunał Sprawiedliwości UE, w celu skłonienia Polski do zawieszenia stosowania ww. przepisów, wydał tzw. środki tymczasowe, nakładając karę w wysokości 1 mln euro dziennie, którą zaczęto naliczać od 3 listopada 2021 roku. W wyniku nowelizacji ustawy o SN uchylającej Izbę Dyscyplinarną (i wprowadzającej w jej miejsce Izbę Odpowiedzialności Zawodowej) karę tę później obniżono do 0,5 mln euro dzienne. W związku z tym, że Polska nie zapłaciła tych kar, Komisja Europejska potrąciła je z należnych Polsce środków unijnych. W odpowiedzi RP zakwestionowała mechanizm potrącania do Sądu UE, domagając się stwierdzenia nieważności łącznie sześciu decyzji o potrąceniu obejmujących okres od 15 lipca 2022 r. (wejście w życie nowelizacji ustawy o SN) do 4 czerwca 2023 r. (data wydania wyroku TSUE w sprawie Izby Dyscyplinarnej i ustawy kagańcowej) na łączną kwotę 320 200 tys. euro.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Unijny sąd oddala skargi Polski. Chodzi o kary za dyscyplinowanie sędziów

Sąd Unii Europejskiej oddalił skargi Polski w sprawie kar nałożonych przez Trybunał Sprawiedliwości UE za brak zawieszenia przepisów o Izbie Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego.

Sąd UE nie uwzględnił argumentów strony polskiej

W pierwszej kolejności Polska wskazywała na wyrok Trybunału Konstytucyjnego (P 7/20), w którym orzekł, że TSUE, wydając środki tymczasowe odnoszące się do ustroju i właściwości polskich sądów, wykroczył poza swoje kompetencje.

Sąd UE stwierdził jednak, że przepisy krajowe dotyczące organizacji wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich mogą być przedmiotem kontroli w świetle art. 19 ust. 1 traktatu UE i okoliczność, że krajowy Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż takie środki są sprzeczne z porządkiem konstytucyjnym danego państwa członkowskiego, w żaden sposób nie zmienia tej oceny.

Polska podnosiła też zarzuty, dotyczące m.in. naruszenia zasad proporcjonalności, równości wobec prawa i skutecznej ochrony prawnej i sądowej.

Jednak zdaniem sądu taka argumentacja sugeruje, że KE była uprawniona do przeprowadzenia kontroli proporcjonalności postanowienia w przedmiocie środków tymczasowych i do dostosowania wysokości nałożonej kary, skutkującego tym samym podważeniem mocy takiego postanowienia.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Spór rządu PiS z Komisją Europejską kosztował Polskę 2,5 mld zł

Ogłoszenie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE oznacza, że Bruksela automatycznie przestaje naliczać kary za niewykonanie zarządzenia tymczasowego wiceprezes TSUE z października 2021 r. Rachunek za tę opieszałość wyniósł 556 mln euro potrąconych z należnych nam funduszy UE, czyli około 2,5 mld zł.

Rząd mógł wystąpić o obniżenie kar prawie osiem miesięcy wcześniej

 – Tymczasem żadne postanowienie traktatu lub prawa wtórnego nie może być interpretowane jako przyznające Komisji takie uprawnienie – uznał sąd, który zwrócił jednocześnie uwagę, że tak czy inaczej Polska dopiero 10 marca 2023 r. wystąpiła do sędziego orzekającego w przedmiocie środków tymczasowych z wnioskiem o obniżenie okresowej kary pieniężnej. Mimo iż – jak zauważa sąd – miała taką możliwość od dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy o SN z 9 czerwca 2022 r. (co nastąpiło 15 lipca 2022 r.). Z tego powodu sąd stwierdził, że nie ma podstaw, by twierdzić, że okresowa kara pieniężna nie jest proporcjonalna.

Jednocześnie oznacza to, że kary mogły być znacznie niższe. Od wejścia w życie nowelizacji ustawy o SN likwidującej Izbę Dyscyplinarną do wystąpienia do TSUE 10 marca o obniżenie kar (co zostało uwzględnione 21 kwietnia 2023 postanowieniem, w którym zmniejszono jej wysokość z 1 mln do 500 tys. euro dziennie) minęło 238 dni, w okresie których naliczano karę w wyższej wysokości. Innymi słowy, gdyby poprzedni rząd wystąpił do TSUE o obniżenie kar od razu po uchwaleniu nowelizacji o SN, ostatecznie suma potrąconych kar mogłaby być mniejsza o blisko 120 mln euro.

Wyrok w sprawie sposobu wyegzekwowania kar pieniężnych nałożonych w drodze środków tymczasowych jest bowiem prawomocny.