Czy z sądów znikną formularze uzasadnień wyroków? Zdecyduje Sejm

Chodzi o projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego autorstwa Polski 2050, który jest odpowiedzią na petycję Naczelnej Rady Adwokackiej złożoną wraz z propozycją gotowych rozwiązań.

W czwartek Sejm przeprowadził pierwsze czytanie tego projektu. Zakłada on zniesienie art. 99a K.p.k. Zgodnie z tym przepisem uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, w tym wyroku nakazowego i wyroku łącznego, oraz wyroku sądu odwoławczego i wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania, sporządza się na formularzu według wzoru ustalonego przez resort sprawiedliwości.

Formularze wprowadzono do procedury karnej w 2019 r. Ich celem miało być skrócenie i skonkretyzowanie uzasadnień orzeczeń, tak aby były bardziej zrozumiałe dla stron postępowania. Miały też przyśpieszyć i ułatwić sędziom sporządzanie uzasadnień.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Adwokaci i sędziowie nie chcą formularzy uzasadnień wyroków

Uzasadnienia sporządzanie na formularzach nie ułatwiają ani wyjaśnienia motywów orzeczenia, ani polemizowania z nim. Mogą za to naruszać prawo do rzetelnego procesu. Dlatego też palestra postuluje ich zniesienie, składając petycję do Senatu.

Uzasadnienia wyroków na formularzach. Adwokaci i sędziowie się sprzeciwiają

Tego celu raczej nie udało się uzyskać. Dowodzą tego wyniki ankiety przeprowadzanej przez NRA wśród 227 sędziów oraz 382 adwokatów. Obie te grupy generalnie negatywnie oceniają obowiązek uzasadniania wyroków na formularzach. Twierdzi tak 51 proc. przepytanych sędziów i 85 proc. adwokatów.

Prawnicy zgodnie uważają też, że uzasadnienia na formularzach nie stały się ani bardziej przejrzyste, ani bardziej czytelne. Zdanie takie ma 90 proc. adwokatów i 70 proc. sędziów. Większość z nich uważa też, że formularze utrudniają sporządzanie uzasadnień. Co istotne według 120 sędziów i 322 adwokatów sporządzanie uzasadnień na formularzu zagraża lub narusza rzetelność procesu rozumianą jako obowiązek przedstawienia przez sąd argumentacji pozwalającej przekonać adresatów motywów orzeczenia, w tym sąd odwoławczy, dlaczego zapadł wyrok określonej treści.

Stan ten chcą naprawić autorzy projektu i wskazują, że same sądy dostrzegają dysfunkcjonalność obecnego rozwiązania.

— Potrzeba wprowadzenia projektowanej regulacji wynika z konieczności zapewnienia stronom postępowania karnego prawa do rzetelnego procesu sądowego — uzasadnia palestra.

PiS chce uzasadnień na formularzach, reszta partii za zmianą

Podczas czwartkowej debaty w Sejmie proponowaną zmianę krytykował poseł PiS Marcin Warchoł i wniósł o jej odrzucenie w pierwszy czytaniu. Jego zdaniem obowiązujące formularze uzasadnień przyśpieszają postępowania, odciążają sędziów i pomagają stronom w zrozumieniu wyroków.

— Jeśli przepis zostanie skreślony to uzasadnienia, które wrócą, nałożą na sędziego mnóstwo obowiązków, ale co istotne ułatwią sprawę adwokatom. Może właśnie o to chodzi — mówił Warchoł.

Innego zdania była Magdalena Kołodziejczak z KO.

— Wprowadzenie formularzy powoduje, że oskarżony nie może zapoznać się z pełną argumentacją sądu. Ma to miejsce z tego powodu, że treść zawarta w formularzu jest lakoniczna, a sam formularz nie pozwala sądowi na pełne przedstawienie merytorycznej strony rozstrzygnięcia — mówiła posłanka KO. Jak dodała to sąd powinien decydować o formie uzasadnienia orzeczenia.

Podobnego zdania był przedstawiciel Polski 2050 Sławomir Ćwik PSL. Według niego dobry sędzia sporządzi dobre uzasadnienie zarówno na formularzu jak i w tradycyjnej formie.

— Jednak możliwość przygotowania przez sędziego pełnego uzasadnienia jest bardzo istotna. W ten sposób sędzia może przekonać stronę niezadowoloną orzeczenia — stwierdził Ćwik i opowiedział się za dalszą pracą nad projektem.

Za skierowaniem proponowanych rozwiązań do prac w komisji odpowiedzieli się też posłowie PSL, Lewicy i Konfederacji.

Do założeń projektu odniósł się też wiceszef MS Arkadiusz Myrcha. Poinformował, że ministerstwo przeprowadziło w tej sprawie konsultacje z sędziami, adwokatami i radcami prawnymi. W rezultacie MS jest za pozostawieniem sądowi swobody w wyborze formy sporządzenia uzasadnienia.

W związku ze złożeniem przez PiS wniosku o odrzucenie projektu w pierwszym czytaniu, Sejm ma zdecydować o dalszym procedowaniu tych zmian podczas głosowań w piątek.